Dordrecht heeft z’n Bachfestival, Oudewater, en sinds zaterdag de keistad ook. De eerste Bachdag Amersfoort bestond uit vijftig optredens. „Het bezoekersaantal, naar schatting 3000, overtreft onze stoutste verwachtingen”, reageert Annet van Goor, voorzitter van de commissie die het festival organiseerde.

In de Mannenzaal van het voormalige St. Pieters- en Blokland Gasthuis bestrijdt Govert Jan Bach, „een héél ver familielid”, verkeerde beelden over de Leipziger Thomascantor. Die zijn er genoeg. „Velen ervaren de muziek van Bach als zwaar, saai. Dan zal Bach zelf ook wel een saaie man geweest zijn. Zeker, Bach was een serieuze man. Een orthodoxe gelovige, lutheraan, mysticus. Maar hij was ook een man van vlees en bloed. Bach hield van lekker eten, drinken, feestjes.”

Dat de componist aller componisten wordt „verafgood” is volgens Bach te danken aan z’n biografen. „En aan de behoefte in Duitsland in de 19e eeuw om een man uit het eigen volk op het schild te heffen. Dat kon Mendelssohn niet zijn; die was Joods. Dus werd het Bach, een volbloed Duitser.”

In de Joriskerk laat organist Jan Jansen op het grote Naberorgel de religieuze kant van Bach horen. Hij speelt Leipziger Choräle, zoals het adventskoraal ”Nun komm’ der Heiden Heiland” en het avondmaalslied ”Schmücke dich, o liebe Seele”. Het middenschip van de kerk zit met ruim 300 bezoekers vol. Jansen, verrast: „Vanmorgen speelde ik in Tuindorp in Utrecht muziek van Bachs zoon Carl Philipp Emanuel. Daar was een handvol mensen aanwezig.”

Ook burgemeester Bolsius is er. Wat hij met Bach heeft? „Zijn veelzijdigheid fascineert me. Ik heb vaak de Matthäus Passion gehoord. Elke keer ben ik verbaasd, verwonderd. Waar komt zo’n groot talent vandaan?”

De gemeente Amersfoort betaalt mee aan het festival, hoewel de eerste subsidieaanvraag werd afgewezen. Bolsius verontschuldigt zich. „Ik ben de wethouder van Cultuur niet. Wat mij betreft wordt dit festival een traditie waar we met vrijwilligers, gemeente én bedrijfsleven de schouders onder zetten.”

In de Oudkatholieke Kerk speelt oud-Jorisorganist Herman van Vliet romantische Bachbewerkingen. De kerk puilt uit. Het Engelse orgel uit 1872 heeft een tremulant, maar „die doet het al jaren niet”, laat de concertgever weten. Daarom heeft hij voor de Aria op de G snaar violiste Heleen Knoop ingeschakeld. „Ik hoop dat zij de gevoelige snaar weet te raken.”

Na het concert wacht Van Vliet een verrassing. Burgemeester Bolsius reikt hem de stadspenning ”Sint-Joris” uit. „U bent een van de bekendste kerk- en concertorganisten van ons land. Waar u ook speelt, u bent ambassadeur van de stad Amersfoort.” Het overrompelt Van Vliet. „Waar heb ik dit aan verdiend? Muziek is mijn leven. Ik kan niet anders.”

Veel tijd om felicitaties in ontvangst te nemen, heeft Van Vliet niet. Hij moet door naar de Aegtenkapel. Daar speelt zijn 12-jarige kleindochter Elisabeth enkele pianostukken, als intro op het recital van meesterpianist Willem Brons. „De appel valt niet ver van de boom”, constateert een bezoeker.

Aan het begin van de avond is er een Bachcantatedienst in de Xaveriuskerk. Op het programma staat de cantate ”Wer sich selbst erhöhet, der soll erniedriget werden”, over hoogmoed en nederigheid. Stefan Gerritsen laat horen dat Bach ook uitstekend klinkt op de gitaar. De cantatedienst is onderdeel van een serie die al negentien jaar draait in Amersfoort. De Stichting Rondom de Kantates maakt zich zorgen over de toekomst. „We willen graag onze 20e verjaardag vieren, maar worden geconfronteerd met bezuinigingen”, zegt een bestuurslid.

De hele dag klinkt er Bach in de Amersfoortse binnenstad. In kerken en kapellen, bij boekhandel Veenendaal en op de rondvaartboot. De uitvoerenden variëren van de reformatorische oratoriumvereniging Sonante Vocale tot het klezmertrio C3. Ook bewegen op Bach kan. Balletdanseresjes laten het zien in de Joriskerk op de Goldberg Variationen.

In de Joris is ook het slotconcert ’s avonds met het Nieuw Bach Ensemble onder leiding van Krijn Koetsveld, het St.-Joriskamerkoor met Bas Ramselaar als dirigent en huisorganist Rien Donkersloot. Hij speelt continuo. Niet op een kistorgel, maar op het grote orgel. „Net zoals Bach dat deed in de Thomaskerk.”

Krijgt de Bachdag een vervolg? „We kunnen niet meer terug”, zegt commissievoorzitter Annet van Goor enthousiast. „Elk jaar dit festival organiseren zou te veel gevraagd zijn, maar eens in de twee jaar? Een mooie traditie!”