In eerste instantie negeerde ze opmerkingen van pas bekeerde christenen in China over „de warme sfeer” in de kerk en over „vriendelijke broeders en zusters”, geeft de Duitse sinologe dr. Katrin Fiedler toe. „Ik luisterde vooral naar hun bekeringsverhalen. Totdat ik besefte dat het gemeenschaps­aspect in het christelijk geloof een van de belangrijkste factoren is die de groei van de protestantse kerk in China verklaren.”

Fiedler is gespecialiseerd in het protestantse christendom in het huidige China en schreef daar een studie over (”China’s Christianity Fever Revisited. Towards a Community-Oriented Reading of Christian Conversions in China”).

Christendomkoorts (”jidujiao re)” wordt de snelle groei van de kerk in China wel genoemd. Wie de groeicijfers ziet, houdt de adem in: waar gaat dit toe leiden? Maar ook de vraag hoe zoiets kan gebeuren, dringt zich op. Dat hier Gods Geest aan het werk is, mag voor een christen duidelijk zijn, maar zo’n uitleg hoeft de werking van meer aardse factoren niet uit te sluiten. Gods hand in de geschiedenis zou zomaar hier op een subtiele wijze naar voren kunnen komen. En als dat zo is, is het interessant om te vernemen wat seculiere wetenschappers denken te weten over de groei van de kerk in China. Fiedler is een van hen en zij richtte zich in haar onderzoek enkel op de protestantse kerk van China (en ook nog eens op de officiële staatskerk).

„Ik was geraakt door de warmte van deze vreemdelingen”, was vaak de eerste zin die Fiedler kreeg te horen op haar vraag wat iemand dreef om christen te worden.

De Duitse onderzoeker stuitte bij haar werk op het fundamentele karakter van het christelijk geloof als een gemeenschaps­religie, iets wat in het boeddhisme en taoïsme volledig ontbreekt.

Precies die rol van een intieme gemeenschap die geborgenheid en warmte biedt, is nodig in een samenleving als de Chinese waar families uiteenvallen en hechte dorpsgemeenschappen verdwijnen – beide vanwege de massale migratie van dorpelingen naar de steden om daar te werken.

De kerk als alternatieve familie, met nieuwe broers en zussen, is voor veel eenzame Chinezen een welkom alternatief. Vooral ouderen bevolken op het platteland de dorpen en zijn maar wát blij met de plaatselijke kerk. „De gemeente is mijn enige warme familie”, vertelde een bejaarde vrouw. Vooral het gezamenlijk zingen in diensten is voor veel Chinezen volstrekt nieuw en een verademing. Prachtig vinden ze het. Ook de mogelijkheid tot vrijwilligerswerk binnen de gemeente trekt nieuwe leden aan, ontdekte Fiedler. „Vooral jongeren biedt het een kans om hun talenten te ontwikkelen”.

Ze wijst erop dat oude tradities via de kerk bijna naadloos kunnen doorgaan. Zo is het onderhouden van religieuze verplichtingen vanouds een familie-aangelegenheid en die wordt nu in feite door de broeders en zusters van de christelijke gemeente overgenomen – zij het met een heel andere invulling.

Wat dat laatste betreft: bekering tot het christelijk geloof geeft in families nog wel vaak spanning omdat oude heidense rituelen (zoals offers ten bate van voorouders) verwaarloosd dreigen te worden. Daar staat volgens Fiedler tegenover dat in het dagelijks leven de harmonie juist wordt bevorderd door kerstening van families. „Er zijn minder ruzies en de ook in China vaak problematische relatie tussen schoonmoeder en schoondochter wordt doorgaans beter.”

Met haar accent op het intiem gemeenschappelijke karakter van het christendom nuanceert Fiedler intussen tal van andere verklaringen die zijn gegeven voor de groei van de kerk, al verwerpt ze die niet.

De stress en psychische druk waaronder Chinezen vandaag de dag lijden vanwege de afbraak van familieverbanden en het wegvallen van traditionele normen 
en waarden drijft hen naar de kerk, niet het minst vanwege de pastorale zorg die daar wordt verleend.

Ook christelijke normen en waarden worden gewaardeerd als houvast voor Chinezen die lijden onder de morele richtingloosheid van het hedendaagse China. Volgens Fiedler zijn vooral de tolerantie en liefde jegens de naaste en de gelijkwaardige positie van man en vrouw aantrekkelijk. Daar komt bij dat het christelijk geloof wordt gezien als een westers geloof, dat dus goed past bij een moderne levensstijl.

Het gevolg is nog weleens 
volgens Fiedler dat veel protestantse christenen zichzelf als de elite van de samenleving zien, behorend tot een moreel en geestelijk hogere sociale groep.

Vooral op het platteland, zo ontdekte Fiedler, wordt de kerk ook gebruikt als vorm van vermaak. „Weinig westerse onderzoekers beseffen hoe saai en eentonig het leven van Chinese boeren is. Als er dan een kans is om bij elkaar te komen, met elkaar te zingen en nieuwtjes uit te wisselen, dan is dat zeer welkom”.

Omdat China vanouds geen zondag kent, is zo’n wekelijkse vrije dag aantrekkelijk voor mensen die dag in dag uit hun land moeten bewerken. Veel boeren zeiden iedere week weer uit te zien naar de zondag.