De Kieswet van 1850 bepaalde dat de stemmen pas de volgende dag centraal werden geteld. Dat veranderde in 1896: het tellen gebeurde vanaf toen in het stembureau, meteen na de stemmingen.

Aanleiding voor die wijziging waren onder meer de moeilijk te weerleggen geruchten dat tijdens het vervoer van de stembussen naar het hoofdstembureau fraude werd gepleegd.

Het liberale Kamerlid A. P. C. van Karnebeek was er overigens niet zo blij mee. Hij wilde de oude situatie handhaven. De gemoederen van de verkiezingsstrijd zouden dan eerst tot bedaren kunnen komen. „Tot nu toe is ons land vrijgebleven van de verschijnselen die in andere landen worden waargenomen”, stelde hij, „die van tijd tot tijd een kleine burgeroorlog te zien geven.”

Wanneer de uitslag meteen bekend zou zijn en tegenviel, „slaat men aan het vechten om zo lucht te geven aan de gevoelens die door de partijstrijd bij de stembus worden opgewekt”, vreesde hij.

Zover is het nooit gekomen. Wel roept nu de Europese Commissie woedende reacties op omdat het ons land is verboden de voorlopige uitslag van de verkiezingen vanavond al te melden. Dat mag pas zondagavond laat, om de verkiezingen in andere EU-lidstaten niet te beïnvloeden.

De NOS publiceert vanavond wel een exitpoll, maar heel betrouwbaar is die niet. Daarnaast heeft weblog GeenStijl zo’n 1700 mensen bereid gevonden de uitslag vanuit een specifiek stembureau door te geven. In elk stembureau moet namelijk het telresultaat hardop worden voorgelezen. Opiniepeiler Maurice de Hond en de organisatie Reclaim Europe doen vandaag vergelijkbare pogingen de verkiezingsuitslag toch te weten te komen.

Eurocommissaris Reding (Burgerschap) eiste daarover uitleg van minister Plasterk (Binnenlandse Zaken). Die schreef haar dat de acties „niet in strijd zijn” met de voorschriften voor het bekendmaken van de uitslag.

Nu maar hopen dat er na vanavond niet „een kleine burgeroorlog” uitbreekt tussen de Commissie en Nederland.