De bovenzaal waar zich tijdens de Tweede Wereldoorlog de consistorie bevond, is onherkenbaar veranderd. De muren zijn paars geverfd, er is een bar en er hangt discoverlichting. „Het jeugdhonk”, zegt E. J. Aalbers, een van de twee kosters van de Nederlands gereformeerde Zuiderkerk.

Een kleine zwart-witfoto toont hoe de consistorie er zeventig jaar geleden uitzag. Een sobere ruimte met in het midden een houten tafel. Eromheen stoelen in de Amsterdamse Schoolstijl, uit de jaren twintig van de vorige eeuw.

De uit 1923 daterende Zuiderkerk werd gebouwd op het moment dat de gereformeerden in Nederland getalsmatig een sterke groei doormaakten. Op de ene na de andere plaats werden forse kerken neergezet. Zo ook in Zwolle. Onder leiding van architect Jacob van der Veen verrees daar een kerk met meer dan duizend zitplaatsen.

Zowel de naam van de Zuiderkerk als die als Van der Veen zou pas later met het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog worden geassocieerd. Van der Veen was actief bij de Knokploeg in Amsterdam. Hij werd in 1944 opgepakt en op 6 september bij Kamp Vught gefusilleerd.

De Zuiderkerk fungeerde al sinds 1942 als verzetsbolwerk. Vanuit de consistorie werd de ”uitruiling” van onderduikers geregeld. Onder leiding van ds. F. Slomp (”Frits de Zwerver”) kregen mensen die op de vlucht waren voor de Duitse bezetter een schuilplaats toegewezen. Later diende de vergaderkamer als inzamelingspunt van distributiebonnen ten behoeve van onderduikers.

In het jeugdhonk staat nog steeds een lange tafel met stoelen eromheen, precies zoals dat geweest moet zijn toen de ruimte nog in gebruik was als consistorie. Hier speelde zich in 1942 een bijzonder tafereel af. Tijdens een vergadering van verzetsmensen kwamen een Duitse officier en een SD’er binnen die zich afvroegen wat de groep mannen te bespreken had. Het antwoord: „We vergaderen om een scheuring van de kerk te voorkomen.” Niet zo’n vreemde smoes: voorafgaand aan de Vrijmaking van 1944 rommelde het al in de Gereformeerde Kerken in Nederland. De verzetsgroep kroop door het oog van de naald. Na een uur de beraadslagingen te hebben bijgewoond, vertrokken de Duitsers.

In april 1944 vielen kerkstrijd en verzet opnieuw samen. In de consistorie vergaderde de Trouw-verzetsgroep met zijn voormannen, ds. Slomp en Siewert Bruins Slot. In een zaaltje beneden was er een predikantenvergadering over de kwestie-Schilder.

De consistorie van nu is een eenvoudig zaaltje op de begane grond van het kerkgebouw. Buiten de kerk herinnert een plaquette op de muur aan het oorlogsverleden.

zomerserie De consistoriekamer

Achtdelige serie over consistoriekamers met een verhaal. Volgende week donderdag deel 7: de consistoriekamer van de gereformeerde gemeente in Nederland te Gouda (Stationsplein).