Michel Johner (1958) is van oorsprong een Zwitser die in een protestantse kerk in Lausanne opgroeide en later in evangelisch charismatisch vaarwater terechtkwam.

Tijdens zijn theologiestudie aan de Vrije Theologische Faculteit in het Franse Aix-en-Provence, nu Faculté Jean Calvin geheten, kwam hij in aanraking met de gereformeerde leer en werd hij gewonnen voor het standpunt van de kinderdoop en de belangrijke betekenis van het verbond. Om zich beter in de verhouding tussen verbond en verkiezing in de brede reformatorische theologie te verdiepen, studeerde hij van 1986 tot 1989 in Kampen aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.

Vorige week was hij in Nederland voor een gastcollege in Kampen en voor overleg met Nederlandse organisaties die protestantse gemeenten in Frankrijk en de theologische faculteit in Aix 
steunen. Dr. Johner meldt met vreugde dat het aantal studenten in Aix stabiel is en rond de 110 schommelt. „Dat is een mooi getal, gezien het feit dat protestanten in Frankrijk hooguit 3 procent van de bevolking uitmaken.”

Een punt van zorg is voor hem dat het grootste deel van de studenten afstandsonderwijs volgt of parttime de opleiding doet. „Voltijdstudenten leveren de opleiding natuurlijk de meeste voldoening. We kunnen in ons gebouw, dat vorig jaar gerenoveerd is, wel vier keer zo veel studenten onderbrengen. Veelbelovend zijn echter de vooruitzichten voor het komende jaar. Positief punt is ook dat het aantal masterstudenten groeit.”

De faculteit heet nu Jean Calvin, een spannende naamswijziging, zegt Johner. „We hebben de oorspronkelijke naam Faculté Libre de Théologie Réformée veranderd omdat de woorden ”vrij” en ”onafhankelijk”, oorspronkelijk doelend op onafhankelijkheid van de staat, in Frankrijk de suggestie wekt van vrijzinnigheid. Ook de term ”réformé” wordt verbonden met vrijzinnigheid, omdat de traditionele protestantse kerken in Frankrijk dat ook geworden zijn.”

Bovendien roept het woord ”hervorming” bij Fransen nauwelijks het beeld van de kerkelijke gebeurtenis in de zestiende eeuw op. „Men denkt aan zoiets als hervorming van het strafrecht of de zorgverzekering. De keus voor Johannes Calvijn was wel een gok, omdat Calvijn in Frankrijk negatief bekendstaat als symbool van een autoritaire en intolerante persoonlijkheid. Toch is de keus goed uitgevallen.

Calvijn wordt door veel Franse christenen herkend als iemand die een solide theologie ontwierp, gebaseerd op de Heilige Schrift. Zo wordt hij ook gezien door evangelischen, van wie er velen in Aix studeren. Zij waarderen Calvijns accent op het gezag van de Bijbel, al onderschrijven zij niet zijn leer van de verkiezing en de kinderdoop.”

Eigen rol

Dr. Johner ziet een belangrijke rol weggelegd voor de faculteit in Aix, die komende september haar veertigjarig bestaan viert. „Het is de enige universitaire opleiding in Frankrijk die de gereformeerde theologie in de context van de Franse cultuur tot uitdrukking wil brengen. De reformatorische kerken moeten echter opboksen tegen snel groeiende evangelische gemeenten. Die hebben het ambitieuze doel om elke maand een of meer nieuwe gemeenten te stichten. Ze zijn erg missionair gericht. Daar kunnen protestanten zeker van leren.”

De traditionele volkskerken in Frankrijk vergrijzen namelijk en doen niets aan overdracht van het geloof aan een volgende generatie, aldus Johner. „Onze faculteit maakt nu ernst met het vak kerkplanting, dat een plaats heeft gekregen in de bachelor-opleiding. De trieste situatie is nu dat er veel kerken gesloten worden of een niet-kerkelijke bestemming krijgen, zoals theaters en bioscopen. Daarentegen groeien de migrantenkerken snel. In Parijs worden door migranten veel kerken gesticht, al ondervinden ze van de overheid veel tegenwerking bij het aankopen van grond of het aanvragen van bouwvergunningen.”

De harmonie tussen de verschillende evangelische kerken is een voorbeeld waar de Nederlandse kerken iets van kunnen leren. „Ze zijn verenigd in een nieuw verband, Conseil National des Evangéliques de France (CNEF), een effectieve organisatie die in staat is unaniem een stem te laten horen in publieke debatten.”

Hoopvol

Ondanks de zorgen blijft dr. Johner hoopvol gestemd over de situatie in Frankrijk. „Als ik vanuit de mens redeneer, zou ik pessimistisch en wanhopig moeten zijn. Maar we weten dat de kerk niet van onszelf maar van Christus is. Ik word echter wel aangevochten door de ideologie van atheïsme die zich breed maakt in het openbare leven. 
We hebben niet een systeem 
zoals in Nederland waar kerken hun stem kunnen laten horen in het publieke leven en waar 
ze zelfs financiële tegemoetkoming krijgen bij het organiseren van maatschappelijke activiteiten.”

De protestanten in Frankrijk merken de gevolgen van eeuwenlange verdrukking door de Rooms-Katholieke Kerk en later de overheid, die door de ”laïcité” godsdienst naar de privésfeer heeft verbannen. „President Hollande heeft vorig jaar afgevaardigden van verschillende godsdienstige stromingen ontvangen in verband met de invoering van het homohuwelijk. Hij heeft ze weliswaar aangehoord maar daar vervolgens weinig mee gedaan. Frankrijk blijft een antikerkelijk land waar godsdienst geen publieke rol mag vervullen.”