Ze refereert aan de zaak van de 9-jarige Pedro. De jongen verscheen maandag niet op school, maar de school verzuimde zijn ouders te bellen dat hij niet was komen opdagen. Terwijl dat wel in het protocol staat.

„Dat is natuurlijk niet goed, maar je moet je afvragen of het een incident is of het topje van de ijsberg”, zegt Deen. „Het is soms zo dat een ziekmelding ergens binnenkomt, bijvoorbeeld bij de conciërge of de directeur, maar dat die informatie niet meteen bij de betrokken docent terechtkomt. En die kan denken: hij is ziek gemeld. In dit geval betekent het niet dat de school of het protocol niet deugt.”

Over het algemeen werken protocollen volgens haar goed. Scholen zijn er nadrukkelijker mee bezig en zijn er ook steeds meer van overtuigd dat ze zin hebben als je je eraan houdt.

Zo is de zaak-Pedro voor de Stichting Openbaar Primair Onderwijs Haarlemmermeer aanleiding om alle 22 openbare scholen in de gemeente nog eens nadrukkelijk te wijzen op de bestaande protocollen. En bijna elke school heeft inmiddels wel een richtlijn voor het omgaan met pesten, huiselijk geweld en rouw. Deen: „Dat zijn richtlijnen die ertoe doen. Ze hebben een functie, omdat je erop kunt terugvallen als er problemen zijn.”

Scholen zijn sinds 2006 verplicht een plan op te stellen voor veiligheid, gezondheid en milieu. Kortweg wordt dit het schoolveiligheidsplan genoemd en daarin staat hoe de school de fysieke en de sociale veiligheid in en om het schoolgebouw waarborgt. Een onderdeel daarvan is het voorkomen van seksuele intimidatie, racisme, agressie en geweld.

De werknemers worden geschoold en begeleid om deze richtlijn te kunnen uitvoeren. Scholen zijn hierdoor onder meer verplicht alle incidenten te registreren en te bespreken met de medezeggenschapsraad, aangifte te doen van misdrijven en een veiligheidscoördinator aan te stellen.

Alle andere richtlijnen zijn niet verplicht. Toch heeft vrijwel elke school in zowel basis- als voortgezet onderwijs inmiddels protocollen voor verzuim, pesten, dyslexie, omgaan met geweld, echtscheiding, drugs, vernieling, diefstal, vuurwerk, mediagebruik, schelden, intimidatie en soms ook nog voor wapenbezit.

Een aparte categorie vormen de eindexamenprotocollen. Deze worden opgesteld door de VO-raad, de belangenorganisatie van scholen in het voortgezet onderwijs. Daarin staan alle richtlijnen en regels die gelden voor de centrale eindexamens. Eén onderdeel daarvan is de geheimhouding.

Dat ging fout bij de inmiddels opgeheven islamitische scholengemeenschap Ibn Ghaldoun. Daar werd in 2010 fraude gepleegd door twee docenten, die de eindexamens verbeterden voordat ze naar de tweede corrector werden gestuurd. Vorig jaar werd het vwo-eindexamen Frans gestolen en door enkele leerlingen op internet geplaatst.

Dit jaar heeft de VO-raad in het protocol laten opnemen dat er extra aandacht moet worden besteed aan de geheimhouding in de periode tussen aflevering van de examens en de start van de examens. Minister Bussemaker van Onderwijs heeft naar aanleiding van die fraude bij alle mbo-instellingen extra aandacht gevraagd voor de protocollen. Ook heeft ze de scholen opgeroepen te zorgen voor een klimaat waarin studenten melding maken van eventuele diefstal in plaats van ermee aan de haal te gaan.

Scholen hopen dat de diverse protocollen helpen problemen op te lossen. Met het vastleggen van richtlijnen, afspraken en regels willen ze duidelijkheid scheppen en daarmee de samenwerking tussen school, ouders en kind te vergroten.

„Maar je moet wel oppassen dat je als school niet verdwijnt in een woud van protocollen”, zegt Chaja Deen van het NJi. „En vergeet nooit dat het er vooral om gaat dat mensen moeten handelen.”