De aanklager vervult binnen die werkwijze zelf de rol van onafhankelijke en onpartijdige rechter terwijl hijzelf partij is, aldus het college, dat als onafhankelijk toezichthouder op de mensenrechten adviseert aan de Nederlandse overheid. „Dat kan op gespannen voet komen te staan met een eerlijk proces.”

Het ministerie is het niet eens met die kritiek. Een woordvoerder wijst erop dat het OM al sinds 2008 met de wet over strafbeschikking zelf straffen op kan leggen. Dat principe is niet het gevolg van de door het college bekritiseerde ZSM-werkwijze.

Strafbeschikking of ‘afdoening’ houdt in dat het Openbaar Ministerie een straf oplegt. Zonder reactie van de betrokkene wordt de straf definitief. Als de veroordeelde het niet eens is met de straf, staat een gang naar de rechter alsnog volledig open. Hiermee wordt de rol van de rechter efficiënt toegespitst op kwesties waarin de verdachte en het OM het niet met elkaar eens zijn en waar de rechter de knoop moet doorhakken, aldus het ministerie.

Het college vreest ook dat een eerlijk proces gevaar loopt als de verdachte niet voldoende is geïnformeerd over de gevolgen van het afstand doen van het recht om je tegen de opgelegde straf te verzetten. „Het recht op een effectieve verdediging kan ook in het geding komen, omdat veel verdachten geen gebruikmaken van hun recht op rechtsbijstand”, stelt het college.

Verder vindt het college dat de overheid in Nederland meer oog moet hebben voor mensenrechten op lokaal niveau. „De mensenrechtelijke invalshoek is niet vanzelfsprekend. Niet in het vreemdelingenrecht, niet bij de Groningse aardbevingen en niet in het maatschappelijke debat rond racisme”, stelt voorzitter van het college Laurien Koster.

Gaswinning in Groningen gaat ook om mensenrechten, benadrukt ze. „Tot nu toe is bij de besluitvorming over gaswinning en afhandeling van schade onvoldoende aandacht besteed aan de verplichtingen die de overheid heeft op grond van de rechten van de mens.”