De Van Rijn met wie de Tweede Kamer op 6 februari 2012 kennismaakt, oogt vooral gedreven. „Ik ken een echtpaar op leeftijd, bijna 58 jaar getrouwd”, begint de staatssecretaris als hij voor het eerst een VWS-begroting moet verdedigen. „Het stel heeft altijd spaarzaam geleefd en altijd hard gewerkt om het later wat beter te krijgen, vooral voor hun kind. De laatste decennia wordt het zwaarder. De chronische ziekte van de man trekt zo nu en dan een zware wissel op de gezondheid, maar vooral de sluipende alzheimer bij de vrouw verandert de toekomst dramatisch.”

Aan het eind van het verhaal geeft hij de clou: het betreft zijn vader en moeder. Zij moet het verpleeghuis in, omdat het niet meer gaat. Hij gaat naar een nabijgelegen flat, om dan tenminste nog zo dicht mogelijk bij zijn geliefde te kunnen wonen. Handig voor het dagelijkse bezoek.

Langer thuis, langer samen; dat had wat Van Rijn betreft voor zijn ouders het motto kunnen en moeten zijn. Het is ook de essentie van zijn WMO 2015, die hij dinsdag en woensdag verdedigde in de Tweede Kamer. Zo lang mogelijk thuis is de norm; eerst met lichte ondersteuning van familie en mantelzorgers, dan met professionele thuiszorg, dan met dagbesteding en indien nodig thuisverpleging. Dat komt tegemoet aan de wensen van ouders. Én het houdt het verpleeghuis, dat in die visie het eindstation is, betaalbaar.

Wat Van Rijn moet worden nagegeven, is dat hij in de slag om de WMO de inhoud altijd voorop heeft gesteld. Er zijn politieke deals bekend waarbij het oorspronkelijke voorstel en het eindresultaat alleen nog met elkaar gemeen hebben dat beide veel besparingen opleveren. In die sfeer van handjeklap, waarbij het voorstel desnoods wordt getorpedeerd om de bezuinigingen maar te kunnen halen, is Van Rijn nooit beland. Er is geschoven met miljoenen; voorjaar 2013 bij het zorgakkoord met maatschappelijke partners, vorige week bij het akkoord met D66, CU en SGP. Maar de filosofie is niet wezenlijk veranderd: langer thuis.

De WMO schept daardoor de verwachting dat zich in de zorg en ondersteuning aan ouderen thuis inderdaad een trendbreuk zal voltrekken. Dat betekent: versobering en meer mantelzorg in plaats van zorg door beroepskrachten voor ouderen met een lichtere zorgvraag. Tegelijkertijd schept de wet daarmee de verwachting dat de instellingszorg voor de kwetsbaarste groepen voorlopig gevrijwaard blijft van nieuwe aanpassingen. Dat betekent: behoud van solidariteit en meer zekerheid.

Als het WMO-debat nog iets te gissen overlaat, is het de intrigerende vraag: Hoe had de wet eruitgezien met een meerderheid van VVD en PvdA in beide Kamers? Zou Van Rijn zijn hervormingen inclusief de oorspronkelijke bezuinigingen, die zeer drastisch waren, ongewijzigd hebben doorgezet? Een kern-AWBZ, een volksverzekering voor instellingszorg voor de allerzwaksten waarvoor de staat risicodragend is, was er dan vanaf 2017 niet meer geweest. De thuiszorg zou zijn verdwenen, evenals instellingen voor dagbesteding. Daarmee zou de WMO een waagstuk eerste klas zijn geweest.

De kans bestaat dat Van Rijn heimelijk dacht en denkt dat zijn plannen ook in hun meest robuuste vorm uitvoerbaar geweest waren. Maar aannemelijker is dat deze WMO, zoals die donderdag door een Kamermeerderheid werd aanvaard, ook de versie is die hem vanaf het begin voor ogen stond. Bewust te hoog inzetten, concessies moeten doen om de benodigde steun te verwerven en dan eindigen waar je ongeveer wilt eindigen: in het WMO-debat ontpopte voormalig topambtenaar Van Rijn zich onmiskenbaar als politicus pur sang.