Sinds de oprichting van de SGP in 1918 hebben afgevaardigden van de plaatselijke kiesvereniging nauwelijks zeggenschap over de politieke koers van de partij. Landelijke partijdagen staan in het teken van meditatie en bezinning. Partijleden komen nauwelijks aan het woord. Het politieke handwerk wordt helemaal overgelaten aan de Kamerleden. Op provinciaal en plaatselijk niveau gaat dat in veel gevallen niet anders.

Deze werkwijze voldoet volgens Maarten van Leeuwen niet langer: „De partij debatteert onvoldoende over politieke onderwerpen. We leven in een tijd van secularisatie en we hebben te maken met indringende maatschappelijke vraagstukken. Daarom is het van wezenlijk belang dat een christelijke politieke partij vitale afdelingen heeft en betrokken leden. SGP-politici hebben in deze tijd steun van leden nodig. Daar zit kennis en inzicht. Dat potentieel moeten we beter gaan benutten. Van een betrokken partij gaat ook werfkracht uit naar de jonge generatie. Een partij met vitale geledingen is ook van groot 
belang omdat gemeenten veel taken krijgen op het terrein van (jeugd)zorg en welzijn.”

Het hoofdbestuur startte enkele jaren geleden een proces om de kiesverenigingen te vitaliseren. Leidde dat niet tot successen?

„Ja en nee. Er zijn kiesverenigingen die beter gaan functioneren en meer politieke avonden zijn gaan organiseren. Maar gaandeweg kwamen we er ook achter dat besturen van kiesverenigingen veel tijd en energie kwijt zijn met financiële zaken en de ledenadministratie. Ze komen daardoor te weinig toe aan bezinning op de politieke inhoud. Sommigen klagen daar ook over. Daar zitten ook bloeiende kiesverenigingen onder. Verder constateerden we dat er bij het kader en bij de leden behoefte is aan meer betrokkenheid bij besluitvorming. De partij heeft weliswaar 30.000 leden, maar velen van hen komen nooit naar vergaderingen. Vooral jongeren hebben geen behoefte aan het aanhoren van jaarverslagen. Ze zijn wel warm te krijgen voor politiek inhoudelijk debatten over aangelegen onderwerpen. Deze waarneming leidde binnen het hoofdbestuur tot een bezinning op de partijstructuur.”

Is het dan afgelopen met de bezinning op de landelijke partijdagen?

„Geenszins. Maar we gaan extra dingen bieden. Daar is qua tijd ook ruimte voor. De huidige partijdagen duren een halve dag. We zullen ons moeten afvragen of we in een andere opzet met een halve dag kunnen volstaan. Straks mogen afgevaardigden meepraten en meebesluiten over politiek inhoudelijke onderwerpen. Zo mogen ze de verkiezingsprogramma’s vaststellen. Afgevaardigden krijgen ruimte om wijzigingsvoorstellen en moties in te dienen. Ze moeten daarvoor wel vooraf steun verwerven van andere afgevaardigden. Ook gaan we de SGP-jongeren bij de politieke discussies betrekken. Zij mogen ook moties indienen. Het stemmen over moties willen we wel aan de afgevaardigden overlaten.”

Is dat laatste niet een beetje vreemd?

„Het hoofdbestuur is van mening dat uitsluitend de afgevaardigden mee mogen doen met besluitvorming. De SGP-jongeren mogen wel meedoen met het debat en proberen partijgenoten te overtuigen. Natuurlijk hebben SGP-jongeren die door hun kiesvereniging of afdeling zijn afgevaardigd wel stemrecht.”

Vergt de nieuwe werkwijze niet een heel andere houding van afgevaardigden? Zij krijgen tot nu toe meestal een mandaat mee van de plaatselijke kiesvereniging.

„Inderdaad. Het mooiste is als afgevaardigden wel ruggespraak houden, maar geen dwingende last meekrijgen. Dan ontstaat er ruimte voor debat. We leggen ook vast dat afgevaardigden van een afdeling verschillend mogen stemmen. Dat vloeit hier logisch uit voort.”

U kiest voor een duale partij, dus met plaatselijke kiesverenigingen en met plaatselijke afdelingen. Wat houdt dat in en is dat niet verwarrend, een partij met twee soorten afdelingen?

„Dat valt wel mee. Een kiesvereniging is een rechtspersoon met veel zelfstandigheid, een plaatselijke afdeling is onderdeel van de landelijke partij. Een plaatselijke kiesvereniging moet een eigen financiële administratie en ledenadministratie voeren, een plaatselijke afdeling hoeft dat niet. We willen graag de kiesverenigingen tegemoetkomen die liever geen beheerszaken uitvoeren. Zij kunnen zich omvormen tot plaatselijke afdelingen. Bestaande plaatselijke kiesverenigingen die goed functioneren en geen behoefte hebben aan omvorming, hoeven dat niet te doen.”

Ook niet over een paar jaar?

„Nee. We gaan geen dwang uitoefenen. Er zitten geen adders onder het gras.”

Maar de wet die de financiering van politieke partijen regelt, vraagt toch om een partijstructuur met alleen plaatselijke afdelingen en geen plaatselijke kiesverenigingen?

„Dat klopt. Vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken dringt men daar ook op aan. Doordat de ledenadministratie in handen van plaatselijke kiesverenigingen ligt, is het voor het ministerie lastig om controle uit te oefenen op de juistheid van de ledenaantallen. Het past ook bij SGP’ers om de overheid te gehoorzamen. We gaan ervan uit dat veel kiesverenigingen zich op den duur zullen omvormen tot plaatselijke afdelingen, waardoor de beheers­last afneemt. Dat is natuurlijk aantrekkelijk voor bestuursleden met weinig vrije tijd. Gemeentelijke en provinciale verenigingen moeten zich nu reeds omvormen. Verder mogen er geen nieuwe kiesverenigingen komen, alleen nieuwe afdelingen.”

Lost u hiermee gelijk het probleem op dat sommige kiesverenigingen nog steeds geen vrouwen toelaten als lid?

„Er zijn inderdaad kiesverenigingen die hun statuten niet hebben aangepast aan de partijbesluitvorming van 2006. Dat staat los van de voorstellen waar het nu om gaat. Men kan zich blijven aanmelden als lid van de plaatselijke kiesvereniging. Als de partij akkoord gaat met de veranderingen, kan men voortaan ook rechtstreeks lid worden van de landelijke partij. Dat geldt overigens ook voor mannen en vrouwen die in plaatsen wonen waar geen kiesvereniging of plaatselijke afdeling is.”

Verwacht u dat al de vernieuwingen leiden tot een vitalere SGP?

„Daar hoop ik wel op. Maar de diepste reden voor de structuurwijzing is dat Bijbels genormeerde politiek is ons land meer gehoor moet vinden. We hebben de taak om onze beginselen toe te snijden op de politieke praktijk van 2014. Daarvoor hebben we iedereen nodig. Alle hens aan dek. Een partij die achter de tijdgeest aanholt, verwatert; een partij die haar beginselen niet weet te vertolken in de actuele situatie, verstart.”

Meer politieke debatten in SGP

De secretarissen van de SGP-kiesverenigingen krijgen deze week een dikke bundel op hun deurmat met concrete en uitgewerkte voorstellen om de partijstructuur te veranderen. De belangrijkste wijzigingen betreffen de inrichting van de partijdag, het bieden van ruimte aan kiesverenigingen om zich om te vormen tot plaatselijke afdelingen, de samenstelling van het hoofdbestuur, het oprichten van een partijadviesraad en de totstandkoming van een bestuurdersvereniging. Een overzicht van de voorgestelde veranderingen.

Partijdag

lDe algemene vergadering gaat verkiezingsprogramma’s vaststellen en meer politiek inhoudelijke debatten voeren.

lEr komt een fijnmaziger regeling voor de afvaardiging naar algemene vergaderingen. Kiesverenigingen en afdelingen met veel leden mogen meer mensen afvaardigen.

lAfgevaardigden moeten niet langer volgens een van tevoren compleet vastgelegd standpunt van hun afdeling te stemmen. Ze stemmen zonder last, maar met ruggespraak.

lDe partij gaat formeel vastleggen dat afgevaardigden verschillend mogen stemmen.

lDe SGP-jongeren mogen moties indienen met een politieke strekking en aan de debatten daarover deelnemen. Ze krijgen geen stemrecht.

Plaatselijke afdelingen

lBestaande plaatselijke kiesverenigingen (pkv’s) kunnen zich vrijwillig omvormen tot een plaatselijke afdeling. Er komt geen plicht. Nieuwe pkv’s mogen niet opgericht worden, wel nieuwe plaatselijke afdelingen. Een plaatselijke afdeling is geen zelfstandige vereniging. Het innen van de contributie en de ledenadministratie zijn dan een verantwoordelijkheid van het partijbureau.

lEr komt een landelijk lidmaatschap. Personen die behoren tot een van de kerkverbanden waaruit de leden van het hoofdbestuur afkomstig zijn, worden zonder meer toegelaten als ze een verklaring ondertekenen waarmee zij grondslag en doelstelling van de partij onderschrijven.

lPersonen die in een gemeente wonen waarin geen plaatselijke kiesvereniging aanwezig is, worden in principe landelijk lid in plaats van lid van een nabije plaatselijke kiesvereniging.

lGemeentelijke kiesverenigingen, waaronder plaatselijke afdelingen of pkv’s vallen, worden wel omgevormd naar gemeentelijke afdelingen. Dat geldt ook voor provinciale verenigingen. Een gemeentelijke kiesvereniging fungeert binnen een gemeente als de overkoepelde organisaties voor alle plaatselijke kiesverenigingen (en straks ook van de plaatselijke afdelingen).

lEen nieuwe plaatselijk afdeling mag niet dezelfde grenzen hebben als een reeds bestaande plaatselijke kiesvereniging.

Hoofdbestuur

lEr komt een zittingstermijn voor hoofdbestuursleden: 15 jaar.

lEr komt een maximale leeftijdsgrens voor herbenoeming van hoofdbestuursleden: 70 jaar.

lIn het hoofdbestuur moeten voldoende mensen zijn met politieke en/of bestuurlijke ervaring en deskundigheid in het publieke of private domein. Voor de verschillende functies komen afzonderlijke profielschetsen. Predikanten die in de profielen passen, kunnen deel uitmaken van het hoofdbestuur.

lDe huidige bestuursfuncties van partijvoorzitter (predikant) en algemeen voorzitter (niet-predikant) worden gewijzigd in partijvoorzitter (niet-predikant) en plaatsvervangend partijvoorzitter (predikant).

lHet partijvoorzitterschap kan mogelijk een betaalde deeltijdfunctie worden.

Partijadviesraad

lIn plaats van de huidige raad van advies komt er een partijadviesraad. Die gaat fungeren als een representatieve klankbordgroep uit de achterban. De taak van de raad is het hoofdbestuur en de politieke leiding van de partij scherp te houden.

lDe partijadviesraad bestaat uit negentien personen: vier bestuursleden van plaatselijke kiesverenigingen of afdelingen, twee bestuursleden van provinciale afdelingen, zeven actieve politici uit gemeenten en provincies, een lid van een waterschap en een burgemeester. De overige zes zijn ‘gewone’ partijleden.

lDe leden worden voor vier jaar benoemd en zijn daarna niet herkiesbaar.

Bestuurdersvereniging

lIn plaats van een landelijke beraad voor wethouders en Statenleden, richt de SGP een bestuurdersvereniging op. Daarbij zijn alle actieve politici aangesloten, dus ook gemeenteraadsleden en waterschapsbestuurders.

lHet doel is een netwerk van en voor alle politici tot stand te brengen. De vereniging kan netwerkbijeenkomsten, congressen en scholing organiseren.