Direct kreeg Vladimir Poetin commentaar te horen vanuit de teleurgestelde nationalistische hoek. De Russische president had vorige week de nationale veiligheidsraad voorgezeten, waarin hij had verkondigd dat de soevereiniteit van Rusland niet in gevaar is naar aanleiding van de ramp met het Maleisische toestel MH17.

Deze geruststelling bleek niet genoeg voor de invloedrijke Aleksandr Doegin. Deze ideoloog droomt van een Groot-Rusland waarin Slaven in Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland een natie vormen. Moskou moet daarom Nieuw-Rusland, het gebied in het oosten van Oekraïne en boven de Zwarte Zee, aan zijn rijk toevoegen. „Niets ging over Nieuw-Rusland”, schamperde Doegin op zijn Facebookpagina. „Dat is zeker geschiedenis. Was dit een sterke vergadering?” stelde hij zijn volgers de vraag. Denkers zoals Doegin staan niet alleen in Rusland. Hij kent een grote schare nationalistische aanhangers. Aleksandr Solzjenitsyn, schrijver en Sovjetdissident, pleitte voor een Slavische natie. Openlijk steunt Doegin op zijn Facebookpagina de pro-Russische vechtersbazen in Oost-Oekraïne.

Niet alleen de druk van mensen zoals Doegin moet Poetin voelen. Het Westen hoopt met sancties dat Poetin zich afwendt van de rebellen. Dat de stroom van wapens, materieel en krijgslieden uit Rusland opdroogt. Maar voor het eigen volk kan Poetin de separatisten niet laten vallen.

Oorlog verhoogt Poetins populariteit. Dat bleek al tijdens de strijd met de Tsjetsjenen. Rusland leefde in angst nadat er in 1999 flatgebouwen werden opgeblazen. Werk van Tsjetsjeense terroristen, aldus het Kremlin. Poetin beloofde de terroristen „desnoods af te slachten tot op de plee.” Straattaal die het goed doet bij het Russische publiek. In de peilingen steeg hij naar recordhoogte. Net zoals in 2008 tijdens de oorlog met Georgië.

De Oekraïnecrisis maakt Poetin, sinds 2000 aan de macht, opnieuw groot in eigen land. Dat heeft de populist Poetin nodig. In zijn eerste acht jaar als president krabbelde Rusland op. Na de val van het Sovjetrijk in 1991 begonnen de problematische tijden: armoede, misdaad en crises. Het machtige imperium was verschrompeld. Geholpen door de olieprijzen genoten de Russen onder Poetin van meer welvaart. Het land kreeg zijn trots terug met een president die zich profileert met stoere stunts. Poetin ging een stilzwijgend contract aan met de bevolking. Jullie je vakantie naar Egypte, een westerse auto en een computer – en in ruil daarvoor geen bemoeienis met de politiek.

Dat ging lange tijd goed. Totdat de nieuwe middenklasse meer wilde: politieke inspraak, economische hervormingen en een einde aan de corruptie. In de winter van 2011-2012 zag Poetin voor het eerst een protesterende menigte die zich tegen hem keerde. Zijn recept was uitgewerkt. De president besloot zich te richten op de conservatieve Rus, die buiten de grote steden woont en smacht naar een sterk Rusland.

Poetins propagandamachine begeestert deze mensen. De staatsmedia zetten de separatisten neer als helden die het opnemen tegen „fascisten” uit Kiev. Het Westen krijgt ervan langs. De media bejubelden de annexatie van het schiereiland de Krim. Het volk volgt en koestert de pro-Russische strijders als hun eigen zonen. Poetin kan hen niet opeens alleen laten en als boeven aanwijzen. Dat zou zijn achterban weleens niet kunnen accepteren.

Het Westen hoopt met economische sancties de oligarchen en liberale elite zover te krijgen dat zij druk uitoefenen op Poetin. Met in het achterhoofd de fragiele Russische economie, afhankelijk van de verkoop van olie en gas. De invloed van de oligarchen moet niet worden overschat. Zij herinneren zich het lot van hun collega Michail Chodorkovski, die de strijd aanging met Poetin, verloor en zijn gevangenisstraf in een strafkamp uitzat. Het liberale kamp, met de zwakke premier Dmitri Medvedev als symbool, heeft het afgelegd tegenover de mannen uit de ”siloviki”, de groep van veiligheidsdiensten, justitie en defensie. Hier komt de patriottische oorlogsretoriek vandaan.

Eerdere sancties hebben Poetins koers niet gewijzigd. Blijft de president de separatisten steunen, dan worden de maatregelen strenger. Maar Poetin moet wel drie keer nadenken voordat hij afscheid van hen neemt. Hij heeft met zijn optreden in de Oekraïnecrisis een monster gecreëerd dat wellicht niet meer te temmen valt. Voldoet hij niet aan de verwachtingen en worden de rebellen uit Oekraïne gejaagd, dan staan de ontevredenen mogelijk binnenkort te rammen op de poorten van het Kremlin. De gewapende mannen uit Oost-Oekraïne voorop.

De Europese Unie moet het vizier richten op rijke zakenlieden die de Russische regering steunen. Dat vindt de Duitse vicebondskanselier Sigmar Gabriel. „We moeten nu degenen op de korrel nemen op wier schouders de Russische regering staat: de oligarchen, de miljardairs”, zei Gabriel gisteren voor de Duitse zender ARD. „Zij zijn gesteld op hun mooie huizen in West-Europese hoofdsteden. Zij hebben hun geld daar op de bank staan.”