Vissers uit Zuidwest-Nederland zetten tong en schol als streekproduct in de markt
Verse tong en schol uit de Noordzee zijn in de supermarkt nauwelijks te vinden. Nederlanders eten vooral geïmporteerde kweekvis. Het nieuwe merk Zuidwestervis moet daar verandering in brengen. De deelnemende vissers gaan ervoor.
Verse vis, gevangen voor de kust van Zuid-Holland en Zeeland door stoere mannen die met naam en foto op de verpakking prijken. Dat is Zuidwestervis, een streekproduct dat sinds enkele dagen in de winkels van Agrimarkt ligt. Gisteren vond de formele presentatie plaats.
Agrimarkt is een dochteronderneming van boerencoöperatie CZAV en telt vijf supermarkten in Zuidwest-Nederland. Andere partners in Zuidwestervis zijn visafslag UFA –met vestigingen in Stellendam, Colijnsplaat en Scheveningen, visverwerkings- en verpakkingsbedrijf Royal Dutch Seafood uit Tholen en zes visserijondernemingen uit Goedereede, Stellendam, Arnemuiden en Tholen.
Nee, visafslagdirecteur Johan van Nieuwenhuijzen zegt geen negatief woord over pangasius. Maar het steekt wel dat deze vis uit Vietnamese kwekerijen in Nederland de lijst aanvoert van meest gegeten vissoorten. Schol en tong, gevangen op onze eigen Noordzee, komen niet eens in de top tien voor. De Nederlandse vissector is vooral gericht op de export, verklaart Van Nieuwenhuijzen. Schol gaat naar Italië en Duitsland, tong naar Frankrijk en België. „In onze supermarkt vind je ze nauwelijks terug in het schap. Dat willen we veranderen.”
De visserij heeft het moeilijk. De diesel waar de scheepsmotoren op draaien, is de laatste jaren schreeuwend duur geworden, terwijl de visprijzen alleen maar lijken te zakken. Tegelijk is er de noodzaak om te investeren in duurzamere vangsttechnieken. Ziedaar de spagaat waarin veel vissers zich bevinden. Eerder dit jaar leidde dat tot een massale protestactie tegen de lage visprijzen. Onder aanvoering van de Urkers bleef een groot deel van de kottervloot meer dan een week in de havens.
Kernwoord achter Zuidwestervis is ketenverkorting. Door het aantal schakels in de verkoopketen te verminderen, willen de vissers een betere marge bereiken. Vanaf de visafslag gaat de vis daarom rechtstreeks naar Royal Dutch, dat de vis schoonmaakt, verpakt en aflevert bij de Agrimarkt-winkels.
Ook de consument profiteert, want die betaalt volgens Agrimarktdirectielid Wim van der Lee „een heel nette prijs.” Scholfilet van Zuidwestervis ligt deze week bijvoorbeeld in het schap voor 13,90 euro per kilo (standaardverpakking). Van der Lee: „Ik denk dat je bij de visboer 10 euro meer betaalt.” Panklare schol (ongefileerd) kost 6,98 euro per kilo, Noordzeetong 24,90 – de kleinere sliptong is nog 5 euro goedkoper.
De vis wordt bij het verpakken eerst geseald in zogenoemde skinfolie en pas daarna in foliebakjes gelegd. „Dan is alle lucht eruit. Daardoor blijft de vis drie dagen langer vers”, zegt directeur Daan de Nijs van Royal Dutch. „Wij garanderen een houdbaarheid tot elf dagen.”
De verpakking valt doordat er foto’s van deelnemende vissers op zijn afgedrukt. Volgens afslagdirecteur Van Nieuwenhuijzen onderstreept dat niet alleen de lokale herkomst, maar betekent het ook dat de vissers achter het product staan. „Ze willen ook weten wat er met hun vis gebeurt. Ze bellen me op en vragen hoe consumenten reageren en of ze nog meer kunnen doen.”
De vissers krijgen tegen halverwege de visreis door hoeveel vis ze voor het project mogen leveren. Van de laatste houden ze dan de beste vis apart, in de gevraagde groottesorteringen. Na het lossen bij de afslag gaat de vis direct naar het verwerkingsbedrijf. Dezelfde dag nog ligt hij in de winkels.
Toeslag
De vissers ontvangen een toeslag boven op de gemiddelde prijs die de desbetreffende kwaliteit vis op de afslag opbrengt. „We krijgen 10 cent per kilo extra voor de schol en 50 cent voor de tong”, zegt Klaas van Dam uit Goedereede, eigenaar van de GO 31. „Maar dat extraatje vind ik nu niet zo belangrijk. We proberen een verandering in de markt op gang te brengen.”
Zijn Stellendamse collega Sjaak Brinkman (SL 42) vindt de plus op dit moment ook voldoende. „We hebben er extra werk aan, maar tot nu toe gaat het om kleine hoeveelheden. Wij zetten wekelijks 8 tot 9 ton vis aan wal. Vorige week mochten we 400 kilo voor Zuidwestervis leveren.”
Bij de aftrap van het project krijgen de verzamelde journalisten een uitstapje naar zee aangeboden. Met de reddingsboot van Stellendam worden ze afgezet op de SCH 45, die op dat moment voor de kust van de Maasvlakte vist. Na een korte ”trek” worden de netten binnengehaald. Trots neemt een jonge visser een forse tong en een nog happende kabeljauw in zijn handen. „Hier doen we het voor”, lacht hij. De journalisten maken foto’s. „Komen die nou uit die pulsnetten?” wil iemand weten.
Puls
Inderdaad, de kotter „vist elektrisch”, net als de deelnemers aan Zuidwestervis. De Scheveningse vissers zijn zelf (nog) niet van de partij, maar vallen even in voor de TH 10 van de familie Baaij uit Tholen. De pulstechniek is een innovatieve visserijmethode, die met speciale Brusselse ontheffing door een groep Nederlandse vissers wordt gebruikt. Het net, de zogenoemde kor, zweeft vlak boven de zeebodem. De op die bodem levende tongen en schollen worden met stroomstootjes opgeschrikt en zwemmen dan omhoog, het net in.
Bij de traditionele boomkor gebeurt dit ‘wekken’ van de vis met zware kettingen, die over de bodem sleepten. Dat vergt veel trekkracht en dus (dure) brandstof, terwijl ook schade wordt toegebracht aan ander bodemleven. Niet duurzaam dus, die boomkor, en reden voor veel supermarkten om vis die daarmee gevangen is in de ban te doen.
Adam Tanis uit Ouddorp, eigenaar van de GO 48 en deelnemer aan Zuidwestervis, vindt de puls een prachtige uitvinding. „We varen er nu twee jaar mee en onze ervaringen zijn positief. We gebruiken bijna de helft minder brandstof, de kwaliteit van de vis is beter en we hebben minder bijvangst. Ik noem dat duurzaam. Alleen jammer dat andere Noordzeestaten ons dwars zitten en via Brussel de puls proberen tegen te houden. Zelf hebben ze er geen belang bij, omdat ze bijna niet op tong vissen.”
De tong van Zuidwestervis ligt nu twee weken in de winkel. In de eerste week gingen van de meest gangbare verpakking al duizend pakjes over de toonbank. Directielid Van der Lee is optimistisch. „We waren met de helft al tevreden geweest.” Schol ligt deze week voor het eerst in het schap. De omzet is dubbel zo groot als in dezelfde week vorig jaar, toen Agrimarkt verse schol van de reguliere groothandel verkocht.
Over omzetdoelen wil Van der Lee niet praten. „Als kleine supermarktketen willen we vernieuwend bezig zijn. Streekproducten zijn voor ons een speerpunt. Vis zat daar nog niet bij. Maar je moet zo’n nieuw concept niet kapotrekenen, dan wordt het nooit wat.”
