Nederland is een van de 180 landen met een diplomatieke vertegenwoordiging bij de Heilige Stoel. Met Heilige Stoel wordt het opperbestuur van de Rooms-Katholieke Kerk bedoeld. Omdat de volkenrechtelijke soevereiniteit bij de Heilige Stoel berust en niet bij het Vaticaan zijn de buitenlandse ambassadeurs niet bij de staat Vaticaan geaccrediteerd, maar bij het hoogste bestuursorgaan van de kerk.

Ongeveer tachtig landen hebben een permanente ambassade bij de Heilige Stoel. Omdat het Vaticaan zo klein is, staan deze ambassadegebouwen in Rome. Maar veel landen hebben hun vertegenwoordiger bij de Heilige Stoel buiten Rome ondergebracht, bij ambassades in buurlanden. Met name Parijs (vijftien kanselarijen), de Zwitserse steden Bern en Genève (twaalf) en Berlijn (elf) zijn populaire vestigingsplaatsen, waar door het stapelen van ambassadeposten in één plaats kosten worden bespaard (vooral een gebruik bij Afrikaanse landen). Sommige landen, zoals Zweden, onderhouden de betrekkingen met de paus zelfs vanuit eigen land.

De Nederlandse ambassade bij de Heilige Stoel staat wél in Rome, en tot een paar jaar geleden nog wel letterlijk om de hoek van Vaticaanstad. Het was een kleine post bestaande uit de ambassadeur, de kanselier, een secretaresse en een chauffeur. De rector van het Nederlands priestercollege in Rome was onbezoldigd adviseur (ambassaderaad). Vanwege bezuinigingen is de residentie in 2011 opgeheven en ondergebracht bij de Nederlandse ambassade in Italië, die ook in Rome is gevestigd. De ambassade bij de Heilige Stoel bestaat nu uit één persoon, de ambassadeur. Personeel van de andere Nederlandse ambassade ondersteunt hem in zijn taken.

Dat beide ambassades van één land –de vertegenwoordiging in Italië en die bij de Heilige Stoel– in één kantoor zijn gevestigd, is een breuk met de ongeschreven regel dat de twee ambassades in Rome van elkaar gescheiden zijn. Dat zou voortvloeien uit het Verdrag van Lateranen uit 1929, toen de jurisdictie van Vaticaanstad (het land waar de Heilige Stoel is ondergebracht) werd vastgesteld. Andere landen, zoals België, overwegen ook hun beide ambassades in Rome te bundelen.

Blauw bloed

Prins Jaime de Bourbon de Parme, de aanstaande ambassadeur bij de Heilige Stoel, is niet de eerste ambassadeur met ”blauw bloed” die Nederland bij de paus vertegenwoordigt. Traditioneel is deze post voor de adel weggelegd, zoals ook bleek uit de benoeming van de voorlaatste ambassadeur, Henriette barones van Lynden-Leijten. Maar het is geen regel. Zo komt de vertrekkende ambassadeur, Jos Weterings (65 jaar), niet uit de adelstand. Het was lange tijd traditie om een ambassadeur van protestantsen huize te benoemen.

De ambassadepost viel meestal diplomaten toe die aan het einde van hun carrière waren. Met prins Jaime wordt met deze traditie gebroken. Andere landen hebben (ook) een voorkeur om ervaren mensen af te vaardigen naar de paus. Zo is de Duitse ambassadeur een 59-jarige ex-minister van Onderwijs en de Franse vertegenwoordiger een 64-jarige beroepsdiplomaat.

Luisteren

De ambassade bij de Heilige Stoel wordt door veel landen vooral als ”luisterpost” beschouwd. Er gebeurt wel niet zo veel, maar door het wijdvertakte netwerk van zo’n 2 miljoen priesters en religieuzen horen diplomaten in Rome van alles uit de gehele wereld.

Ambassadeurs stellen ook rapporten op over de toestand in verre landen, op basis van wat onder anderen missionarissen bij terugkomst in Rome vertellen.

Veel banden koninklijke familie met RKK

tekst Wim Hulsman

Zonder veel kritiek vanuit de samenleving is het aantal leden van de Nederlandse koninklijke familie met een rooms-katholieke achtergrond de afgelopen decennia flink toegenomen. Een overzicht – voor zover mogelijk, want noch de koninklijke familie, noch de Rijksvoorlichtingsdienst is scheutig met antwoorden op vragen over dit onderwerp.

De eerste Oranje uit de afgelopen eeuw die overstapte naar de Rooms-Katholieke Kerk was prinses Irene. Zij deed dat (mede) vanwege haar huwelijk met de streng rooms-katholieke Carlos Hugo de Bourbon de Parme. Haar keuze leidde tot veel commotie in Nederland.

In het spoor van hun ouders zijn ook de kinderen van prinses Irene –Carlos, Margarita, Jaime en Carolina– rooms-katholiek. Hun echtgenoten gaan in dat spoor mee, al heeft bijvoorbeeld prinses Annemarie Gualthérie van Weezel een protestantse achtergrond.

Prinses Margriet is vrijzinnig protestants georiënteerd. Of haar zoons praktiserend protestant zijn, is niet duidelijk.

In het debat over de goedkeuring van het huwelijk van de oudste zoon van prinses Margriet, prins Maurits, was het alleen de SGP die tegen het huwelijk met de rooms-katholieke Marilène van den Broek stemde. Er was toen veel onbegrip over de tegenstem van de SGP.

Van de andere schoondochters van prinses Margriet zijn in ieder geval prinses Anita –getrouwd met prins Pieter-Christiaan– en prinses Aimée –echtgenote van prins Floris– van huis uit rooms-katholiek. Prinses Annette is protestants.

Prinses Christina, de jongste dochter van koningin Juliana, maakte in 1992 de overstap naar de RKK. Haar toenmalige man, Jorge Guillermo, en hun drie kinderen waren al rooms-katholiek.

De bekendste rooms-katholieke Oranje is Máxima. In 2001 klonken na de keus van prins Willem-Alexander voor de rooms-katholieke Máxima Zorreguieta kritische geluiden vanuit protestantse hoek, maar zelfs voor de SGP was Máxima’s religieuze achtergrond geen reden om tegen de goedkeuring van hun huwelijk te stemmen, want zowel prins Willem-Alexander als minister-president Kok had verzekerd dat het huis van Oranje protestants was en bleef, dat het huwelijk zou worden voltrokken in de hervormde gemeente van Amsterdam en dat eventuele kinderen „in de Hervormde Kerk” zouden worden gedoopt en opgevoed.

Máxima is nog altijd praktiserend rooms-katholiek. Wat het doel en de inhoud van de door haar beloofde oriëntatie op het protestantisme was, is nooit erg duidelijk geworden.

In hoeverre de genoemde Oranjes praktiserend rooms-katholiek zijn, is niet bekend.

Omstreden ambassadeurspost

tekst Wim Hulsman

De officiële vertegenwoordiging van Nederland bij het Vaticaan is voor gereformeerden die de Rooms-Katholieke Kerk als een dwalend kerk zien, altijd omstreden geweest.

Het Koninkrijk der Nederlanden had tot 1871 een „gezantschap bij de paus.” Door onenigheid tussen protestantse en rooms-katholieke partijen kwam het toen tot het terugtrekken van de gezant. In 1915 werd de post weer ingevuld na een besluit van het kabinet-Cort van der Linden.

In 1926 was het SGP-leider ds. G. H. Kersten die ervoor zorgde dat de gezant weer werd teruggeroepen. Door een amendement van hem werd het geld voor bekostiging van het gezantschap geschrapt uit de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het eerste kabinet-Colijn viel zo in deze nacht van Kersten, want vier rooms-katholieke ministers namen vanwege het amendement ontslag.

In de Tweede Wereldoorlog kreeg Nederland weer een ambassadeur voor het Vaticaan, ook al probeerde koningin Wilhelmina dat besluit te vertragen.

Prins: Interessantste diplomatieke plek ter wereld

tekst Wim Hulsman

Jaime Bernardo prins de Bourbon de Parme (1972) is de tweelingbroer van prinses Margarita. Zijn ouders, prinses Irene en prins Carlos, scheidden in 1981. Hij woonde met zijn moeder eerst in een villa vlak bij Paleis Soestdijk, later in Wijk bij Duurstede.

Prins Jaime is geen prins omdat zijn moeder uit de familie Van Oranje-Nassau komt, maar via zijn vader: prins De Bourbon de Parme.

Prins Jaime studeerde internationale betrekkingen aan de Brownuniversiteit en internationale economie en conflictmanagement aan de Johns Hopkins University, beide in de Verenigde Staten.

Hij werkte daarna als Nederlands diplomaat in Bagdad en als politiek adviseur van een militaire vredesmissie in Afghanistan. Korte tijd werkt hij voor de Nederlandse Eurocommissaris Kroes in Brussel. Daarna was hij in Nederland op het ministerie van Buitenlandse Zaken speciaal vertegenwoordiger natuurlijke hulpbronnen. Per 1 oktober gaat hij de slag als „ambassadeur bij de Heilige Stoel in Vaticaanstad.”

De prins noemt het „een van de interessantste en oudste diplomatieke plekken ter wereld”, zo zei hij eerder deze maand in het NCRV-programma Altijd Wat. Omdat de Rooms-Katholieke Kerk over heel de wereld volgelingen en geestelijken heeft, beschikt de kerk over een sterk netwerk. Prins Jaime: „Vroeger was het vooral ook een luisterpost om informatie te verzamelen.”

De prins noemde zijn functie bij het Vaticaan een post waar weinig aandacht voor is, maar waar veel mogelijk is.

Jaime kiest na intensieve jaren in conflictgebieden nu voor een rustiger post in Rome, vanuit het besef dat hij nu ook de zorg heeft voor zijn vrouw, Viktória Cservenyák, en zijn dochtertje Zita Clara, zo vertelde hij bij de NCRV.