Nederland heeft toch alles op orde wat betreft waterbeheer?

Water heeft vanouds een grote invloed op het leven in de Lage Landen. Nederland is een land dat gepokt en gemazeld is in de strijd tegen het water. Het droogleggen van polders, het omleggen van rivieren, het aanleggen van dijken, van dammen en vernuftige waterkeringen, Hollandse wateringenieurs draaien er hun hand niet voor om.

Zo’n 60 procent van Nederland ligt onder de zeespiegel en is dus overstromingsgevoelig. Alles wordt in het werk gesteld om het water van zee en rivieren in te dammen en op die manier burgers droge voeten te laten houden.

Dus er is geen vuiltje aan de lucht?

De invloed van het water op Nederland zal de komende eeuw alleen maar toenemen. De gevestigde wetenschap is het erover eens: het klimaat in West-Europa verandert. Zo stijgt de temperatuur en nemen de hoeveelheid en intensiteit van de neerslag toe.

In 2004 publiceerden het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) het rapport ”Risico’s in bedijkte termen”. Daarin wordt geconcludeerd dat Nederland door het huidige beleid onvoldoende is beschermd tegen de risico’s van overstromingen. De Nederlandse rivieren zouden de toekomstige ‘piekafvoer’ van de Rijn niet aankunnen. Sybe Schaap, voormalig voorzitter van de Unie van Waterschappen, zei destijds: „We zijn veilig, maar niet veilig genoeg.”

Had Ruimte voor de Rivier ook een directe aanleiding?

Zeker. De deskundigheid van de Nederlandse ingenieurs bestaat ‘dankzij’ de hardhandige manier waarop water zich in ons land manifesteert. Er worden maatregelen getroffen als het fout loopt of als het dreigt mis te gaan. Zo kwamen experts met het Deltaplan op de proppen na de watersnood van 1953. Hetzelfde geldt voor Ruimte voor de Rivier; dit masterplan voor waterbeheer werd bedacht na het hoogwater in de rivieren in 1995. Zo’n kwart miljoen mensen en 1 miljoen dieren moesten toen worden geëvacueerd.

Was Ruimte voor de Rivier een verandering ten opzichte van daarvoor gevoerd beleid?

In de 20e eeuw werd het land langs de rivier en achter de dijken steeds intensiever gebruikt voor wonen, werken en infrastructurele voorzieningen. Rivieren kregen steeds minder ruimte. Om toch veiligheid te garanderen, groeiden de dijken in dikte en hoogte. Het nieuwe beleid betekent een trendbreuk. Ruimte voor de Rivier wil het water niet keren, maar de ruimte geven. In 2007 ging de eerste fase van deze planologische kernbeslissing in.

Waar wordt er gewerkt aan rivierverruimming?

Op meer dan dertig plaatsen langs de IJssel, Rijn, Lek en Waal wordt er gewerkt aan dijkverlegging, uiterwaardvergraving, ontpoldering, zomerbedverdieping, kribverlaging, het verwijderen van obstakels uit de rivier of het aanleggen van een hoogwatergeul. In 2015 moeten de meeste projecten af zijn. Deze week maakte Rijkswaterstaat bekend dat het eerste project –de uiterwaardvergraving bij Gorinchem– is voltooid.

Betekent rivierverruiming minder ruimte voor de mens?

Dat ruimte voor de rivier conflicteert met de belangen van burgers werd al snel duidelijk. Een van de maatregelen van Ruimte voor de Rivier zou het aanwijzen van noodoverloopgebieden zijn. Deze ‘calamiteitenpolders’ konden bij rampsituaties onder water worden gezet. Op het plan kwam een storm van kritiek. De inwoners van de aangewezen gebieden voelden zich gedegradeerd tot tweederangsburgers. Uiteindelijk blies het ministerie het aanwijzen van noodoverloopgebieden af. Andere voorgestelde maatregelen gaan minder ver en er zijn voor eventueel benadeelde burgers goede financiële regelingen getroffen.

Is het nieuwe beleid succesvol?

Dat valt nog niet te zeggen, nog niet alle projecten zijn afgerond. De praktijk moet uitwijzen of extreem hoogwater kan worden opgevangen door de extra ruimte. Overigens: 100 procent garantie tegen overstromingen kan geen enkele overheid geven. De nieuwe aanpak wekt wel buitenlandse interesse. Na verschillende overstromingen pleit ook Duitsland voor ”Raum für die Flüsse”. En journalisten uit de VS stonden in de rij voor informatie na de storm Sandy, waarbij overstromingen veel schade veroorzaakten.

Feiten

Aanleiding

In 1993 en 1995 stond het water in de rivieren extreem hoog.

Projecten

Gelderland (18), Noord-Brabant (6), Overijssel (5), Utrecht (2), Zuid-Holland (2) en een project voor waterberging in het Volkerrak.

Budget

€ 2,3 miljard

Planning

Start: 2007

Voltooid: 2015

Maximale afvoercapaciteit

Nu: 15.000 m3/sec

Na voltooiing: 16.000 m3/sec