Franssenorgel in Den Haag klinkt ruig en poëtisch
„Het orgel kan bulderen en fluisteren, ruig en poëtisch klinken.” Bert den Hertog is nog lang niet uitgekeken op ‘zijn’ drieklaviersorgel dat in 1906 door de gebroeders Franssen werd gebouwd in de Haagse Elandstraatkerk.
Het had niet veel gescheeld of het 43 stemmen tellende instrument was van ellende in elkaar gezakt. Den Hertog: „Sinds 1985 verkeerde het orgel in zeer slechte staat en werd het tijdens diensten van de rooms-katholieke parochie steeds minder bespeeld. De restauratie van de kerk en het gebrek aan onderhoud deden het instrument daarna geen goed. Het pijpwerk raakte vervuild met gruis en stof en de windvoorziening lekte.”
In 2004 kreeg het orgel een monumentenstatus en konden er plannen gemaakt worden voor een restauratie. De firma Adema heeft het instrument, dat nog vrijwel origineel is, gerestaureerd in 2011. „Dit is te danken aan de inzet van Ed van Aken, de organist van de Elandstraatkerk. De parochie gebruikt op zondag nog altijd een piano. Van Aken bespeelt het orgel enkel tijdens rouw- en trouwdiensten.”
In 2013 vroeg Van Aken of Den Hertog concertorganist en artistiek adviseur van de Stichting Orgel Elandstraatkerk wilde worden. Den Hertog, sinds 2010 organist van de Oude Kerk in Scheveningen, hoefde niet lang na te denken. „Ik speel graag Buxtehude en Bach, maar het zwaartepunt ligt in mijn repertoire bij romantici en componisten uit de vorige eeuw. Werken uit de 19e en de 20e eeuw klinken fantastisch op het Franssenorgel.”
Er kwam volgens de organist nooit een lp van het instrument uit. Eind vorig jaar verscheen de eerste cd, ”A symphonic organ” (Tulip Records, Ture 201415). Den Hertog is op deze schijf te horen in transcripties van werken van Liszt en Debussy en composities van Messiaen, Langlais en Vermeulen.
Het Franssenorgel herbergt twee werelden in zich, een Duitse en een Franse. „Ik kan kiezen uit talrijke strijkers en labialen, uit zachte 8 en 4 voetsregisters voor de Duitse romantiek. De grote tongwerken zijn zeer luid en krachtig geïntoneerd en geven het orgel een enorme power. Tongwerken als Vox Humana, Hobo en Clarinet klinken daarentegen verfijnd.”
Hoewel het orgel op de tweede galerij staat op een hoogte van 13 meter, enkele meters onder het gewelf, komt de klank in de kerk goed over. „Een reden temeer om eens een concert te bezoeken”, meent Den Hertog. „We proberen het Franssenorgel een eigen plek te geven met een jaarlijks symfonisch orgelfestival. Daarnaast voer ik rond feestdagen orgelcycli van componisten als Widor, Dupré of Messiaen uit.” De organist legt uit dat concerten op zondag plaatsvinden omdat de kerk dan voor niets beschikbaar is en gemeenteleden worden zo gestimuleerd om te komen luisteren.
Of er een vervolg op de eerste opname komt, kan Den Hertog nog niet zeggen. „Ik heb wel plannen. Voor een cd met transcripties of een schijf met werk van Nederlandse componisten als Andriessen, De Klerk en Monnickendam.”