Op 13 augustus 1961 begonnen DDR-grenswachten om 01.00 uur met de systematische afgrendeling van de grens rond West-Berlijn. Die is zo’n 155 kilometer lang. De communistische leiding in Oost-Berlijn wilde op die manier een einde maken aan de massale vlucht van vele duizenden Oost-Duitsers naar West-Duitsland, waar meer welstand en meer vrijheid was.

Op vluchtelingen werd geschoten. Er zijn zo’n driehonderd wachttorens gebouwd zodat de grenswachten goed uitzicht hadden op de grens en burgers die eventueel een vluchtpoging wilden wagen. Voor het uitzicht werden ook veel huizen gesloopt. De Todesstreifen (strook des doods, met mijnen en installaties die automatisch op voorbijgangers schoten) werd tot 150 meter breed, midden in de miljoenenstad. Ondanks de Muur slaagden nog duizenden DDR-burgers erin te vluchten, met trucjes zoals zelfgebouwde ballonnen en tunnels.

Het onderdrukkingsregime in de DDR leunde zwaar op de machtige grote broer Sovjet-Unie, die ook militair sterk aanwezig was in Oost-Duitsland. Toen in Moskou in 1985 Michail Gorbatsjov aan de macht kwam en de teugels liet vieren met zijn hervormingsbeleid, werd ook in de DDR de roep om verandering en meer vrijheid luider.

In maart 1989 waren er openbare protesten tegen de vervalsing van de verkiezingsuitslag, iets wat jarenlang ondenkbaar was geweest: ‘illegale’ betogers werden meteen opgepakt. Mensen durfden steeds openlijker en massaler de straat op te gaan, veelal na kerkdiensten. Daardoor durfden de mensen op de avond van 9 november 1989 ook massaal naar de Muur te trekken, na een blunder tijdens een persconferentie toen een communistische topfunctionaris op tv had verkondigd dat er reisvrijheid zou komen. De grenswachten durfden de mensenmassa’s niet tegen te houden. De grens ging open; de Muur had haar functie verloren.

In de maanden na de val van de Muur volgden de gebeurtenissen in de DDR elkaar razendsnel op. Eerst wilden velen nog het socialisme verbeteren, maar na de eerste vrije verkiezingen in maart 1990 kwamen centrumrechtse krachten aan de macht. Die zorgden ervoor dat Duitsland op 3 oktober 1990 weer een werd.