De MCC hield zich vooral in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de achttiende eeuw bezig met de slavenhandel.

Onderzoekers gingen er altijd van uit dat het rendement op het geïnvesteerde kapitaal voor een slavenreis ruim boven de 3 procent lag. Paesie toont in zijn lijvige standaardwerk aan dat de winst niet meer dan 2,6 procent bedroeg. „Nog geen zes van de tien slavenschepen sloten een reis af met winst”, schrijft hij.

Paesie maakt in zijn boek duidelijk dat de Zeeuwse onderneming geen nietsontziende club van op geld beluste slavenhandelaren was. „Uit alle onderzoeken die ik voor deze uitgave heb verricht, rijst een genuanceerd beeld op van de rol die deze handels­organisatie in de Middelburgse economie heeft vervuld”, zegt de 57-jarige maritiem historicus. „Bovendien mag niet vergeten worden dat onder politici tot het eind van de achttiende eeuw slaven­handel niet omstreden was.”

Paesie beschrijft in zijn rijk geïllustreerde boek hoe de MCC zich na de afschaffing van de slavernij in 1814 voornamelijk richtte op de reparatie en bouw van schepen. Voor diverse professionele rederijen werden fregatten, barken, schoeners en ook enkele stoomschepen gebouwd.

In 1840 had de MCC-scheepswerf in Middelburg 400 werk­nemers in dienst. Deze werf was eerder eigendom van de Kamer Zeeland van de VOC en verkeerde in deplorabele staat. „De MCC heeft het havengebied van Middelburg gerenoveerd, gemoderniseerd en nieuwe glans gegeven”, schrijft de Middelburgse historicus.

In de laatste fase van haar bestaan was de MCC een werkplaats geworden voor scheepsbouw­nijverheid. Behalve met de reparatie van houten schepen hield de compagnie zich toen bezig met ijzerbewerking en machinebouw voor schepen, havenwerken en constructiewerk aan sluizen. Ook werden mobiele stoommachines voor baksteenfabricage ontworpen. Naar die aspecten uit de historie van de MCC is nog niet eerder onderzoek gedaan, be­nadrukt Paesie.

De nauwkeurig bijgehouden bedrijfsadministratie van de compagnie is volledig bewaard gebleven. Dat is uniek te noemen, zegt Paesie. „Die documenten vormen een onuitputtelijke bron van informatie voor onderzoekers die zich in die periode uit onze geschiedenis verdiepen. Het is niet voor niets dat deze administratie in 2011 is opgenomen op de Wereld­erfgoedlijst voor documenten van de Unesco, het ”Memory of the World Register”.”

De Middelburgse Commercie Compagnie werd opgericht om onder meer weerstand te bieden aan de grote invloed van Hollandse kooplieden. Middelburg was in het begin van de zeventiende eeuw de op een na machtigste stad van het land, na Amsterdam. De concurrentiepositie van de stad ten opzichte van de Hollanders was aan het begin van de achttiende eeuw echter ronduit slecht.

De MCC bedreef walvis- en kaapvaart en rustte schepen uit voor de Europese handel en de handels­vaart op Amerika en West-Afrika. In haar 170-jarig bestaan stuurde de onderneming 113 keer een schip om in West-Afrika slaven te halen. Het bedrijf heeft ruim 31.000 slaven vervoerd. De MCC was de grootste slavencompagnie van het land.

In totaal heeft de MCC in haar bestaan ruim 300 schepen uitgerust. De vele honderden zeelieden werden geronseld in Zeeland. Bij een tekort kwamen de bemanningen ook via een uitgebreid correspondentennetwerk, dat zich uitstrekte tot aan Rotterdam en Amsterdam.

Paesie overhandigt het eerste exemplaar van zijn boek vrijdag aan de Zeeuwse commissaris van de Koning, Polman. Dat gebeurt tijdens een symposium in Middelburg over de Zeeuwse belangen in de slavenhandel. Het boek is vanaf die dag ook in de boekwinkel verkrijgbaar. Op 14 juni heeft eveneens in Middelburg de nationale herdenking plaats van de afschaffing van de slavernij.

”Geschiedenis van de MCC. Opkomst, bloei en ondergang”, Ruud Paesie; 
uitg. Walburg Pers, Zutphen; ISBN 978 90 5730 931 1; 208 blz.; € 29,95.