Over die vraag sprak de Apeldoornse hoogleraar prof. dr. G. C. den Hertog deze week in Münster. In het tweede deel van het programma van de zevende ”Reformierte Sommeruniversität” van de Theologische Universiteit Apeldoorn, de leerstoel gereformeerde theologie aan de universiteit van Münster en de Johannes a Lasco Bibliotheek in Emden over geloof en politiek stonden vooral de 19e en de 20e eeuw centraal.

Prof. Den Hertog belichtte de positie van Karl Barth en Dietrich Bonhoeffer vanuit de Duitse kerkstrijd. In de tijd van het nationaalsocialisme was de protestantse kerk in Duitsland sterk verdeeld door de vraag hoe de kerk zich ten opzichte van de overheid moet opstellen. Bonhoeffer stelde in 1941 een document op waarin hij zijn gedachten uiteenzette. Volgens de theoloog is de democratie ook niet alles, aangezien Hitler in de weg van verkiezingen aan de macht was gekomen. Tegelijk geeft Bonhoeffer blijk van zijn hoop dat officieren en adel tot een aanslag zouden komen en daarna een nieuwe regering zouden vormen.

Donderdagavond werd de gastlezing verzorgd door prof. dr. Roel Kuiper (Kampen), die sprak over de bijdrage van het neocalvinisme van Abraham Kuyper als het gaat om geloof en politiek. Duitse studenten vinden Kuyper zeer interessant, omdat hij een benadering voorstelt die zij zo niet kennen.

De situatie in Duitsland van een overheid en een kerk die beide nogal hiërarchisch denken en die met elkaar contracten hebben afgesloten, is een heel andere dan die in Nederland. Echter, met de sterke groei van de islam in Duitsland komt de discussie op of deze situatie houdbaar is en daarmee de vraag hoe christenen en kerken in andere landen hiermee omgaan.

Het verhaal van prof. Kuiper paste bij de lezing die prof. Matthias Freudenberg (Wuppertal) eerder hield over de belijdenissen die in de 20e eeuw her en der in de wereld werden vastgesteld. In die documenten heeft de kerk geprobeerd vanuit de Schrift over actuele problemen zoals apartheid en bewapening te spreken. De hoogleraar stelde in dat verband dat, bij al het goede dat hij in deze belijdenissen vond, het hem opgevallen was dat er weinig zelfkritiek en schuldbewustzijn in te vinden is.

Kooien

De stad Münster zelf spreekt op veel plaatsen over de verhouding tussen geloof en politiek. De kooien in de Lambertikirche bijvoorbeeld, maar ook de centrale plaats van de Rooms-Katholieke Kerk zijn daarvan een illustratie. Prof. Michael Beintker (Münster) verzorgde behalve twee lezingen ook een stadswandeling langs plaatsen die in de jongere geschiedenis van kerk en staat in Duitsland van belang waren.

Prof. Beintker sloot ook de zomeruniversiteit af, met een lezing over de impulsen die gereformeerde theologie aan de politiek kan geven. Aan het slot van de studieweek, waaraan zo’n veertig studenten, predikanten, docenten en belangstellenden deelnamen, werd gemeld dat de volgende zomeruniversiteit in Apeldoorn wordt gehouden.