Land waar een granaat goedkoper is dan cola
APELDOORN. Een serie ontvoeringen in de Centraal-Afrikaanse Republiek is illustratief voor de voortdurende onlusten in het Afrikaanse land. Het geweld houdt er inmiddels al bijna twee jaar aan.
Het is half januari als de 67-jarige Franse humanitair werkster Claudia Priest met een collega vanuit de Centraal-Afrikaanse plaats Damara naar de hoofdstad Bangui rijdt. Plotseling wordt hun auto, midden in een dorp, door vier zwaar bewapende militieleden aangehouden. Ze beroven de chauffeur van zijn telefoon en geld, laten hem gaan, en nemen zelf plaats achter het stuur. Priest en haar collega zijn ontvoerd.
De kidnappers zijn leden van de christelijke antibalakamilitie. Ze eisen de vrijlating van Rodrigue Nagibona, alias generaal Andjilo, die kort daarvoor door VN-troepen gevangen is genomen op verdenking van een groot scala aan misdaden, waaronder moord en wapenbezit. Als duidelijk wordt dat deze eis niet ingewilligd wordt, vragen ze om geld in ruil voor de vrijlating van hun gijzelaars. Volgens onbevestigde berichten komen de Fransen daar inderdaad mee over de brug. Priest komt vrij en is inmiddels in Frankrijk.
Maar het blijft niet bij de ontvoering van de twee. Korte tijd later worden in één week tijd nog eens vijftien mensen ontvoerd, onder wie een minister. De bewindsman, Armel Ningatoloum Sayo, komt op zondag 24 januari met zijn vrouw in Bangui uit de kerk, als hij door rebellen wordt meegenomen. Voor zijn vrijlating zouden antibalakamilietes zo’n 7000 dollar hebben geëist. Hij zit nog altijd vast. In de noordelijke stad Kaga-Bandoro ontvoeren islamitische Sélékarebellen intussen acht leden van een team dat nationale verzoeningsgesprekken moest gaan initiëren.
Het maakt duidelijk dat de situatie in het land nog altijd verre van stabiel te noemen is. Rebellengroepen maken delen van het land nog altijd onveilig. Het Internationale Rode Kruis waarschuwde deze week nog voor een toename van geweld in de hoofdstad Bangui, terwijl Artsen zonder Grenzen melding maakte van „honderden” slachtoffers van verkrachtingen.
Het roept de vraag op wat de aanwezigheid van een forse troepenmacht van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie in het land heeft uitgewerkt. Deze heeft zeker successen geboekt. Er zijn duizenden militieleden ontwapend en tienduizenden ontheemden keerden de afgelopen maanden naar huis terug. In december 2013 telde Bangui 300.000 ontheemden, nu zijn er daar nog ‘maar’ 50.000 van over.
Maar tegelijkertijd zijn er in het land, met in totaal zo’n 5 miljoen inwoners, nog altijd zo’n 800.000 mensen van huis en haard verdreven. De helft van hen bevindt zich in buurlanden als Kameroen, Tsjaad en Congo.
In het westen van het land voelen moslims zich nog altijd bedreigd. De meesten van hun geloofsgenoten uit deze regio zijn het land allang ontvlucht, maar in april 2014 besloot de regering verdere evacuatie van de groep te verbieden, omdat daarmee het beeld van etnische schoonmaak zou kunnen ontstaan. De achtergebleven moslims voelen zich gevangenen in eigen land, bedreigd door antibalakagroepen.
Tegelijkertijd zijn christenen in het overwegend islamitische noorden nog altijd onveilig. Maandag is er nog een predikant ontvoerd, samen met zijn vrouw en vier andere inwoners van het dorp. De pastor zit nog altijd vast, de rest is inmiddels weer op vrije voeten.
Het conflict is complex geworden. Er wordt in de onderhandelingen soms vooruitgang geboekt. Eind vorige week tekenden twee oud-rebellenleiders van Séléka in de Keniaanse hoofdstad Nairobi nog een akkoord waarmee ze beloofden de vijandelijkheden te staken.
Maar met handtekeningen van (voormalige) rebellenleiders is het conflict helaas nog niet opgelost. De International Crisis Group wees er in een recent rapport op dat er in de CAR sprake is van een conflict binnen een conflict: de strijd tussen nomadische veehouders en boeren. Voordat de crisis begon lagen beide groepen al met elkaar overhoop, maar de relatie is sinds 2012 nog sterk verslechterd. De suggestie is dat de nomaden banden zouden hebben met Séléka. Nu het nieuwe weideseizoen is begonnen, vreest de Crisis Group een toename van geweld.
Wat niet meewerkt, is de ruime beschikbaarheid van wapens in het land. Een recent rapport van de Britse Conflict Armament Research Group, in opdracht van de Europese Unie, constateerde dat een granaat in de CAR goedkoper is dan een flesje Coca-Cola. De moordwapens gaan al voor zo’n 45 cent van de hand.
Een marktkoopman in Bangui vroeg zich in een rapportage van de VN dan ook af wie er eigenlijk veilig is in het land. „Als hulpverleners, priesters en ministers op klaarlichte dag kunnen worden ontvoerd, dan is niemand hier veilig”, constateerde hij zelf. „Wat betekent dat voor gewone mensen als wij?”
Het geweld in de CAR begon in 2012, toen islamitische Sélékarebellen –een mix van moslims uit het noorden van het land, huurlingen uit Tsjaad en Sudan en criminele bendes– plunderend en moordend door het land trokken. Ze grepen in maart 2013 de macht.
Christelijke antibalakagroepen namen vervolgens de verdediging ter hand. Ze streden tegen Sélékarebellen, maar vermoordden ook op grote schaal islamitische burgers. Kerkleiders hebben nadrukkelijk afstand genomen van de antibalakagroepen en beschouwen hen niet als christelijk.
In september vorig jaar nam een 12.000-koppige VN-vredesmissie het commando in de CAR over van een Afrikaanse troepenmacht, ondersteund door Franse militairen. Een buitengewoon hoog percentage van de laatste groep (zeker 12 procent) blijkt na terugkeer aan posttraumatische stressstoornis te lijden, meldden Franse media deze week.
Nederland overweegt momenteel op kleine schaal deel te nemen aan een nieuwe Europese missie in de CAR.
Lees ook:
