De synagoge bood tot 1920 onderdak aan samenkomsten van de Joden in Sliedrecht, Hardinxveld en Giessendam. Omdat hun aantal slonk, werd het gebouw van lieverlee minder gebruikt, om na de Tweede Wereldoorlog door het ontbreken van een Joodse gemeenschap langzamerhand in verval te raken.

In 1998 moest het gebouw wijken voor de dijkverzwaring. De inmiddels opgerichte Stichting Dijksynagoge vond het haar taak om het pand voor de toekomst te bewaren en weer geschikt te maken voor de eredienst. Vandaar dat het gebouw in elf stukken werd gezaagd en opgeslagen voor herbouw. „In 2002 werd de synagoge herplaatst, het jaar daarop in gebruik genomen en zo veel mogelijk in oude staat ingericht.” Dat gebeurde op precies 90 meter van de oude locatie.

Hypotheek

De hele operatie kostte destijds 685.000 euro. Ongeveer de helft van het geld was beschikbaar. Kitsz: „Voor 338.000 euro was een hypotheek nodig, die we in tien jaar af moesten lossen. Daar is nog 1 ton van over. Het oorspronkelijke bedrag had op 31 december 2013 betaald moeten zijn. Voor de resterende schuld hebben we een jaar uitstel gekregen. We staan nu onder bijzonder beheer bij de bank. Nog nooit hebben we rood gestaan; het gebouw is zeker drie tot vier keer de restschuld waard. Dat is allemaal geen probleem, maar het is wél een hele klus om die laatste ton bij elkaar te krijgen.”

Inmiddels zijn instanties en particulieren die in het verleden een gift schonken opnieuw aangeschreven. Ook zijn donateurs benaderd, worden er pogingen ondernomen om nieuwe donateurs te werven en worden er fondsen aangeschreven. „Maar het is in deze tijd heel lastig om geld los te krijgen.”

Aflossen

Inmiddels heeft het bestuur samen met vrijwilligers een plan bedacht om de resterende 100.000 euro af te lossen. Een ‘fondsenpiramide’ biedt de mogelijkheid aan mensen en instanties met een grote, middelgrote of kleine beurs bij te dragen aan de instandhouding van de synagoge. „Anders schrik je ‘gewone’ mensen af door de hoogte van het bedrag.”

Die aanpak lijkt te werken. Onlangs zegde de gemeente Sliedrecht 25.000 euro –ongeveer 1 euro per inwoner– toe en de stichting zelf heeft via een serie kleinere bijdragen inmiddels 10.000 euro aan extraatjes binnengehaald. Nu via de media duidelijk is geworden dat het voortbestaan van de synagoge op het spel staat, neemt het aantal giften toe. „Ik werd onlangs gebeld door een vrouw van 92 jaar”, vertelt Kitsz. „Ze zei: Ik ben dan wel niet vermogend, maar maak toch een bedrag aan jullie over. Hartverwarmend.”

Klein wonder

Inmiddels heeft de stichting bijna een derde van het benodigde geld opgehaald. „Of we de rest van die ton voor de jaarwisseling binnen hebben? Ik moet realistisch zijn: daar is een klein wonder voor nodig.”

Toch gaan bestuur en vrijwilligers er alles aan doen om het geld bij elkaar te krijgen. „Om te beginnen zorgt de aflossing van de hypotheek ervoor dat we meer geld overhouden voor het noodzakelijke groot onderhoud. Bovendien gaat het om het voortbestaan van de synagoge. We weten niet wat de bank gaat doen als het geld niet op tijd binnen is, maar we willen geen enkel risico lopen”, aldus Kitsz.

Jaarlijks bezoeken zo’n 3000 mensen het gebouw, onder wie veel scholieren. Er zijn rondleidingen, er worden lezingen gehouden, evenals muziekuitvoeringen en open dagen. En met enige regelmaat vinden er diensten plaats. „Het zou zonde zijn als de enige synagoge in de regio de deuren zou moeten sluiten. Het is het laatst overgebleven, zichtbare bewijs dat hier eeuwenlang Joden woonden. Vroeger waren er in de Alblasserwaard en Vijfheeren­landen tal van synagogen. Nu resteren alleen nog wat Joodse begraafplaatsen. Het gaat om het in stand houden van cultureel erfgoed. Bovendien is ‘onze’ synagoge voor zover we weten de enige dijksynagoge ter wereld. We doen er alles aan om die te behouden.”

www.dijksynagoge.nl