De feiten in het rapport van de Amerikaanse Senaat dat dinsdag werd gepresenteerd, logen er niet om. Tot in detail werden keiharde verhoormethoden van de geheime dienst CIA beschreven. Variërend van het beruchte waterboarden tot regelrechte verkrachting met een bezemsteel.

De conclusies van de parlementaire commissie waren dan ook snoeihard: de martelpraktijken waren veel wreder en wijder verspreid dan tot nu toe werd aangenomen. Ze waren nauwelijks effectief. En de CIA informeerde het Witte Huis niet –of in elk geval veel te weinig– over deze zaken.

In een beetje rechtsstaat zouden dit soort praktijken op zijn minst tot een diepgaand strafrechtelijk onderzoek hebben geleid. Vermoedelijk in combinatie met een parlementaire enquête en het ontslag van politiek verantwoordelijke bewindslieden.

Zo niet in de Verenigde Staten. Hoewel wereldwijd verbijsterde en verontwaardigde reacties klonken, was de boodschap uit Washington helder: er zullen geen politieke en strafrechtelijke consequenties aan de uitkomsten van het Senaatsonderzoek worden verbonden.

Dat hoeft ook weer niet al te veel verbazing te wekken. Toen president Obama in 2009 per decreet de gewraakte verhoor-
methoden die zijn voorganger Bush had goedgekeurd verbood, gaf hij al te kennen dat hij er 
weinig voor voelde CIA-functio-
narissen en oud-politici te vervolgen.

En daar zit precies het probleem, aldus hoogleraar internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops woensdag op Radio 1. Volgens hem ontbreekt de politieke wil om tot strafrechtelijke vervolging van de betrokkenen over te gaan. Die politieke wil zal alleen maar minder worden als de Republikeinen vanaf volgende maand over een meerderheid in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden zullen beschikken. De Republikeinen waren sowieso al op publicatie van het Senaatsrapport tegen.

Een aanklacht tegen de Verenigde Staten bij het Internationaal Strafhof in Den Haag biedt ook geen soelaas. Amerika erkent immers de rechtsmacht van het strafhof niet.

De enige manier om juridisch verhaal te halen is volgens Knoops de weg van een civiele procedure. Slachtoffers zouden dan individuele CIA-functionarissen voor de rechter moeten dagen om een veroordeling wegens een onrechtmatige daad en daarmee een schadevergoeding af te dwingen. Momenteel loopt er in de VS een aantal van dat soort zaken.

Ook politiek gezien zal de kwestie vooralsnog geen gevolgen hebben. Dat heeft alles te maken met het staatsrechtelijke systeem in de Verenigde Staten. In een parlementaire democratie als in Nederland kan het parlement bij meerderheid het vertrouwen in een minister of een hele regering opzeggen, met vertrek als gevolg. In Amerika ontslaat de president bewindslieden.

Zelfs dat is in dit geval niet gebeurd. Dat zegt iets over de vérstrekkende implicaties van de oorlog tegen terreur die de Verenigde Staten onder aanvoering van George W. Bush na de aanslagen van 11 september 2001 zijn begonnen.