Steeds minder mensen zitten achter de tralies. Topjaar was 2005. Toen zaten (op enig moment) ruim 15.000 mensen in de bajes, de hoogste bezetting in 25 jaar, leert het document ”Gevangeniswezen in getal 2008-2012” van het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Na 2005 kwamen er fors minder mensen vast te zitten. In 2008 stond de teller op krap 12.000 gedetineerden. In 2012 ging het om ruim 11.000 gevangenen. Anno 2014 zitten er nog ruim 9000 mensen achter slot en grendel. Gemiddeld verblijven mensen ongeveer vier maanden in de gevangenis. „Het aantal gedetineerden is historisch laag. Op dit moment zijn er in Nederland meer bewakers dan gevangenen, een unieke situatie. Er zijn binnen het gevangeniswezen een kleine 10.000 arbeidsplaatsen”, aldus Jochgem van Opstal, woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie, gisteren.

Grote vraag is waarom er in Nederland zo veel minder mensen in het gevang belanden. Staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) werkt op dit moment aan een analyse daaromtrent. Die wordt over enkele maanden naar de Kamer gestuurd.

Van Opstal noemt een aantal factoren die mogelijk bijdragen aan de stevige daling van het aantal gedetineerden. „Feit is dat de criminaliteitscijfers in Europa dalen. Mogelijk heeft dat te maken met toegenomen welvaart, waardoor mensen minder andermans eigendommen ontvreemden, maar het blijft speculeren. Mogelijk schrikt een steviger veiligheidsbeleid mensen af en belanden er daardoor minder personen in de gevangenis. Een andere verklaring voor de daling van het aantal gedetineerden kan zijn dat de politie juist minder capaciteit inzet op bepaalde delicten. Zo is het aantal gedetineerden dat vastzit voor overtreding van de Opiumwet de afgelopen jaren gedaald.”

Dat de criminaliteitscijfers dalen, heeft ook te maken met de vergrijzing, zei prof. dr. mr. Jan van Dijk, hoogleraar slachtofferkunde aan Tilburg University, recent in deze krant. „Er zijn minder jonge mensen beschikbaar die misdaad kunnen plegen.”

Op dit moment staan er in Nederland 1400 cellen leeg. De autoriteiten kiezen er om financiële redenen voor om complete complexen te ontruimen in plaats van het leeg laten van enkele cellen per gevangenis. Zo staat momenteel de Koepelgevangenis in Breda leeg. Van Opstal: „Als je een complete gevangenis sluit, kun je daar de lampen uitdoen en de thermostaat uitzetten. Al moet je het complex nog wel bewaken in verband met bijvoorbeeld daar aanwezige apparatuur.” Door het cellenoverschot kan Nederland plaats bieden aan 650 Belgische gedetineerden.

Intussen broeit het in gevangenisland. Een vorig jaar gepresenteerd bezuinigingsplan leidde tot veel commotie. De bedoeling is dat er enkele honderden miljoenen euro’s worden bezuinigd. Recent werd bekend dat daar mogelijk nog eens 60 miljoen bovenop komt. De komende jaren zullen zeker negentien gevangenissen de poorten moeten sluiten. Tot 2017 zullen 3300 werknemers op zoek moeten naar een andere baan. Een van de onlangs voorgestelde bezuinigingsmaatregelen is dat bewaarders niet meer onder werktijd hun conditie op peil mogen houden.

Intussen klaagt –een deel van– het personeel in gevangenisland steen en been. „De sfeer in gevangenissen is zeer gespannen door personeelstekorten en toenemende geweldsincidenten”, meldde vakbond Abvakabo FNV zaterdag.

Justitiewoordvoerder Van Opstal: „Ik kan me goed voorstellen dat het personeel lijdt onder de pijnlijke bezuinigingen. Wij proberen veel mensen aan ander werk te helpen. Verder staat voor Justitie de veiligheid van personeel en maatschappij voorop. Het is niet waar dat het aantal geweldsincidenten in gevangenissen toeneemt. Wij zien een afname.”