De bondgenoten eisten dat de VS onweerlegbaar bewijs zouden overleggen alvorens verdere actie te ondernemen. Van hun kant maakten de Amerikanen duidelijk dat zij desnoods alleen zullen optreden en niet zullen schuwen daarbij de brede coalitie te verspelen die de oorlog in Afghanistan heeft gesteund.

Nu de VS in Afghanistan hebben afgerekend met de Taliban en al-Qaida, de direct verantwoordelijken voor de aanslagen van 11 september, heeft de Amerikaanse president Bush afgelopen week Iran, Irak en Noord-Korea gedefinieerd als een „as van het kwaad” die moeten worden aangepakt vanwege hun activiteiten op het gebied van massavernietigingswapens.

Geconfronteerd met kritische vragen en openlijke scepsis benadrukte de Amerikaanse onderminister van Defensie, Paul Wolfowitz, dat de VS geen onmiddellijke actie in de zin hebben. „We zijn nog lang niet toe aan beslissingen over wat ons te doen staat”, zei hij na een onderhoud met de Russische minister van Defensie, Sergej Ivanov.

Ivanov zei het niet eens te zijn met de visie van Bush dat Iran, Irak en Noord-Korea een „as van het kwaad” vormen, maar erkende wel dat van deze landen -en andere- een gevaar uitgaat.

Over Irak, dat door de Amerikaanse senator John McCain werd aangewezen als het volgende front, merkte de Britse parlementariër Menzies Campbell op dat het beleid jegens dat land sinds de terugtrekking van de wapeninspecteurs van de Verenigde Naties in 1998 werd gekenmerkt door beheersing. Zonder duidelijk bewijs dat dat beleid gefaald heeft, is er geen reden het te wijzigen, zei hij.

Europeanen die wezen op de gematigde krachten die in Iran in opkomst zijn kregen van McCain ten antwoord dat Teheran betrokken was bij de wapenzending naar de Palestijnse gebieden die Israël heeft onderschept. „Als zij erin waren geslaagd die wapens te leveren, was het tot een bloedbad gekomen”, zei hij.

Campbell wees op de brede steun die de VS tot nu toe heeft gehad en vroeg of de VS bereid zouden zijn actie te ondernemen zonder steun van bijvoorbeeld Jordanië, Egypte en Rusland. Het antwoord was bevestigend. De VS zijn „nooit eensgezinder, doelbewuster en meer bereid” geweest om op eigen houtje te handelen, zei Richard Perle, een Republikeinse deskundige op het gebied van buitenlandse zaken. „Als we moeten kiezen tussen ons tegen terrorisme beschermen en een lange lijst vrienden en bondgenoten, dan zullen we ons beschermen tegen terrorisme”, zei hij.

De Duitse CDU-afgevaardigde Karl Franz Lamers riep Washington ertoe op de Europese bondgenoten op de hoogte te houden van zijn plannen en strategie: „Het kan niet zo zijn dat u beslist en dat wij meedoen.” Europese deelnemers erkenden echter ook dat Europa op militair gebied weinig voorstelt. Als Washington in de toekomst op eigen houtje militaire actie onderneemt, zei de Duitse generaal b.d. Klaus Naumann, dat zal dat zijn omdat Europa daar de mogelijkheden niet voor heeft.

Volgens Wolfowitz kunnen de Europese NAVO-leden op een zijspoor raken bij de bestrijding van het terrorisme als zij hun technologische achterstand op de VS niet inlopen. De Amerikaanse onderminister zei dat de Europese landen niet voldoende zijn berekend op de uitdagingen waarmee zij na 11 september zijn geconfronteerd.

De voormalige Amerikaanse minister van Defensie William Cohen ging nog een stap verder. „Hoe groter de technologische kloof tussen de VS en de Europese partners is, hoe minder de VS de noodzaak zien hun Europese partners om hulp te vragen”, zei hij. „Wij moeten die kloof dichten en dat moet zo snel mogelijk.”

Volgens Wolfowitz maken de nieuwe problemen nieuwe coalities nodig. „De opgave bepaalt de coalitie en niet andersom.” Volgens hem is 11 september nog maar een slap aftreksel van wat er kan gebeuren als terroristen massavernietigingswapens zouden gebruiken. Het beter is terroristische aanvallen voor te zijn dan erop te reageren, is zijn credo. „De beste verdediging is een goede aanval.” Hij zei dat in Afghaanse grotten bouwtekeningen zijn gevonden van Amerikaanse kerncentrales en waterdistributiecentra, maar ook gedetailleerde instructies voor het maken van chemische wapens.

Analisten zeggen dat haviken onder de Amerikaanse politici, en met name Wolfowitz, gebruik willen maken van de politieke bereidheid die na 11 september is ontstaan om het terrorisme aan te pakken. Daardoor zou een snelle actie tegen Irak mogelijk zijn.

De Beierse premier Edmund Stoiber riep tijdens de bijeenkomst op tot een flinke verhoging van de Europese defensie-uitgaven, om gelijke tred te houden met de Verenigde Staten. „Europa wordt ertoe opgeroepen meer verantwoordelijkheid te nemen voor wereldvrede”, zei Stoiber. „We hebben moderne strijdkrachten nodig die snel kunnen opereren met de allerbeste uitrusting, die samenwerken met de partners, daar waar de nieuwe gevaren en risico’s daarom vragen.” Stoiber neemt het in september bij de Duitse Bondsdagverkiezingen op tegen de huidige bondskanselier, Gerhard Schröder.

Het Spaanse voorzitterschap van de Europese Unie heeft aangekondigd dat het de vijftien lidstaten een verklaring wil laten ondertekenen over de strijd tegen het terrorisme. Volgens minister van Defensie Federico Trillo moet die verklaring een aantal specifieke maatregelen bevatten, zoals „actievere samenwerking tussen inlichtingendiensten, een nieuw beleid voor de bescherming tegen massavernietigingswapens en de concretisering van een Europees luchtruim.”