Waarover gaat deze nieuwe wet?

Gemeenten worden vanaf volgend jaar verantwoordelijk voor de dagbesteding en begeleiding van ouderen, zodat zij langer thuis kunnen blijven wonen. Zorgen voor beschermde woonplekken voor mensen met een psychiatrische beperking die dagstructuur nodig hebben, wordt ook een gemeentetaak, al geldt daarvoor nog wel een overgangstermijn van vijf jaar.

Wat is het verschil met de al bestaande WMO?

De bestaande WMO regelt alleen de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de huishoudelijke hulp in de thuiszorg. De WMO 2015 zorgt in elk geval voor een uitbreiding van gemeentelijke taken, maar behelst meer. Het kabinet vindt namelijk dat de huidige WMO nog te veel functioneert als een ”AWBZ light” waarop burgers allerlei rechten kunnen doen gelden en wil daarvan af. Concreet: als een burgers straks een beroep doet op een WMO-voorziening moeten gemeenten niet focussen op diens aandoening. De mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving dienen centraal te staan, zo bepaalt de nieuwe wet.

Wat betekent dat voor de praktijk?

De gemeente stelt straks na elke hulpvraag een onderzoek in dat maximaal zes weken mag duren. Daarna kan er een zogeheten maatwerkvoorziening worden aangevraagd, bijvoorbeeld extra thuiszorg of een plek in een speciale instelling voor dagbesteding. De gemeente moet binnen twee weken over de aanvraag beslissen. Tijdens het onderzoek kijkt de gemeente echter veel nadrukkelijk dan nu naar wat kinderen en andere familieleden of mantelzorgers nog voor de hulpvrager kunnen doen. Een ander belangrijk verschil is dat gemeenten mogen afwegen in hoeverre reeds bestaande, algemene voorzieningen (inloop- of koffiedrinkochtenden voor bejaarden, cursussen handwerken, houtsnijden of boetseren, was- en strijkservice) in een oplossing kunnen voorzien. Kortom, dagbesteding en begeleiding worden waarschijnlijk flink versoberd. In plaats van maatwerk voor iedereen, wordt het waarschijnlijk meer van hetzelfde.

Wordt de nieuwe wet een ramp?

Het vervelendste effect doet zich voor op de arbeidsmarkt. Een deel van het werk dat nu nog door betaalde thuiszorgkrachten wordt verricht, zal worden overgenomen door mantelzorgers en vrijwilligers. Het ministerie van VWS verwacht dat zo’n 12.000 medewerkers in de thuiszorg daardoor tussen nu en 2015 rekening moeten houden met ontslag.

Voor cliënten met dagbesteding en begeleiding geldt een overgangstermijn van maximaal een jaar. Aanvankelijk leefden er grote zorgen of de drempel voor deze voorzieningen na dat jaar niet te hoog wordt, maar vorige week is er tijdens het overleg over het zorgakkoord driftig met miljoenen geschoven. De bezuinigingen op dagbesteding en begeleiding zijn daardoor fors teruggedraaid. Het budget daarvoor zou eerst met een kwart worden gekort; nu nog met 6 procent in 2015 en met 11 procent in 2016.

Lastig is wel dat de thuisverpleging niet in de WMO komt maar in de zorgverzekeringswet. Gemeenten en zorgverzekeraars zullen dus goed moeten samenwerken. Het kabinet denkt dat de wijkverpleegkundige straks in die behoefte zal voorzien. Zij wordt betaald uit de zorgverzekering, maar op zo’n manier dat overleggen met beroepskrachten die namens de gemeenten over de thuiszorg gaan onderdeel wordt van haar dagelijks werk.

Cliënten die niet tevreden zijn over de maatwerkvoorziening die ze krijgen aangeboden, kunnen onder voorwaarden blijven kiezen voor een persoonsgebonden budget (pgb). Voorwaarde was eerst dat hun keus voor een alternatieve voorziening niet duurder mocht zijn dan de door de gemeente aangeboden maatwerkvoorziening. Inmiddels lijkt staatssecretaris Van Rijn (VWS) bereid toe te staan dat pgb-houders kunnen kiezen voor een duurdere voorziening, mits ze zelf betalen voor de meerkosten.