Een grondig feitenonderzoek was naast de terugkeer van alle slachtoffers na de vliegramp in Oekraïne de belangrijkste doelstelling van het kabinet. De door Australië opgestelde, dinsdag door de VN-Veiligheidsraad aanvaarde resolutie 2166 roept in dat verband op tot een onbelemmerd onderzoek op de rampplek. Aan de spoedige en veilige implementatie van deze resolutie wordt inmiddels volop gewerkt, bevestigde de Rijksvoorlichtingsdienst gisteren. Een Oekraïense VN-vertegenwoordiger in New York liet gisteren tegenover persbureau ANP weten dat Australië, Nederland en Oekraïne achter de schermen al werken aan een gezamenlijke ontwerpresolutie voor een politiemissie.

Bronnen rond het kabinet bevestigden vanmorgen dat de notificatiebrief aan de Tweede Kamer, waarin het kabinet het onderzoeken van een missie aankondigt, gisteren al klaarlag, maar vanwege de nationale rouw niet is verstuurd. Tegelijkertijd zou het kabinet de internationale ontwikkelingen nauwlettend in de gaten houden. Een alternatief voor de missie kan zijn dat Poetin zich in verregaande mate bereid verklaart de bescherming van de onderzoekers tegen mogelijke aanvallen van pro-Russische rebellen voor zijn rekening te nemen, door de inzet van het Russische leger.

Hoe dan ook, het op pad sturen van een VN-politiemissie is niet zonder risico’s. Tal van dilemma’s doemen nu al op.

De rampplek beveiligen, betekent een race tegen de klok. Er zijn inmiddels sterke aanwijzingen dat pro-Russische rebellen de nu nog onbeveiligde plek willen saboteren of daar al mee bezig zijn. Een beveiligingsmissie vergt een grondige voorbereiding, gezien alle onvoorziene consequenties en risico’s.

Een van de risico’s is dat het geweld tussen de Oekraïense regeringstroepen en de pro-Russische rebellen escaleert, zeker naarmate de militaire uitstraling van de missie groter is. Vaststaat tegelijkertijd dat ook een VN-politiemissie niet zonder een adequate, militaire beveiliging kan. Ook voor de missie naar Kunduz in 2011, op papier een trainingsmissie, waren militairen nodig. Het Srebrenicadilemma werpt min of meer zijn schaduw al vooruit: wanneer is de minimaal vereiste rugdekking gegarandeerd?

Zonder medewerking van Rusland is het uitvoeren van een beveiligingsmissie onmogelijk. Dat is zo, ongeacht het orgaan waarlangs en het juridisch kader waarbinnen Australië en Nederland proberen de implementatie te verwezenlijken: de VN-Veiligheidsraad of de OVSE. Deze vereiste is er zelfs wanneer Oekraïne via een snel, bilateraal akkoord met Australië en Nederland de aanwezigheid van buitenlandse krijgsmachten op het eigen grondgebied zou toestaan. Een aanvullende VN-resolutie maken, is dan strikt genomen niet noodzakelijk. Maar evengoed zal er dan vooraf helderheid moeten zijn over het invullen van de zelfverdediging. Wat mogen de militaire beveiligers wel en niet, wanneer de separatisten het vuur openen op de forensische experts?

Over de separatisten gesproken: afspraken maken met de (zelfbenoemde) rebellenleiders in het rampgebied zal onvermijdelijk zijn. Formeel zal Nederland hun regeringsmacht niet erkennen, maar dat laat onverlet dat zij in het rampgebied wel de dienst uitmaken.

Net zoals in Afghanistan, waar Nederlandse generaals soms afspraken maakten met Afghaanse krijgsheren over het beveiligen van Nederlandse konvooien, zal Nederland ook in Oekraïne met rebellenleiders over de veiligheid moeten onderhandelen. Dat wringt, omdat Nederland dezelfde separatisten medeverantwoordelijk houdt voor de ramp met de MH17.