Crises in Den Haag zie je soms lang van tevoren aankomen. Soms zijn ze er plotseling. Zoals dinsdagmiddag in de Eerste Kamer. Drie PvdA-senatoren, van wie al bekend is dat ze na mei volgend jaar niet het parlement terugkeren, stemden tegen de zorgwet van minister Schippers (VWS). En pats, daar lagen de kabinetsplannen rond onder meer de vrije artsenkeuze aan gruzelementen. Want het is anno 2014 heel simpel: de meerderheid die coalitie en C3 in de Eerste Kamer hebben is zo krap, dat van VVD, PvdA, D66, CU en SGP niemand buiten de boot mag vallen. Anders gaat het geheid mis.

„We hebben een probleem”, zei de VVD-fractievoorzitter in de Senaat, Hermans, dinsdagmiddag nadat de zorgwet door de tegenstem van de PvdA’ers Ter Horst, Linthorst en Duivesteijn met 38 stemmen tegen en 33 voor om zeep was geholpen. En dat was nog zwak uitgedrukt. Dat er van een gróót probleem sprake was, bleek toen na de stemming Ruttes Torentje bevolkt raakte met alle hotemetoten van VVD en PvdA, later in de nacht nog aangevuld met Pechtold, Slob en Van der Staaij.

De moeilijkheid is niet primair dat het kabinet nu circa 1 miljard euro aan bezuinigingen misloopt. Daar valt vast een mouw aan te passen. Daarbij helpt het dat het afstemmen van het zorgplan voor de begroting van 2015 nog geen directe gevolgen heeft.

Nee, het échte probleem raakt in de eerste plaats het onderlinge vertrouwen in de coalitie. Niet voor niets hamerde premier Rutte er dinsdag op dat afspraken afspraken zijn, en dat je in een coalitie blindelings op elkaar aan moet kunnen. Als partijen iets in een regeerakkoord afspreken, vervolgens maandenlang intensief met elkaar optrekken om een bepaald wetsvoorstel naar de eindstreep te sjorren –en zich daarbij ook een slag in de rondte werken om maatschappelijk draagvlak te creëren– en er dan, op het allerlaatste moment, bij één partij kikkers uit de kruiwagen springen, leidt dat onvermijdelijk tot irritatie en woede.

Bij de VVD natuurlijk in de eerste plaats, maar vervolgens niet minder bij de gedoogpartijen D66, ChristenUnie en SGP. Hebben zij dáár nu zo lang voor onderhandeld en concessies gedaan? Om op het laatste moment door een coalitiepartner ‘bedrogen’ te worden? Zo zijn we niet getrouwd!

Een van de grote vragen is daarom in hoeverre de C3 nu nog steun gaan verlenen aan wetsvoorstellen die de komende tijd nog door de Eerste Kamer moeten. Het is bijvoorbeeld maar de vraag of D66 nú nog bereid is om op 12 januari het leenstelsel aan een meerderheid te helpen.

Het tweede, nog urgentere probleem, is het geknakte prestige van minister Schippers, Ruttes trouwe kompaan en regelmatig genoemd als mogelijke nieuwe VVD-leider. Naar verluidt accepteert zij het beslist niet als haar zorgwet definitief in het ”ronde archief” verdwijnt. Deze wet móét er komen, vindt de gedreven en wilskrachtige minister.

Daarom wordt het dezer dagen buigen of barsten. De PvdA-Senaatsfractie moet Schippers het gevoel geven dat zij straks wél voor gaat stemmen, namelijk wanneer de minister haar wetsvoorstel opnieuw –zij het met kleine aanpassingen– indient. Geeft de PvdA deze geruststelling niet, dan is Schippers, zo verwachten velen, subiet weg.

En het vertrek van zo’n belangrijke bewindspersoon zal de VVD vast niet slikken. In dat geval zou een kabinetscrisis weleens het gevolg kunnen zijn. Dan is –nog ruim voor de zo gevreesde Statenverkiezingen van maart– Holland echt in last.