Senaat kan en mag niet gedwongen worden
Politiek is niet ingewikkeld, tenminste meestal niet. Lastig voor journalisten, vooral voor die van de audiovisuele media, is wel dat zij de ontwikkelingen zo snel moeten duiden. Als ze nog maar drie van de tien puzzelstukjes in handen hebben, moeten ze al raden of het een hond, een vliegtuig of een berglandschap gaat worden. Dat gaat natuurlijk regelmatig mis.
Deze week zag je dat gebeuren bij het duiden van de opstelling van de drie constructieve oppositiefracties: D66, ChristenUnie en SGP. Toen Pechtold, Slob en Van der Staaij donderdagavond laat het Torentje verlieten en zich enigszins gereserveerd uitlieten over het door VVD en PvdA bereikte vergelijk, klonk het in de media al snel dat „de C3 nu dwarsliggen” en dat het probleem dat de liberalen met de sociaaldemocraten hadden, „zich verplaatst heeft naar de constructieve oppositiefracties.” Wat in genen dele het geval was.
Dat Pechtold, Slob en Van der Staaij zich in de door VVD en PvdA verzonnen aanpassingen van Schippers’ zorgwet niet konden vinden, zou onlogisch zijn geweest. De drie partijen hadden eerder dit jaar immers al ingestemd met een inperking van de vrije artsenkeuze, zij het dat ChristenUnie en SGP eerst wel enige tegenzin hadden moeten overwinnen. Het was dus eigenlijk onmogelijk dat de C3, die de eerste variant van de zorgwet had geaccordeerd, de tweede, verbeterde variant zou afwijzen. ChristenUnie en SGP kónden dit niet doen, aangezien de deze week aangebrachte verbeteringen voor een belangrijk deel geput waren uit… een in de Eerste Kamer aanvaarde motie-Kuiper.
Waarom reageerden zij donderdagavond dan met enige terughoudendheid? In de eerste plaats omdat zij richting de buitenwereld de puntjes op de i wilden zetten. „Burgers van Nederland, begrijpt u de zaken goed? Het nu gesloten akkoord is niet ons akkoord. Wij zijn bij de inhoud ervan niet betrokken geweest. We zijn slechts regelmatig geïnformeerd over de vorderingen. ‘t Is maar dat u het weet.”
Er was nog een tweede reden waarom D66, ChristenUnie en SGP reserves toonden. Dat betrof het dreigementje dat minister Schippers en de fractievoorzitters van de coalitie aan hun plan tot een bijgestelde zorgwet toevoegden. „Het kabinet gaat het verbeterde wetsvoorstel opnieuw bij het parlement indienen”, poneerden de coalitiefracties. „Wij gaan ervan uit dat het in dit geval wél door de Senaat wordt aanvaard. Maar mocht dat onverhoopt toch niet gebeuren, dan hebben wij nog een nooduitgang bedacht. Dan regelen wij de essentie van dit wetsvoorstel gewoon via de weg van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Voor zo’n AMvB hebben wij het parlement namelijk niet nodig. Wel zo makkelijk.”
Het was vooral dit voor de PvdA-senatoren Duivesteijn, Ter Horst en Linthorst bedoelde dreigementje dat de C3 in het verkeerde keelgat schoot. Om te beginnen om politiek-psychologische redenen. Zo van: „Oh? Mooie boel! Dus als het erop aankomt, hebben jullie ook ónze senatoren eigenlijk helemaal niet nodig?”
Vervolgens ook om staatsrechtelijke redenen. Want, zoals dezer dagen ook de Maastrichtse hoogleraar Voermans betoogde, de AMvB-oplossing strijdt met de democratie. Het komt neer op een omzeilen van de Eerste Kamer, juist wanneer dat belangrijke orgaan een wetsvoorstel tot tweemaal toe heeft verworpen.Voermans liet daarbij de term “gun point politics” vallen: regeren door tegenstanders het mes op keel te zetten.
Terecht stelt de wetenschapper dat het er zó in een vrij land niet aan toe behoort te gaan. De zonder last gekozen senatoren zijn nu eenmaal vrij in hun stemgedrag. Die vrijheid moeten we hen niet met trucjes, niet direct en niet indirect gaan ontnemen. Situaties als die van deze week horen bij de democratie en bij ons systeem van ”checks and balances”. Wie een besluitvaardig land wil, moet naar een dictatuur verhuizen. Of anders de Senaat maar afschaffen.
