Het begon allemaal op 17 december 1903, om precies te zijn om tien uur ’s ochtend. De Amerikaanse broers Wright kregen het toen voor elkaar om voor het eerst met een gemotoriseerd vliegtuig de lucht in de te gaan. Deze revolutionaire gebeurtenis inspireerde de Nederlander Anthony Fokker. In 1917 bouwt hij zijn eerste vliegtuig, De Spin, en leert hij zichzelf vliegen. Twee jaar later zette hij een kleine vliegtuigfabriek op poten, die in de jaren daarna zou uitgroeien tot een van de grotere fabrikanten ter wereld.

In 1919 zette een andere Nederlandse pionier zijn eerste stappen in de luchtvaart. Albert Plesman richtte de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM) op. Een jaar later vloog het eerste KLM-toestel. „Nederland mocht met recht een leidende vliegnatie genoemd worden”, aldus Roos.

Vliegen was begin vorige eeuw nog een bijzondere gebeurtenis. KLM vervoerde in het eerste jaar van haar bestaan 345 passagiers. Nu kan een Boeing 747 per vlucht ruim 400 mensen meenemen. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde er veel. De elektronische radar, een militaire innovatie, maakte internationaal vliegverkeer pas echt goed mogelijk. De komst van de straalmotor maakte vliegen bovendien veel aantrekkelijker. De reisduur werd aanzienlijk korter en de motoren waren erg veilig. Daar kwam bij dat steeds meer mensen een vliegreis konden betalen.

„De belangrijkste verdienste van honderd jaar luchtvaart is dat de wereld veel kleiner is geworden. De landen die je vroeger in de atlas zag en waar je je over verwonderde, zijn nu vakantielanden”, zei Roos. Dat komt vooral door de introductie van reguliere lijndiensten in de jaren zeventig, stelt hij.

KLM speelt nog steeds een belangrijke rol in de wereldwijde luchtvaart. De onderneming mag zich de oudste internationale luchtvaartmaatschappij ter wereld noemen. Maar Nederlands is het bedrijf niet meer, meent Roos. KLM wordt namelijk overgenomen door de Franse concurrent Air France. „De beslissingen worden straks in Parijs genomen, niet meer in Amstelveen.”

Ook de Nederlandse vliegtuigbouw is inmiddels roemloos ten onder gegaan. Fokker ging in 1996 failliet door de wereldwijde crisis van de jaren negentig in de luchtvaart. Sindsdien worden er in Nederland geen vliegtuigen in elkaar gezet. Dit land betekent niet veel meer in de wereldwijde luchtvaart, is dan ook de conclusie van Roos.

De luchtvaart gaat volgens de hoogleraar een onzekere tijd tegemoet. Vooral door de enorm toegenomen vraag naar veiligheid zal de sector veranderen. „De luchtvaart komt er hierdoor geheel anders uit te zien.” In de Verenigde Staten is gebleken dat passagiers de strenge controles niet waarderen. „Ze worden het vliegtuig uitgejaagd.” Roos is bang dat in Europa hetzelfde zal gebeuren.

Toch voorziet Roos groei voor de sector, maar die zal vooral in Azië plaatsvinden. China is momenteel een groeimarkt, stelt hij. KLM heeft bijvoorbeeld voor het komend zomerseizoen het aantal vluchten naar dit land uitgebreid. Roos is somberder over de luchtvaart in Nederland. Nu KLM wordt overgenomen door Air France, dreigt volgens hem de sector af te glijden.

Bekijk vanaf dinsdag 16 december ook ons dossier: 100 jaar luchtvaart