Er is het nodige gespeculeerd over de achtergronden van deze spreuk, die rond 1638 werd aangebracht. Dat gebeurde toen aan de noordzijde van de Grote Kerk in Tholen een consistoriekamer werd aangebouwd. In Zeeland woedde ten tijde van de Nadere Reformatie een hevige kerkelijke strijd over de sabbat en de vraag welke invloed de burgerlijke overheid mocht hebben op de kerkelijke besluitvorming. Was de spreuk een stille wenk in de richting van de strijdbare plaatselijke predikant Jacobus Burs?

De hervormde predikant ds. L. Wüllsch­leger denkt dat er geen bijzondere reden is voor deze spreuk, zo schrijft hij in een vrienden­bundel voor 
dr. A. de Reuver, die in 1972 als kandidaat in deze kerk tot predikant werd bevestigd. Wat volgens hem belangrijker is dan de oorsprong van de leus is dat het Evangelie van vrede verschillende eeuwen in deze kerk heeft geklonken. In ieder geval mocht de kerk zelfs blij zijn met de overheid, die er in die tijd voor zorgde dat het –achterstallige– onderhoud van het kerkgebouw geen zware last meer betekende voor de Thoolse gemeenschap.

De consistorie waar de Latijnse vredesspreuk op van toepassing is, is een van de twee kerkenraadskamers die de kerk kent. Zij is alleen te benaderen vanuit de koorkerk, die grenst aan het middenschip. De consistorie wordt alleen nog gebruikt bij kerkenraadsvergaderingen, en bij doop- en belijdenisdiensten, vertelt koster E. H. (Bert) van Zetten, omdat zij meer ruimte biedt dan de kleinere, die zich in het hoofdgedeelte van de kerk bevindt.

De inrichting van de ‘grote’ consistorie is niet antiek. De bekende afbeelding van de brede en de smalle weg, een borduurwerk van het avondmaal van Jezus en een landkaart van Palestina vormen de hoofdingrediënten. Het zou een lokaal van een zondagsschool kunnen zijn.

De consistoriekamer in het middenschip van de kerk ziet er meer uit als een kerkenraadskamer. Al was het maar om de portretten van de bekende predikanten die in Tholen gestaan hebben. De ruimte is inderdaad krap als de zestien kerkenraadsleden hun plaats innemen.

Een oude antieke Bijbel is gemarkeerd als eigendom van de hervormde kerk van Tholen. Predikanten worden vermeld vanaf 1579 tot en met ds. W. Meijer, die intrede deed op 28 juni 2009. De scheuring van 2004, die tot het vertrek van zo’n honderd leden leidde, heeft zichtbare effecten gehad: de predikanten H. Verheul en N. den Ouden zijn nu voorganger in de Hersteld Hervormde Kerk. „Er zijn alleen verliezers”, verzucht de koster, die er zijn dankbaarheid voor uitspreekt dat de twee zondagse diensten in de Grote Kerk goed bezocht worden.

De consistoriekamer

Achtdelige serie over consistoriekamers met een verhaal. Volgende week dinsdag deel 3: de consistoriekamer van de geref. gemeente te Nunspeet.