Een steen zeilt door de lucht. Een doffe knal klinkt en gejuich volgt bij deze voltreffer op een autoruit. Pro-Oekraïense automobilisten houden rond het middaguur een actie, waarbij ze toeterend door de hoofdstraat van Donetsk, de Artjomboulevard, hun steun betuigen aan een verenigd Oekraïne. Langs de kant hebben zich pro-Russische separatisten verzameld die de auto’s staan op te wachten met stenen en boegeroep.

Niemand grijpt in. Hier geldt het recht van de sterkste. Mannen met bivakmutsen en stokken sluiten zich ongehinderd aan bij de mensen langs de kant. Iets verderop kijken vier agenten werkloos toe. Een andere politieman volgt het schouwspel vanuit een politiewagen.

Voortand

Als de actie van de automobilisten erop zit, keren de pro-Russische separatisten terug naar hun thuisbasis, het regionale overheidsgebouw, 100 meter verderop, dat ze hebben bezet en waar de door hen uitgeroepen Volksrepubliek Donetsk zetelt. De agenten blijven achter, onder wie de 24-jarige Roeslan. Hij mist een voortand. Een souvenir van de revolutie in februari in de hoofdstad Kiev. „Die verloor ik tijdens gevechten met de demonstranten.”

Roeslan voelt zich niet aangesproken op het passieve toekijken. „We beschermen het volk van de Donbass (de oostelijke regio’s Donetsk en Loegansk, waar de pro-Russen vechten voor afscheiding, FA). Preciezer: „We beschermen de mensen langs de kant die werden geprovoceerd door de automobilisten.” Dan voegt hij zich bij zijn collega’s.

De afwezigheid van de politie komt op brede schaal voor in Oost-Oekraïne en geeft criminaliteit de ruimte. Vrouwen gaan ‘s nachts niet de straat op. In de oostelijke havenstad Marioepol patrouilleren fabrieksarbeiders om de stad veilig te houden. „Agenten zijn gedemoraliseerd”, zegt de 32-jarige Roeslan, aanhanger van de Volksrepubliek Donetsk. „Ze weten niet wat ze moeten doen nu de autoriteiten hier geen rol meer spelen.” 
Zelf parkeert hij zijn auto te 
dicht bij een zebrapad. „Dit mag niet, maar niemand bestraft me hiervoor. En het is maar een kleine overtreding.”

De presidentsverkiezingen van morgen kennen een moeizame aanloop. De pro-Russische separatisten erkennen de verkiezingen niet van de in hun ogen onwettige regering en zijn bezig die te verhinderen. De Verenigde Naties hebben meldingen ontvangen van ontvoeringen en bedreigingen van verkiezingsambtenaren.

Buiten Donetsk wordt dagelijks gevochten tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger, waarbij doden vallen. De kiesraad heeft moeite om alle stembureaus te voorzien van officiële kieslijsten en zit tevens met te weinig vrijwilligers. Zij blijven weg uit angst voor geweld van separatisten. Door deze dreiging weigeren scholen te fungeren als stembureaus. „We zijn er ons volledig van bewust dat de verkiezingen niet normaal kunnen plaatsvinden in de regio’s Donetsk en Loegansk”, zei de minister van Binnenlandse Zaken, Arsen Avakov, afgelopen week.

De regering heeft de Donbass hard nodig om de verkiezingen een legitiem karakter te geven. 
In deze regio wonen 5 miljoen mensen. De verkiezingen moeten een eerste stap zijn op weg naar stabiliteit. Kiev zegt 55.000 agenten en 20.000 vrijwilligers in te zetten om de kiezers te beschermen.

Tamme campagne

Waar in de hoofdstad Kiev niet 
te ontkomen valt aan verkiezings­campagnes, is daar in Donetsk weinig van te merken. Vrijwel geen reclameborden, geen 
mensen die folders uitdelen in het centrum of op een zeepkist staan.

De pro-Oekraïense kandidaten maken hier geen kans. Alleen Michailo Dobkin, kandidaat namens de Partij van de Regio’s van de verdreven president Viktor Janoekovitsj, ziet regelmatig zijn gezicht terug in de straten van Donetsk. De Partij van de Regio’s heeft haar machtsbasis in de Donbass.

Universitair docent Vladislav Let (28) staat bij het universiteitsgebouw in het centrum van Donetsk. Hij gaat morgen niet naar de stembus, omdat hij de regering in Kiev als onwettig beschouwt. Wie wel gaat stemmen, moet zich bewust zijn van het risico op separatistisch geweld, meent hij. „Die moet iets meenemen om zichzelf te beschermen, zoals een hamer.”