Omdat de provincie een subsidiemogelijkheid openstelde voor monumenten in de provincie, kan nu eindelijk na een lange tijd van voorbereiding en onderzoek de restauratie van start gaan. Dat meldt Thijs Snoeijer namens de orgelcommissie.

Het tweeklaviers orgel, dat op de lijst van beschermde rijksmonumenten staat, werd in 1716 door de orgelbouwer Matthijs Verhofstadt uit Gemert gebouwd voor de lutherse kerk in Utrecht. Het instrument was een geschenk van Barend van Bekom. Het orgel bevond zich tot 1880 in Utrecht, waarna het werd verkocht aan de Kamper orgelbouwer Zwier van Dijk. Deze breidde het uit, waarna het orgel tijdelijk dienstdeed in een noodkerk in Genemuiden. In 1885 werd het instrument aangekocht door de hervormde gemeente van IJsselmuiden, waar het door Zwier van Dijk werd geplaatst.

In de loop der jaren zijn er verschillende werkzaamheden aan het orgel verricht. „Meestal zonder rekening te houden met een historisch uitgangspunt zijn aanpassingen en toevoegingen uitgevoerd, vaak naar de smaak van een bepaalde tijd”, aldus Snoeijer. Het instrument is altijd goed onderhouden. Het laatste groot onderhoud met een ingrijpende aanpassing vond in 1968 plaats door de firma Verschueren uit Heythuysen.

Inmiddels is groot onderhoud noodzakelijk. Er is slijtage ontstaan aan de beweegbare delen en er moet restauratie aan de pijpen gebeuren. Belangrijke aanleiding is ook het signaal van de huidige orgelstemmer, de firma Hendriksen en Reitsma, over de moeilijke bereikbaarheid van het pijpwerk. Het orgel is bij vorige aanpassingen zodanig volgebouwd dat sommige delen van het pijpwerk niet of nauwelijks bereikbaar zijn, waardoor er niet goed gestemd kan worden en waardoor er onvermijdelijk stemschade is ontstaan. Eveneens vanwege ruimtegebrek hebben twee registers geen volledige omvang: de laagste stemmen ontbreken.

De achterliggende jaren is door de orgelcommissie een basisadvies aangevraagd bij de Commissie Orgelzaken (COZ) binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Voor het eerst werd daarbij in 2009 een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek aan het orgel uitgevoerd. De conclusie van het onderzoek was niet alleen dat het orgel dringend groot onderhoud behoeft, maar bovendien bleek de historische waarde van het aanwezige materiaal zodanig te zijn dat een volledige restauratie werd geadviseerd, inclusief het oplossen van het ruimteprobleem in het orgelinterieur. Ook het in stand houden van het orgeltype Verhofstadt –er zijn in Nederland nog enkele van deze instrumenten– is een van de uitgangspunten van het advies.

In 2010 is door de orgeladviseur een restauratieplan opgesteld. Vervolgens werd door drie orgelbouwers prijsopgaaf gedaan voor de restauratie. Er is gekozen voor de laagste inschrijver: orgelbouwer van Vulpen uit Utrecht, die ook onlangs het Verhofstadtorgel in Culumborg restaureerde. Als adviseur was in Culemborg Peter van Dijk betrokken. Hij is ook in IJsselmuiden adviseur.

In 2011 werd de aanvraag voor de zogenoemde Brimsubsidie bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed afgewezen. In 2013 werd echter duidelijk dat de provincie Overijssel subsidie beschikbaar zou stellen voor rijksmonumenten in de provincie. Die subsidieaanvraag werd eind vorig jaar wel gehonoreerd. Een substantieel deel van de restauratiekosten –die ongeveer 280.000 euro bedragen– zal daaruit kunnen worden betaald.

Inmiddels zijn alle benodigde vergunningen verstrekt en is het contract met de orgelbouwer getekend. Half juni wordt begonnen met de demontage van het orgel. Het overgrote deel van de werkzaamheden zal in de werkplaats van de orgelbouwer plaatsvinden, waaronder ook documentatie en verder onderzoek naar het historische pijpwerk. Het geheel zal naar verwachting ongeveer anderhalf jaar in beslag nemen.