D66 en CDA krijgen dan allebei vier van de 26 Nederlandse zetels in het Europees Parlement. Als D66 de grootste wordt, is dat voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis.

Na D66 en CDA krijgen VVD, PVV, SP en PvdA alle drie zetels. GroenLinks en de combinatie ChristenUnie/SGP komen beide op twee zetels en de Partij voor de Dieren en 50PLUS komen voor het eerst in het europarlement, beiden met één zetel, aldus de exitpoll.

Het CDA en de PVV verliezen in percentages flink, beiden raken bijna een kwart van het percentage van 5 jaar geleden kwijt. D66 gaat van 11,3 naar 15,6 procent. De VVD wint licht, de SP wint flink. De PvdA verliest bijna een kwart van het percentage van 5 jaar geleden maar houdt hetzelfde aantal zetels.

Dat blijkt uit de definitieve resultaten van een exitpoll van bureau Ipsos in opdracht van de NOS onder 40.000 mensen. De eerste voorlopige uitslag op basis van gegevens van de kieskringen wordt pas zondagavond laat bekend via de verkiezingsdienst van het ANP, nadat alle stembussen in heel Europa zijn gesloten. De definitieve en officiële uitslag wordt volgende week vrijdag bekendgemaakt door de Kiesraad.

Reacties op exitpoll

Volgens partijleider Arie Slob van de Christenunie „ziet het er goed uit”, laat hij op Twitter weten. Zijn partij vormt samen met de SGP een combinatie bij de verkiezing voor het Europees Parlement. In de peiling van de NOS haalt die combinatie procentueel een kleine winst, maar blijft ze wel op twee zetels staan. Ook Kees van der Staaij van de SGP is tevreden. Hij spreekt op hetzelfde sociale medium van „een mooie uitslag”.

„De heldere pro-Europese boodschap heeft steun gekregen van de kiezer. De anti-Europese boodschap heeft verloren.” Dat zei lijsttrekker van D66 Sophie In ’t Veld donderdag in een eerste reactie op de exitpoll van de NOS. Uit die peiling blijkt dat D66 en het CDA nagenoeg even groot zijn geworden. Ze hield wel een slag om de arm omdat de uitkomst nog niet zeker is. In ’t Veld bleef ook voorzichtig over de positie van het CDA. Die partij zou volgens de exitpoll nipt de grootste partij zijn gebleven. In ’t Veld wees erop dat het CDA wel flink wat kiezers lijkt te hebben verloren.

Nederland heeft overtuigd voor Europa gekozen. D66-leider Alexander Pechtold heeft dat donderdagavond gezegd in reactie op de definitieve exitpoll. Volgens deze exitpoll koerst zijn partij af op de beste Europese uitslag ooit en wordt het procentueel de grootste Nederlandse partij in het europarlement. D66 wil de EU verder brengen, het wil vooruit, zei Pechtold. „Wij zetten in op vertrouwen, stabiliteit en ambitie.”

„Dit voelt als een versterking van de stijgende lijn die het CDA heeft ingezet.” Dat zei CDA-partijleider Sybrand Buma in een eerste reactie op de NOS-exitpoll. Volgens de eerste cijfers zou het CDA één zetel verliezen en op vier zetels in het europarlement uitkomen. Met dat aantal is het CDA in een nek-aan-nekrace verwikkeld met D66 dat ook op vier zetels staat. „Dat het CDA wellicht de grootste partij van Nederland gaat worden, hadden we niet verwacht”, aldus Buma. De strijd tussen CDA en D66 komt ook voor lijsttrekker Esther de Lange als een verrassing. „Wie had dat gedacht aan het begin van de campagne? Dit voelt toch wel een beetje als winnen.” Volgens De Lange heeft het duidelijke CDA-verhaal de kiezer over de streep getrokken.

„Dit is voor ons de beste uitslag ooit in Europa.” Dat zei SP-lijsttrekker Dennis de Jong donderdagavond na de eerste prognose over de verkiezingsuitslag voor de Europese verkiezingen. De SP zou volgens de eerste cijfers uitkomen op drie zetels.

Mogelijk dat de SP zelfs groter wordt dan de PvdA. „Dat zou heel mooi zijn, maar laten we afwachten. Dit zijn de eerste cijfers”, aldus De Jong.

Volgens SP-leider Emile Roemer beleeft zijn partij met de voorspelde uitslag van donderdag een „enorme doorbraak”. „We zijn nu definitief de grootste partij op links en een grote linkse stroming in Nederland en niet van plan dat kwijt te raken.”

Volgens Roemer wordt zijn partij daarmee ook op het Binnenhof een „serieuzere speler”. De SP boekte donderdag haar beste uitslag ooit bij Europese verkiezingen. De partij deed dat in maart ook al bij de gemeenteraadsverkiezingen.

Bij de PvdA wordt voorzichtig opgelucht gereageerd. Het lijkt erop dat de PvdA haar drie zetels in het Europees Parlement behoudt, al daalt de partij van 12 naar 9,4 procent van de stemmen. Lijsttrekker Paul Tang zegt in een reactie dat drie zetels „mooi” zou zijn. „Maar de echte uitslag volgt zondag. In Nederland en Europa blijven we knokken voor meer werk, eerlijk werk en goed werk.” Donderdagavond is het na een lange campagne „even ontspannen”, aldus Tang.

„GroenLinks heeft een heldere groene en linkse koers en de kiezer beloont dit door op ons te stemmen.” Dat zei GroenLinks-partijleider Bram van Ojik donderdag in een eerste reactie. Lijsttrekker Bas Eickhout zei dat de partij wordt beloond voor de pro-Europese campagne. Volgens de cijfers komt GroenLinks uit op twee zetels, een verlies van één ten opzichte van de vorige verkiezingen. Daar was al rekening mee gehouden, aldus Eickhout. Hij hoopt dat „iedereen mee duimt om zondag ook daadwerkelijk die twee zetels binnen te halen”.

PVV’ers vielen stil toen donderdagavond de resultaten van de exitpoll binnenkwamen. Waar ze hadden gehoopt op een overwinning, stonden ze nu vrijwel zwijgend naar een tv-scherm in een café in Scheveningen te kijken.

Ze zagen dat hun partij een verlies van 4,3 tot 4,8 procent zou lijden ten opzichte van de vorige Europese verkiezingen 5 jaar geleden. Daardoor zou de PVV twee zetels kwijtraken.

Pas toen een NOS-verslaggever ter plaatse live in de uitzending was, klonk gejuich en geklap en werd even de suggestie gewekt dat de stemming er best wel in zit. Daarna begon het wachten op Geert Wilders. Volgens een medewerker van de partij komt de PVV-leider pas om 23.00 uur naar het café.

Wilders heeft nog niet gereageerd op een verzoek om alvast commentaar te geven op de verkiezingsuitslag. Diverse peilingen gaven in de afgelopen tijd aan dat de eurokritische PVV zou kunnen rekenen op vijf of zes zetels. Volgens de definitieve exitpoll van bureau Ipsos, in opdracht van de NOS, zou de partij echter drie zetels krijgen.

Lijsttrekker Toine Manders van 50PLUS is blij verrast dat zijn partij bij de Europese verkiezingen een zetel gehaald lijkt te hebben. Manders zei dat donderdag na de bekendmaking van de resultaten van de exitpoll van de NOS. Manders zat de afgelopen jaren al in het Europees Parlement, maar dan voor de VVD. „Daar was ik te oud, maar ik ben blij dat ik toch de komende 5 jaar mijn werk weer mag doen in Europa. Ik ga werken aan pragmatische oplossingen voor ouderen, zonder dogma’s. Ik wil de ouderen een stem geven in Brussel.”

Ook politiek leider Norbert Klein van 50PLUS reageerde opgetogen. Volgens Klein gaat 50PLUS zich in Brussel en Straatsburg sterk maken voor de belangen van „de 50-plussers, de ouderen en de gepensioneerden”. Zijn partij wil hun problemen „op de agenda gaan zetten”.

Twee nieuwe partijen

Het lijkt erop dat er twee nieuwe Nederlandse partijen in het Europees Parlement komen. Volgens de exitpoll van de NOS wint zowel 50PLUS als de Partij voor de Dieren een zetel. Dan komen in totaal 10 Nederlandse partijen (ChristenUnie en SGP vormen een blok) in het Europees Parlement.

50PLUS met lijsttrekker Toine Manders doet voor het eerst mee. De ouderenpartij haalt volgens de exitpoll donderdag 4,2 procent van de stemmen. De Partij voor de Dieren zou hetzelfde percentage halen. Daarmee zou lijsttrekker Anja Hazenkamp een winst halen van 0,8.

Opkomst op stations

Ongeveer 8000 mensen hebben donderdag gestemd op de centraal stations van de vier grote steden. Dat meldde de NS net voor 21 uur.

Reizigers konden donderdag op ruim 50 stations hun stem uitbrengen. Hoeveel mensen dat in totaal hebben gedaan, is niet bekend. De NS merkte wel dat het door de start van de avondspits wat drukker werd bij de stembureaus op de stations, vooral in Utrecht en Amsterdam. Daar stonden zelfs lange rijen.

Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen stemden 9000 op één van de vier grote stations. Opnieuw waren de stations de best bezochte stemlocaties van de grote steden, aldus de NS.

Stemmen tijdens missie

Ook de Nederlandse militairen in het buitenland hebben donderdag kunnen stemmen voor het Europees Parlement. De uitgezonden manschappen brachten hun stem uit in Afghanistan, Mali en Turkije.

„We zijn hier voor de vrijheid van de Malinese bevolking en dan maken wij als Europeanen natuurlijk ook gebruik van ons democratisch recht”, zegt majoor Martin Wemes op de website van Defensie. Wemes is hoofd van het militaire stembureau op de Nederlandse basis in Mali.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 konden de Nederlandse militairen in Afghanistan ook stemmen. Er stonden stembussen in Kunduz en in Mazar-i-Sharif.

Nederland heeft in totaal ongeveer 700 militairen in Afghanistan, Mali en Turkije. De opkomst is niet bekend.

Stemwijzer

Bijna een miljoen mensen hebben voor de Europese verkiezingen advies ingewonnen via de website Stemwijzer.nl, velen op het laatste moment. Om precies te zijn werd de StemWijzer 951.426 volledig ingevuld. Dat meldde ProDemos, de organisatie die het hulpmiddel maakt, nadat de stemlokalen donderdagavond waren gesloten.

Bijna de helft van die stemadviezen werd op het allerlaatste moment ingevuld: op verkiezingsdag. Met de StemWijzer kunnen kiezers aan de hand van 30 stellingen bepalen welke partij het beste hun standpunten vertegenwoordigt.