Het hele boek van Horton ademt deze geest. Het verliest zich niet in bijkomstigheden, maar tekent het christelijke leven naar zijn essentie, zoals het zich wezenlijk afspeelt in dit leven. De context wordt niet weggevaagd, maar in het licht geplaatst van heil en toekomstverwachting. De studie is geordend naar de vier zijden van dit christelijke leven: als leven voor God, als leven in God, als leven in het lichaam en als leven in de wereld.

Het leven voor God vindt bron en kracht in de kennis van God en van onszelf. Wat voor Calvijn bepalend is voor echte vroomheid vloeit voort uit de door God gegeven en in Zijn openbaring gewerkte kennis, opgevat in johanneïsche zin als kennis die eeuwig leven is (Joh. 17:3), aangevuld met de zelfkennis, die plaatsmaakt voor de genade van God. Terecht merkt Horton op dat het hier gaat om het hart van de zaak zoals het in de Reformatie weer sterk begon te kloppen. „Waarheid, goedheid en schoonheid kwamen zo in alle disciplines samen in één verenigd lichaam van kennis.” Horton werkt dit thema uit in de beschrijving van het christelijke leven volgens Calvijn zoals het bij de reformator zelf in diens context naar voren kwam: katholiek, evangelisch en tegelijk doctrinair in deze zin dat de gezonde leer de ziel is van de vroomheid en dat kennis en ervaring niet van elkaar te scheiden zijn.

Toegepast op de leer van de rechtvaardiging door het geloof, verbond Calvijn ”experientia” (ondervinding) met de ware kennis van de vrijspraak: „Een vorm van naïviteit is het voor Calvijn, dat men over rechtvaardiging wil spreken zonder ooit de strijd van het geweten meegemaakt te hebben.” In zijn brief aan kardinaal Sadoletus treffen ons deze geluiden van gepassioneerd pastoraat. Voor Calvijn was het leven uit het geloof ten diepste een leven uit de zekerheid van de rechtvaardiging, zoals dat ook bij Luther het geval was: het hart van het dispuut met Rome.

Horton kent drie karaktertrekken toe aan Calvijns vroomheid: 1. De Schrift alleen dient geloof en praktijk te bepalen; 2. Calvijn hanteert het schema ”onderscheid zonder scheiding”, en kan dit doen doordat zijn theologie trinitarisch van aard is; 3. Calvijn is een pionier inzake de verbondstheologie, wat leidt tot een opvatting van de vroomheid die niet louter individualistisch is en gericht is op de kerk.

Van belang is wat Horton schrijft over het christelijke leven als een leven in God. Twee aspecten treden hier voornamelijk naar voren: het middelaarschap van Christus en de eenheid met Christus (”unio cum Christo”). Christus is Middelaar, naar Zijn persoon en naar Zijn ambt. In deze christologische samenhang gebeuren de heilswerkelijkheden: de krachtdadige roeping, de rechtvaardiging door het geloof, dat zekerheid vindt buiten zichzelf, maar wel in de gemeenschap met Christus. Geloof is volgens Calvijn zekerheid, omdat het gemeenschap zoekt met Christus. Hier wordt de vrees weggenomen. Voor Calvijn gaat het bij het zoeken en vinden van de zekerheid niet om een academisch debat, het is een levenskwestie voor iedere gelovige. De strijd van het geloof hoort er wezenlijk bij. Maar te midden van de aanvechting krijgt hij deel aan Christus, zoals Hij bekleed is met de belofte van het Evangelie. De effectiviteit van de trits Woord, geloof en zekerheid verwerkelijkt zich effectief in de gemeenschap met Christus.

Het leven in Christus betekent een leven in het Lichaam. In dit deel van zijn studie wijst Horton op de betekenis van de nieuwtestamentische aanwijzingen voor de ambtelijke structuur van de gemeente. De ambten ontvangen hun plaats in de stimulering van het christelijke leven. Wet en vrijheid krijgen daarbij hun aandeel. De kerk floreert als weerspiegeling van Gods nieuwe gemeenschap, een belofte van de nieuwe samenleving. Daarbij wordt het leven van vandaag getekend als leven vanuit de toekomst, in de hoop van de heerlijkheid.

Calvijns theologie heeft die toekomst in zich. Het is Horton gelukt om de belevingswereld ervan kernachtig weer te geven. Een knap boek, dat niet slechts een ”Ideeëngeschichte” bevat, maar een tekening biedt van de werkelijke, reële heilservaring die in de gemeenschap met Christus hoop biedt voor en op Diens toekomst.

Boekgegevens

Calvin on the Christian Life. Glorifying and Enjoying God Forever, Michael Horton, deel uit serie Theologians on the Christian Life; 
uitg. Crossway, Wheaton, Illinois, 2014; ISBN 978 1 4335 3958 5; 271 blz.; $ 19,99.