22.15 uur: De redactie sluit dit liveblog.

20.21 uur: Hoogleraar: Uitspraken Wilders ranzig – Hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht Theo de Roos zegt de uitspraken van PVV-leider Wilders over Marokkanen persoonlijk „ranzig, helemaal niks en slecht” te vinden. Als er een strafzaak komt, zal een rechter volgens De Roos bekijken of aan alle bestanddelen van artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht is voldaan. Daarin is het aanzetten tot haat tegen of discrimineren van een groep personen wegens ras strafbaar gesteld. De Roos: „De rechter onderzoekt dan bijvoorbeeld hoe het precies is geformuleerd, wat voor avond het was, wat voor publiek er stond.”

20.14 uur: Van Vliet: ‘Minder, minder’ was de druppel – De druppel die de emmer voor PVV-Kamerlid Van Vliet deed overlopen was het gedrag van Wilders woensdagavond, toen hij zijn achterban aanspoorde om te ‘minder, minder’ Marokannen te scanderen. „Het gaat nu over de hele groep Marokkanen. Niet meer over de uitwassen van de islam of een oververtegenwoordiging in criminele statistieken of de bijstand. Nee, het gaat nu over een hele bevolkingsgroep, die blijkbaar weg moet.” Van Vliet zei bij RTL dat hij niet langer kan goedpraten wat er in zijn „eigen club” gebeurt. „Voor mij is de limiet bereikt. De emmer loopt over. Ik stop er mee.” Over wat Van Vliet allemaal de afgelopen jaren in de PVV-fractie nog meer heeft meegemaakt, wilde hij niets zeggen. „Het is een storm in mijn hoofd. Dit was geen gemakkelijke beslissing. Ik moet voor mezelf een beetje rust vinden.”

20.11 uur: Wilders: Dubbele maat – PVV-leider Wilders vindt het opvallend dat sommige andere fractievoorzitters in de Tweede Kamer hem al hebben veroordeeld voor zijn uitspraken over Marokkanen. „Ik heb collega’s horen zeggen dat ik schuldig ben aan haatzaaien, discriminatie en opruiing. Ik ben nog niet eens verdachte, laat staan dat ik ben veroordeeld. Het is wel een beetje met dubbele maten meten”, zei hij donderdag. Toen Wilders in het verleden iets zei over rechters en lopende rechtszaken, was de wereld te klein en sprak men er schande van, aldus de PVV-voorman.

20.07 uur: Kerkdienst met protesttoespraken – Er wordt zondag een speciale kerkdienst gehouden uit protest tegen de omstreden uitlatingen van Geert Wilders over Marokkanen. Hoe het programma er precies uitziet is nog niet bekend, maar er is in ieder geval plaats voor protesterende toespraken en samenzang, zei donderdagavond dr. A. J. Plaisier van de Protestantse Kerk Nederland (PKN). Waarschijnlijk is de kerkdienst in de Kloosterkerk in Den Haag. Behalve PKN hebben ook al andere kerkgenootschappen gezegd mee te willen doen.

20.00 uur: OM ontvangt ruim 100 aangiften tegen Wilders – Het Openbaar Ministerie (OM) heeft donderdag meer dan 100 aangiften tegen PVV-leider Wilders wegens discriminatie ontvangen. Daarnaast hebben ruim 500 mensen melding van discriminatie gedaan via de website www.politie.nl. Dat heeft het OM in Den Haag donderdagmiddag bekendgemaakt. Een volledig overzicht van alle aangiften is er nog niet. Het OM wilde verschillende aangiften en de uitlatingen van Wilders eerst bestuderen. Om te toetsen of de opmerkingen strafbaar zijn, is juridisch complex en vergt een zorgvuldige beoordeling, zegt het Openbaar Ministerie.

19.57 uur: Tienduizenden likes voor aangiftepagina – Op Facebook hebben donderdagavond tegen 20.00 uur al bijna 57.000 mensen de pagina ‘Ik Doe Aangifte Tegen Wilders’ onderschreven door die te liken. ’s Ochtends stond dat aantal nog op 4000. Ook op andere social media, zoals Twitter, veroordelen mensen de uitspraken van de PVV-leider massaal en stellen aangifte tegen hem te doen.

19.54 uur: Rotterdamse lijsttrekkers willen oud-minister De Jager – Alle tien Rotterdamse lijsttrekkers willen Jan Kees de Jager als verkenner die gaat kijken welke coalities er in de stad mogelijk zijn. Ze hebben burgemeester Ahmed Aboutaleb gevraagd De Jager, voormalig minister van Financiën, als verkenner aan te stellen en hem te verzoeken binnen een dag of tien te rapporteren. De gemeente heeft dat donderdag laten weten.

19.45 uur: 770 Stemmen voor Lilian Janse – In Vlissingen zijn in totaal 942 stemmen op de SGP uitgebracht. Daarvan waren er 770 voor lijsttrekker Lilian Janse. Dat heeft de gemeente Vlissingen bekendgemaakt.

19.34 uur: „Wilders kan zeer wel strafbaar zijn” – De uitspraken van Wilders over Marokkanen kunnen „zeer wel strafbaar” zijn. Het is uiteindelijk aan de rechter om te bepalen waar de grens ligt. Dat stelt hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht Theo de Roos. Het draait hier om artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht. Daarin is - onder meer - het aanzetten tot haat tegen of discrimineren van een groep personen wegens ras strafbaar gesteld. De Roos: „Hier gaat het dan om een etnische identiteit en die kun je daaronder scharen. Wilders zei later natuurlijk wel dat hij de commotie niet begreep, dat hij dit al jaren roept en dat het alleen om criminele Marokkanen gaat. Maar ik vind dat hij de nuancering daarmee in een voetnoot zet, en dan nog op een later moment ook. Hij heeft het eerst volstrekt ongenuanceerd gezegd. Daar zit natuurlijk een strategie achter, doelbewust en uitgekiend.”

19.20 uur: Van Vliet: Geen twijfel – Het opstappen uit de PVV-fractie was voor Roland van Vliet een „heel moeilijke beslissing”, maar hij kent er geen enkele twijfel over. Van Vliet zei dat in een toelichting op zijn besluit de PVV vaarwel te zeggen. „In juni zou ik 4 jaar voor de PVV in de Kamer zitten. Ik heb mijn carrière opgegeven voor die PVV omdat ik hoopte met die partij een voet tussen de deur van het establishment te krijgen”, zei Van Vliet. Wat hem betreft zette Wilders de andere PVV’ers telkens voor het blok.

19.14 uur: Kerkdienst tegen uitspraken Wilders – De Protestantse Kerk organiseert met de kerkenkoepel Raad van Kerken zondag een kerkdienst waarbij afstand zal worden genomen van Wilders’ uitlatingen. Voor de dienst wordt door de omroepen EO en IKON zendtijd vrijgemaakt. Dat meldt de NOS.

18.52 uur: Pechtold: Respect voor Van Vliet – D66-leider Alexander Pechtold heeft respect voor het besluit van Tweede Kamerlid Roland van Vliet om uit de PVV-fractie te stappen vanwege de uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen. „Rijkelijk laat. Maar niet te laat om de grens die Wilders heeft overschreden, zelf te trekken.”

18.45 uur: Enquête: Een derde wil vervolging Wilders – Een derde van de Nederlanders vindt dat Geert Wilders moet worden vervolgd voor zijn uitspraken over Marokkanen woensdagavond. Van de 904 ondervraagden zegt 33 procent daar ’ja’ op. Bijna de helft (48 procent) vindt vervolging niet nodig. Dat blijkt uit een enquête in opdracht van RTL Nieuws. Een ruime meerderheid (60 procent) van de Nederlanders verwerpt de uitlatingen van Geert Wilders over Marokkanen. Een op de vier vindt dat Wilders na zijn uitspraken mag worden vergeleken met Hitler. Twee derde vindt van niet. De peiling is uitgevoerd door DVJ Insights, onder een representatieve groep van 904 mensen.

18.32 uur: Van Vliet: bevrijding – Bij RTL zei Van Vliet dat zijn besluit om uit de PVV-fractie te stappen, voelt „als een bevrijding”. En: „Er zijn zoveel Marokkanen die het goed doen in Nederland. ,Eerst ging het over islamitische uitwassen, toen ging het over criminelen en nu gaat het over de hele groep.” Van Vliet suggereert dat hij niet de enige is; binnen de fractie zou weinig saamhorigheidsgevoel zijn. Of anderen echt opstappen weet hij niet.„Dat is koffiedik kijken. Geert Wilders is een overlevingskunstenaar.”

18.29 uur: Wilders: Vertrek Van Vliet was onnodig – PVV-leider Geert Wilders betreurt het dat Roland van Vliet uit de fractie is gestapt vanwege de omstreden uitspraken van Wilders over Marokkanen. „Zijn vertrek was volgens mij onnodig. Jammer”, liet Wilders donderdag weten in een eerste reactie.

18.10 uur: „Beste Geert” – PVV-Kamerlid Roland van Vliet stapt op uit de PVV-fractie vanwege de omstreden uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen. Dat heeft hij donderdag bekendgemaakt in een ‘Beste Geert’-e-mail aan Wilders, die hij ook naar het ANP heeft gestuurd. „Ik ervaar de huidige PVV-lijn als een glijdende schaal”, aldus Van Vliet in de mail aan Wilders. „Ik ben op het moment gekomen dat ik voor mezelf moet gaan goedpraten wat er gebeurt bij de PVV. Jouw uitlatingen gisteren over de Marokkaanse gemeenschap zijn voor mij aanleiding om mijn lidmaatschap van de PVV-fractie in de Tweede Kamer op te zeggen en als zelfstandig Kamerlid door te gaan. Ik heb hierover zojuist een brief gestuurd naar de voorzitter, mevrouw Van Miltenburg. Op de ladder van voldongen feiten bij de PVV kan ik niet meer met je meegaan.”

18.04 uur: PVV-Kamerlid Van Vliet stapt uit PVV-fractie – PVV-Kamerlid Roland van Vliet stapt op uit de PVV-fractie vanwege de omstreden uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen. Dat heeft hij donderdag bekendgemaakt in een e-mail aan het ANP.

18.00 uur: Rechtencollege: Pure discriminatie – Het College voor de Rechten van de Mens noemt de uitspraken van Geert Wilders van woensdagavond „pure discriminatie”. „Deze uitspraken zetten aan tot haat tegen alle Marokkaanse Nederlanders. De overheid moet haar burgers beschermen en te allen tijde voorkomen dat zij zich bedreigd voelen en in een onveilige situatie terechtkomen.” Het College verwacht van het kabinet dat het nadrukkelijk afstand doet van de uitspraken. „Het kabinet is verplicht om actief op te treden tegen discriminatie en om ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland gelijke rechten heeft.”

17.45 uur: Hoofdredacties ageren tegen Wilders – In navolging van de hoofdredactie van RTL Nieuws hebben ook andere media geageerd tegen Wilders en zijn uitspraken over Marokkanen. De Telegraaf meldt in een hoofdredactioneel commentaar op de website van de krant dat Wilders woensdagavond bezig was met een poging „om de eigen achterban te mennen ten koste van een complete groep allochtone Nederlanders. Het zette daarmee alle Marokkanen in ons land buitenspel.”

17.33 uur: D66 Amsterdam benoemt vrijdag informateur – Lijsttrekker Jan Paternotte van D66 Amsterdam benoemt vrijdag een informateur om inhoudelijke gesprekken te voeren met mogelijke coalitiepartners. De Democraten wonnen met ruime overmacht de gemeenteraadsverkiezingen in de hoofdstad. Paternotte sprak donderdag met de leiders van alle partijen die in de Amsterdamse raad een of meer zetels bemachtigden. „Alle partijen gaven aan dat het initiatief nu bij D66 ligt.” Volgens de lijsttrekker sprak de VVD een voorkeur uit voor een paarse coalitie (PvdA, VVD en D66). GroenLinks zou een coalitie samen met D66 en de PvdA wel zien zitten.

17.16 uur: Massaal protest bij antidiscriminatiebureaus – Bij antidiscriminatiebureaus zijn donderdag bijna 1200 klachten binnengekomen over de omstreden uitspraken van Geert Wilders op de verkiezingsavond. Alleen al in Amsterdam ging het om 400 meldingen. In Den Haag, waar de teller op 240 staat, gaan medewerkers van het bureau binnenkort in gesprek met de Marokkaanse gemeenschap. Volgens een woordvoerder voelen veel Marokkanen zich geschoffeerd en aangetast in hun waardigheid. „We verzamelen alles, bekijken de strafbaarheid en stappen mogelijk naar justitie.”

17.06 uur: SP verloor slechts in drie gemeenten – De SP verloor bij de verkiezingen slechts in drie gemeenten terrein. In Wormerland, Haarlem, Doesburg daalde het aantal stemmen en leverde de partij een zetel in. Dat blijkt uit een analyse van de voorlopige verkiezingsuitslag door het ANP en Esri Nederland.

17.00 uur: D66 won toch zetel in Culemborg – D66 heeft toch een zetel gewonnen bij de gemeenteraadsverkiezingen in Culemborg. De SP heeft geen extra zetel gewonnen. Dat is gebleken na een hertelling van de stemmen donderdag, maakte de gemeente bekend. De hertelling kostte de SP een zetel en leverde D66 een extra zetel op. D66 in de Gelderse plaats is daardoor gegroeid van 3 naar 4 zetels en de SP blijft op 2 zetels staan. De grootste partij is de VVD met 5 zetels, daarna volgt nu D66.

16.49 uur: Drie ouderenpartijen winnen verkiezingen – In drie Nederlandse gemeenten is een seniorenpartij de grootste geworden bij de gemeenteraadsverkiezingen. In Maastricht, Hollands Kroon en Zandvoort zegevierden de ouderenpartijen. Een duidelijke relatie tussen goed presterende ouderenpartijen en de vergrijzing in een gemeente is er echter niet. Dat blijkt uit een analyse van de verkiezingsuitslag van het ANP en Esri Nederland. Zo is in Hollands Kroon, een gemeente in de kop van Noord-Holland, slechts 17 procent van de bevolking ouder dan 65. Dat is relatief weinig, maar de partij Senioren Hollands Kroon wist desondanks liefst 19,3 procent van de stemmen te halen.

16.29 uur: Asscher: Uiting Wilders is gif – Minister Asscher (Sociale Zaken) heeft „met walging” gekeken naar de beelden van de PVV-verkiezingsbijeenkomst, waar partijleider Geert Wilders zijn aanhang ‘minder Marokkanen’ liet scanderen. „Dit soort uitingen zijn gif voor de samenleving”, zei de PvdA-vicepremier. „Onze rechtsstaat garandeert dat iedereen in Nederland, ongeacht afkomst, volledig meetelt en volwaardig onderdeel is van onze mooie samenleving en als individu wordt behandeld”, aldus Asscher. „We moeten dit fundament met z’n allen beschermen.”

16.18 uur: Samsom: Tijd voor overleg over Wilders – Met zijn uitlatingen over Marokkanen is PVV-leider Wilders „echt een paar grenzen over gegaan”, zegt PvdA-fractievoorzitter Samsom. „Dat heeft in de samenleving ongelooflijk veel emoties opgeleverd en ons de koude rillingen.” Volgens Samsom wordt het „wel eens tijd” om met andere fractievoorzitters in de Tweede Kamer te overleggen over een nieuwe politieke aanpak van Wilders. De PvdA zal in elk geval in de Kamer niet meer meedoen met moties van de PVV.

15.57 uur: RTL: ‘Minder Marokkanen’ deugt niet – De hoofdredactie van RTL Nieuws is het erover eens: „Het ongeclausuleerde ‘minder Marokkanen’ deugt niet”, aldus adjunct-hoofdredacteur Klein. Wat Wilders hierna eventueel te zeggen heeft over RTL Nieuws, daar trekt de nieuwsrubriek zich volgens Klein niets van aan. „Vandaag gaan we proberen zo evenwichtig mogelijk verslag te doen van het explosieve debat dat je hebt ontketend. Met hoor- en wederhoor.” NOS Nieuws neemt geen stelling in de kwestie. „Zelf standpunt over Wilders innemen zou botsen met kern van onze taak als publieke nieuwsorganisatie: berichten over nieuwsfeiten”, twitterde hoofdredacteur Marcel Gelauff donderdagmiddag.

15.54 uur: Joods Overleg verafschuwt uitlatingen Wilders – Het Centraal Joods Overleg in Amsterdam heeft met afschuw kennisgenomen van de uitlatingen van Wilders over Nederlandse burgers van Marokkaanse afkomst. „Als vertegenwoordiger van de Joodse Gemeenschap in Nederland nemen we met kracht afstand van zijn uitspraken”, liet het overleg weten. Bij het Joods Overleg zijn onder meer aangesloten het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom, Federatie Nederlandse Zionisten, Stichting Joods Maatschappelijk Werk en Centrum Informatie en Documentatie Israël.

15.50 uur: Kerkelijke leiders keuren uitspraak Wilders af – Kerkleiders uit de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) hebben de uitspraak van Wilders over „minder Marokkanen” afgekeurd. „Haastig aangedragen toevoegingen als „Het ging alleen over criminele Marokkanen” maken het niet minder nodig dat er een golf van protest zou moeten opgaan door iedereen die gelooft dat we allemaal gelijk zijn, dat we allen naar Gods beeld geschapen zijn.”

15.46 uur: Aangifte na bekladden en diefstal SGP-posters – Burgemeester Huisman van de Zeeuwse gemeente Reimerswaal doet aangifte nadat eerder deze week posters van de SGP werden beklad met hakenkruizen. Andere SGP-posters verdwenen spoorloos. „Ik wil weten wie hier achter zit.”

15.38 uur: Samsom: Wilders hitst op en zaait haat – PVV-Wilders heeft zich met zijn uitlatingen over Marokkanen op de verkiezingsavond schuldig gemaakt aan „ophitsen” en „haatzaaien”. PvdA-leider Samsom heeft dat tegen het ANP gezegd. Haatzaaien is een strafbaar feit, maar Samsom is niet van plan aangifte te doen. „Wat hij gisteravond deed, is politiek gezien haatzaaien. Dat is strafbaar. Maar we hebben al eerder gezien dat de uitspraken van Geert Wilders als politicus gedaan grotere grenzen hebben dan het Wetboek van Strafrecht op dit moment”, aldus Samsom.

15.32 uur: RTL Nieuws: Geert, ga je schamen – De hoofdredactie van RTL Nieuws heeft voor het eerst in 25 jaar openlijk stelling genomen in een kwestie. Adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein schreef donderdag in een open brief aan PVV-leider Geert Wilders dat die „écht een grens is overgegaan” en dat hij zich zou moeten schamen. „Op de schaal van fout zit je hier zo fout dat dat in onze democratische rechtsstaat niet ongezegd mag blijven.” „Misselijkmakend”, noemt de adjunct de uitspraken die Wilders woensdagavond tijdens een verkiezingsbijeenkomst deed over Marokkanen. „Vind je het gek dat het historische vergelijkingen regent? Nee, natuurlijk niet - je zocht ze op, je lokte ze weloverwogen uit. Juden raus. Hitler. Goebbels. Herinneringen aan deportatie.”

15.22 uur: Wilders: Gekkigheid laat me koud – Wilders heeft er „helemaal geen naar beeld bij” dat hij zijn achterban „minder Marokkanen” liet scanderen. „Al die gekkigheid die ervan wordt gemaakt, laat mij helemaal koud.” Volgens de PVV-leider heeft hij woensdag alleen herhaald wat hij al jaren zegt en wat ook in het verkiezingsprogramma van de partij staat, namelijk dat er minder migranten uit islamitische landen („dus ook uit Marokko”) naar Nederland moeten komen. Verder wil de PVV criminele Marokkanen het land uitzetten. Wilders gaf aan dat die maatregel overigens ook voor criminele Zweden zou moeten gelden. Hij sprak van „normale, gezonde standpunten”.

15.10 uur: Samsom: Nederlaag is collectief falen – In de Tweede Kamerfractie van de PvdA heerste donderdag grote teleurstelling over de nederlaag van de sociaaldemocraten. Dat zei PvdA-leider Samsom nadat de fractie bijeen was gekomen om over de verkiezingsuitslag te praten. Volgens Samsom had de fractie geen kritiek op hem persoonlijk, maar gaat het om een „collectief falen”. De PvdA-leider benadrukte dat hij wel medeverantwoordelijk is voor hoe het gaat. Samsom zei dat de PvdA nu het vertrouwen onder de kiezer moet terugwinnen.

14.40 uur: Wilders gaat zich niet excuseren – PVV-leider Geert Wilders vindt dat hij woensdagavond „niets verkeerds” heeft gezegd over Marokkanen. „Ik ga me nergens voor excuseren”, zei hij donderdag. Wilders wekte op de verkiezingsavond van zijn partij opschudding door zijn achterban „minder Marokkanen” te laten scanderen. VVD-fractieleider Halbe Zijlstra vond het „misselijkmakend”. Ook CDA-leider Sybrand Buma noemde het schokkend.

13.18 uur: PvdA-lijsttrekker Rotterdam blijft aan - De Pvda-lijsttrekker in Rotterdam, Hamit Karakus, blijft ‘gewoon’ aan. Hij volgt daarmee niet het voorbeeld van Pieter Hilhorst, de leider van de PvdA in Amsterdam. Ook in Rotterdam heeft de PvdA fors verloren; de partij valt van 14 zetels terug naar 8.

13.03 uur: OM telt aangiftes tegen Wilders –Het openbaar ministerie in Den Haag heeft donderdag een aantal aangiftes tegen PVV-leider Geert Wilders binnengekregen. Dat zei een woordvoerder tegen het ANP. Het OM moet nog inventariseren hoeveel aangiftes er precies zijn gedaan tegen Wilders. Dat wordt later op de dag bekend. Wilders vroeg woensdagavond tijdens een verkiezingsbijeenkomst zijn aanhangers in Den Haag of ze meer of minder Marokkanen in die stad en in Nederland willen. „Minder, minder, minder”, scandeerde de zaal. „Dan gaan we dat regelen”, reageerde de PVV-leide

12.51 uur: CDA wil uitleg van Ipsos –Het CDA heeft onderzoeksbureau Ipsos om een verklaring gevraagd waarom de prognose van de verkiezingsuitslag wat betreft het CDA er zo naast zat. In de ‘voorlopige prognose’ na het sluiten van de stembus meldde Ipsos een flink verlies voor de christendemocraten. Volgens een woordvoerder van de partij had het onderzoeksbureau donderdagochtend nog geen verklaring. Daarom is om een gesprek gevraagd. De prognose zette op de verkiezingsavond de trend en dat zie je nog terug in de ochtendkranten, aldus de woordvoerder.

In de eerste prognoses werd een verlies van 4,4 procent voor het CDA aangekondigd. Omgerekend zou de partij ruim 500 raadszetels of wel een derde van haar totaal verliezen. Uiteindelijk bleek het CDA zich te handhaven op ongeveer het niveau van vier jaar geleden.

12.48 uur: Net 18-jarig raadslid stelt studie uit ­–De Terneuzense eindexamenscholier Jos van Ginneken was zich al enthousiast aan het voorbereiden op een studie politicologie in Leiden, maar na de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag heeft hij besloten de stap naar de universiteit een jaartje uit te stellen. Tot zijn grote verrassing is de scholier, die pas op 7 februari 18 werd, met 219 voorkeurstemmen voor het CDA in de gemeenteraad van Terneuzen gekozen. „Dat ik zoveel stemmen zou krijgen, had ik niet verwacht. Misschien hebben mensen op mij gestemd, omdat ze een jong gezicht in de gemeenteraad willen zien.”

12.33 uur: Ipsos over hogere opkomst –De aankondiging dat de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen laag zou zijn, heeft er juist voor gezorgd dat meer mensen zijn gaan stemmen. Dat is donderdag een van de verklaringen van onderzoeksbureau Ipsos naar het grote verschil tussen de uiteindelijke opkomst (53,8 procent) en de voorspelling van Ipsos (43 procent). Verder zijn volgens het onderzoeksbureau veel mensen gaan stemmen die van tevoren nog hadden aangegeven dat ze ‘waarschijnlijk’ zouden gaan. Bij eerdere verkiezingen was die groep kleiner, aldus Ipsos.

12.25 uur: Reactie Samsom op vertrek Hilhorst –Hilhorst heeft „zelf geconcludeerd dat hij niet verder kon”, zei PvdA-voorman Diederik Samsom donderdag in een reactie. „Hij heeft het zelf beslist.” Het is volgens hem „altijd tragisch als een politicus opstapt”. Samsom zei verder geen signalen te hebben ontvangen dat andere PvdA-politici zullen opstappen. Zelf denkt hij ook niet aan opstappen. „Ik ben gekozen om leiding te geven.” Op de vraag of hij het vertrouwen in de partij kan herstellen, antwoordde hij: „Dat zullen we zien.”

12.21 uur: Man met niqaab probeerde paar keer te stemmen –De man die woensdag op een Amsterdams stembureau met een niqaab is betrapt, heeft een paar keer geprobeerd zijn stem uit te brengen. Hij heeft het in Amsterdam-West en Amsterdam-Zuid zeker drie of vier keer geprobeerd, zei een woordvoerder van het Bureau Verkiezingen. Een medewerker van een stembureau in de wijk Bos en Lommer vertrouwde het niet toen iemand binnenkwam met een niqaab - een sluier die het grootste deel van het gezicht bedekt. Kijkend naar de ogen en de wenkbrauwen dacht hij met een man te maken te hebben. De gesluierde persoon toonde de stempas en het paspoort van een jonge vrouw.

12.18 uur: Krol met voorkeursstemmen gekozen in Eindhoven –Voormalig fractieleider Henk Krol van 50PLUS in de Tweede Kamer is woensdag met voorkeurstemmen in de gemeenteraad van Eindhoven gekozen. Krol was lijstduwer van het Ouderen Appèl in Eindhoven en kreeg 819 stemmen. Burgemeester Van Gijzel noemde dat donderdag bij de bekendmaking van de uitslag per kandidaat ruimschoots voldoende voor een zetel. Of Henk Krol ook plaatsneemt in de gemeenteraad, is nog niet bekend.

12.15 uur: Burgemeester niet verrast na protest Moerdijk – Burgemeester Jac Klijs van Moerdijk is niet verrast door het hoge aantal blanco stemmers in het dorp Moerdijk. Meer dan 44 procent van de inwoners die woensdag naar de stembus gingen, stemde als protest blanco. De verenigde huiseigenaren in Moerdijk hadden opgeroepen om blanco te stemmen. Ze vinden dat ze jarenlang zijn genegeerd door de lokale politiek omdat het dorp ingeklemd raakt tussen de uitdijende haven en het industrieterrein, en de huizenprijzen dalen.

12.11 uur: Pechtold vindt vertrek Hilhorst moedig – Het vertrek van de Amsterdamse PvdA-lijsttrekker Hilhorst is een „persoonlijk drama”, aldus D66-leider Pechtold donderdag. „Het is erg om zo’n besluit te nemen.” Maar hij vindt het ook „moedig want verlies nemen is moeilijk”.

12.05 uur: SGP Huizen – De SGP in Huizen blijkt toch een zetel te hebben behaald. Dat valt te lezen op de website van de gemeente.

12.04 uur: SGP-raadslid Versteeg Ede blijft dankzij voorkeursstemmen – Het SGP-raadslid in Ede Arnold Versteeg behoudt zijn raadszetel dankzij 1.496 voorkeursstemmen die woensdag op hem zijn uitgebracht bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dat meldt de Gelderlander. Versteeg stond op een onverkiesbare plaats.

12.01 uur: Gezamenlijke winst voor christelijke partijen – Voor de christelijke partijen leverde de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen woensdag een licht positief beeld op. ChristenUnie en SGP wonnen flink. Bij het CDA viel het verlies mee. Lees hier een analyse.

11.45 uur: Spekman: vertrek Hilhorst ontzettend zuur – PvdA-voorzitter Hans Spekman noemt het vertrek van Pieter Hilhorst „ontzettend zuur, voor hem, de stad en de PvdA”. Spekman: „Hij kwam als wethouder op voor alle inwoners van Amsterdam, met een speciaal oog voor hen die minder bedeeld waren. Dat opkomen voor anderen deed hij daarvoor als de Ombudsman. Hij heeft in de campagne zijn stinkende best gedaan, zijn inzet was tomeloos. Ik kan natuurlijk niet anders dan zijn besluit respecteren.”

11.44 uur: D66 Amsterdam krijgt 14 in plaats 16 van zetels – D66 blijkt in Amsterdam bij de gemeenteraadsverkiezingen 14 zetels te hebben behaald, en niet 16, zoals eerder werd gezegd. Dat blijkt donderdag uit een verbeterde totaaltelling van het Bureau Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam. Het gaat nog altijd om een voorlopige uitslag, laat een woordvoerder weten. Een duidelijke verklaring voor de correctie is er niet. „Er is bij de samenstelling van de voorlopige uitslag kennelijk iets niet goed gegaan.” Volgens de laatste uitslag daalt de PvdA in de hoofdstad van 15 naar 10 zetels.

11.41 uur: ”Kereltje Pechtold” – Waar stilletjes werd gehoopt op consolidatie moest de PvdA in belangrijke steden het roer, na dat soms meer dan zestig jaar stevig in handen te hebben gehad, afstaan aan een triomferend D66. Het ”kereltje Pechtold”, zoals de D66-leider ooit smalend werd genoemd, is inmiddels een heel flinke vent. Aldus de analyse van RD-redacteur Marcel ten Broeke.

11.20 uur: Amsterdamse PvdA-leider Hilhorst stapt op – Pieter Hilhorst, de leider van de PvdA in Amsterdam, is donderdag opgestapt. Onder zijn leiding boekte de PvdA bij de verkiezingen voor de gemeenteraad het slechtste resultaat in haar bestaan. De PvdA ging van 15 naar 10 zetels, waarmee de partij voor het eerst sinds 1946 niet meer de grootste is in de hoofdstad. Publicist Hilhorst volgde in november 2012 Lodewijk Asscher op als wethouder Financiën, Jeugd en Onderwijs.

11.17 uur: Facbook-pagina voor aangifte tegen Wilders – Op Facebook is een pagina “Ik doe aangifte tegen Wilders” verschenen. De pagina heeft inmiddels bijna 17.000 likes. Verschillende mensen geven aan aangifte tegen de PVV-politicus te willen doen. Op de pagina staan tips hoe daarbij te handelen.

10.57 uur: Advocaten: aangifte tegen Wilders nu kansrijk – Een aangifte tegen PVV-voorman Geert Wilders voor zijn uitspraken woensdagavond tegen Marokkanen heeft een grote kans van slagen. Dat zegt advocaat Göran Sluiter. Eerder ontliep Wilders de dans volgens Sluiter, omdat hij zijn uitlatingen richtte op een geloof, de islam en niet tegen een specifieke bevolkingsgroep. „Nu heeft hij dat wel gedaan”, concludeert de advocaat. „Daarom is de kans op vervolging en een veroordeling in dit geval kansrijk. Deze uitspraken kunnen leiden tot maatschappelijke onrust en zelfs maatschappelijke ontwrichting.”

10.41 uur: Winnend D66 „partij van de gulden middenweg” – Johan Heine (65) uit Utrecht is verguld met de groei voor D66. „De partij is het enige redelijke alternatief. We schelden niet op andere partijen en komen uit voor onze boodschap. We zijn niet extreem links, niet extreem rechts, maar sociaal-liberaal. We zoeken de gulden middenweg.” Lees hier een sfeerverslag.

10.22 uur: Islamitische partijen scoren eindelijk zetels – In Rotterdam en Den Haag hebben islamitische partijen diverse zetels in de wacht gesleept. Dat is opmerkelijk: initiatieven voor moslimpartijen liepen in het verleden meestal op niets uit. De grootste verrassing voor moslims is de opkomst van NIDA in Rotterdam. De islamitische partij haalde vanuit het niets 2 zetels in de Maasstad. In Rotterdam deed ook de partij Rotterdam Turks Belang mee, maar die wist bij lange na geen zetel te veroveren. In Den Haag was er succes voor de IslamDemocraten, al langere tijd in de raad vertegenwoordigd. De partij zag het aantal stemmen bijna verdubbelen en ging van 1 zetel naar 2 zetels. Veler ogen waren verder gericht op de islamitische Partij van de Eenheid in Den Haag, die met ex-PVV’er Van Doorn flink aan de weg timmerde. De hoge verwachtingen kon Van Doorn niet waarmaken: de partij houdt 1 van de 2 zetels over. In andere steden haalde de PvdE geen enkele zetel.
10.16 uur: Tegenstrijdige gevoelens – Wie de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen op zich laat inwerken, valt ten prooi aan tegenstrijdige gevoelens, schrijft de commentator van het Reformatorisch Dagblad woensdag.

10.05 uur: D66 Amsterdam wil met alle partijen om tafel – D66 in Amsterdam, de grote winnaar van de verkiezingen in de hoofdstad, wil donderdag met alle partijen om de tafel zitten. „Ik wil alle collega-partijleiders proberen te spreken, voor zover ze beschikbaar zijn natuurlijk”, zei de Amsterdamse D66-lijsttrekker Jan Paternotte. Volgens Paternotte heeft D66 in de laatste voorlopige uitslag van donderdagochtend 16 zetels behaald, ruimschoots een verdubbeling van de 7 zetels die de partij de afgelopen 4 jaar in de gemeenteraad had. D66 is veruit de grootste partij in de hoofdstad en heeft daarmee voor het eerst sinds 1946 de PvdA van de troon gestoten.

10.03 uur: Geen raadszetel voor partij Jezus leeft – In geen van de acht gemeenten waar Jezus leeft meedeed, behaalde de partij voldoende stemmen voor een raadszetel. ‘Dakevangelist’ Joop van Ooijen uit Giessenburg laat in een reactie weten dat hij niet wist op hoeveel stemmen hij kon rekenen. „We hadden geen verwachting. Dat we geen zetel hebben gekregen, is wel jammer.” Hij is blij dat CU en SGP in veel gemeenten zetels hebben gewonnen. „Dat geeft de burger moed. Ik wens hun veel sterkte om het tij te keren en in ons land het geloof op de kaart te zetten.”

9.52 uur: Ook aangifte Marokkanenberaad tegen Wilders – Ook voor het Landelijk Beraad Marokkanen is de maat vol wat betreft de uitspraken van PVV-leider Geert Wilders. De belangenvereniging gaat aangifte doen tegen Wilders wegens opruiing en ophitsing tegen de Marokkaanse bevolkingsgroep, zei voorman Mohamed Rabbae donderdag tegen het ANP.

9.48 uur: Uitspraak Wilders niet onopgemerkt in buitenlandse pers – De uitspraak die PVV-leider Geert Wilders woensdagavond deed over Marokkanen is in het buitenland niet onopgemerkt gebleven.

9.40 uur: Lokale partijen grootste winnaar – De lokale partijen zijn de grootste winnaar van de verkiezingen. Zij kregen met elkaar bijna 30 procent van alle stemmen, 5 procent meer dan vier jaar geleden. Lees hier een overzichtsartikel.

9.38 uur: Partij Kurpershoek in raad Neerijnen – De partij van oud-journalist Wouter Kurpershoek, Voor Neerijnen, is met 3 zetels in de gemeenteraad van het Betuwse Neerijnen gekozen. De partij is daarmee samen met Gemeentebelangen Neerijnen en de SGP de grootste in de gemeente. Oud-Journaalverslaggever Kurpershoek was lijsttrekker en gaat nu de politiek in. Hij richtte Voor Neerijnen op, omdat de gevestigde partijen de afgelopen 4 jaar voortdurend ruzie hebben gehad. Neerijnen struikelde van de ene naar de andere crisis.

9.29 uur: PvdA Soest verder met 2 zetels – De PvdA heeft in Soest woensdag bij de verkiezingen één zetel moeten inleveren en houdt er twee over. Dat betekent dat de in opspraak geraakte lijsttrekker Osman Suna in principe als vertegenwoordiger is gekozen. Suna zat in de afgelopen periode ook al in de raad. Justitie is vorige week een oriënterend onderzoek tegen Suna begonnen wegens het mogelijk ronselen van stemmen. Hij zou samen met een ander PvdA-fractielid moskeegangers hebben overgehaald om stemvolmachten aan de PvdA te geven. Suna zegt zelf dat hij mensen alleen wilde oproepen om vooral te gaan stemmen. Binnen de PvdA vlogen de verwijten ook op landelijk niveau over en weer.

9.14 uur: Zoon (CU) verslaat vader (CDA) in Renswoude – Met de verkiezing van Sander van ’t Foort (26) heeft de ChristenUnie woensdag zijn intrede gedaan in Renswoude. De CU-zetel ging ten koste van een van de 4 zetels van het CDA.

8.52 uur: „Geen reden voor euforie bij CDA” – Het CDA mag dan nog wel de grootste landelijke partij in de gemeenteraden zijn, maar de partij heeft weinig reden tot juichen. „De kiezers lopen nog steeds bij de partij weg”, zie politicoloog André Krouwel van Kieskompas donderdag in het NOS Radio 1 Journaal. CDA-leider Sybrand Buma zei woensdagavond dat zijn partij de weg omhoog weer heeft gevonden, maar Krouwel zegt de euforie bij de christendemocraten niet te begrijpen. Volgens de politicoloog hoeft winnaar D66 zich niet rijk te rekenen, omdat de partij voor veel kiezers een tweede keus is. Zij keren zich af van regeringspartijen VVD en PvdA, maar zijn niet voor langere tijd gebonden aan D66, dat in de woorden van Krouwel „een jojo-partij” blijft.

8.28 uur: Uitslagenavond trekt 1,2 miljoen kijkers – Ruim 1,2 miljoen mensen hebben woensdagavond op Nederland 1 gekeken naar Nederland Kiest. De speciale uitzending was gewijd aan de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen. In de dagtop-25 staat het programma op de zesde plaats, zo meldde de Stichting Kijkonderzoek donderdag.

7.39 uur: Aangifte tegen Wilders – Voorzitter Aissa Zanzen van het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders (SMN) gaat aangifte doen tegen PVV-leider Geert Wilders. Hij roept ook anderen op om dat te doen. In het NOS Radio 1 Journaal zei hij donderdag geschrokken te zijn van de uitspraken van Wilders tijdens een verkiezingsbijeenkomst woensdagavond in Den Haag.

6.56 uur: Kranten: afstraffing voor grote partijen – Afstraffing, dreun, ontreddering. Dat zijn de woorden waarmee de ochtendkranten de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen voor regeringspartijen VVD en PvdA omschrijven. „PvdA ontredderd”, kopt De Telegraaf. „Kiezer straft PvdA lokaal snoeihard af”, schrijft Het Financieele Dagblad. „De kiezer strafte beide regeringspartijen af, vooral de PvdA kreeg een historische klap. De ‘constructieve’ oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP werden juist beloond.” Volgens het AD heeft de kiezer het kabinet afgestraft. De krant spreekt van „de zwartste verkiezingsnacht uit de partijgeschiedenis” van de PvdA. De Volkskrant trekt het verlies breder en spreekt van een „dreun voor de Oude Drie” omdat naast de VVD en de PvdA ook het CDA in de min staat. Deze partijen boekten woensdag „een pijnlijke uitslag”, schrijft de Volkskrant. „Voor het CDA krijgt de neergang gestage trekken. In de grote steden was de partij al weggespeeld, nu haken ook CDA-stemmers in kleinere steden af.”

3.28 uur: Opkomst vrijwel gelijk aan 2010 – De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was dit jaar vrijwel gelijk aan de opkomst in 2010. Deze keer maakte 53,8 procent van de kiezers de gang naar de stembus, 4 jaar geleden was dat 53,9 procent. Dat blijkt uit gegevens die de gemeenten aan de Verkiezingsdienst van het ANP hebben doorgegeven. De opkomst ligt beduidend lager dan bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2006. Toen bracht 58,3 procent nog een stem uit. Op Schiermonnikoog gingen relatief gezien de meeste mensen stemmen: 85,3 procent. Ook Rozendaal, Urk en Ameland hadden een opkomst van meer dan 80 procent. Schiedam was met 42,6 procent de plaats met de laatste opkomst. In Beverwijk maakte 43,1 procent de gang naar de stembus.

3.01 uur: Van Ojik: Wilders is politieke hooligan – Geert Wilders is „een politieke hooligan”, zei fractieleider Bram van Ojik van GroenLinks in de nacht van woensdag op donderdag. Hij reageerde daarmee op de woorden van de PVV-leider over Marokkanen tijdens de verkiezingsavond van de PVV in Den Haag. Wilders vroeg zijn aanhangers daar of ze meer of minder Marokkanen willen, waarna er ‘minder, minder, minder’ werd gescandeerd. Volgens Van Ojik is Wilders „alleen maar bezig met opruien. Hij steekt een vuurtje aan en gaat van een afstandje kijken hoe de brand uitslaat”.

2.45 uur: Partij omstreden Van Rey grootste – De partij van de omstreden oud-wethouder Van Rey is de grootste geworden in Roermond. De Liberale Volkspartij Roermond (LVR) krijgt 10 van de 31 zetels. De voormalige partij van Van Rey, de VVD, houdt slechts 3 van de 11 zetels over. In een eerste reactie sprak Van Rey van een „geweldig resultaat.” „De burger heeft vertrouwen in LVR, en heeft dat uitgesproken.” Volgens hem is het nog te vroeg om te praten over een wethouderschap. Justitie verdenkt Van Rey van corruptie en schending van het ambtsgeheim.

2.28 uur: Wilders: critici kunnen de boom in – PVV-leider Geert Wilders houdt vol dat hij niets verkeerds heeft gezegd over Marokkanen. „Critici kunnen de bomen in”, zei hij in de nacht van woensdag op donderdag tegen persbureau ANP. Het interesseert hem niets dat er afkeurend is gereageerd op de gang van zaken tijdens de verkiezingsavond van de PVV in Den Haag. Wilders vroeg zijn aanhangers daar of ze meer of minder Marokkanen in die stad en in Nederland willen. „Minder, minder, minder”, scandeerde de zaal. „Dan gaan we dat regelen”, zei Wilders daarop.

2.25 uur: CDA grootste landelijke partij – Het CDA wordt van de landelijke partijen toch met ruime voorsprong de grootste bij de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag. Dat blijkt uit de uitslagen uit 371 van de 380 gemeenten die zijn doorgegeven aan de ANP Verkiezingsdienst. Bijna 98 procent van de stemmen is geteld. Leek het er in een prognose om 21.30 uur nog op dat de christendemocraten meer dan 4 procent zouden verliezen, inmiddels staan ze nog maar op een verlies van 0,7 procent ten opzichte van 4 jaar geleden. Het CDA is daarmee in de loop van de avond zowel de VVD als D66 voorbijgestoken. Eerder op de avond leek het er nog op dat D66 de grootste landelijke partij zou worden, maar die partij zakte in de loop van de avond wat weg. D66 is wel de grootste partij geworden in grote steden als Groningen, Amsterdam, Utrecht, Enschede en Den Haag.

2.03 uur: CDA grootste na 90 procent stemmen geteld – Het CDA lijkt van de landelijke partijen toch met ruime voorsprong de grootste te worden bij de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag. Leek het er in een prognose om 21.30 uur nog op dat de christendemocraten meer dan 4 procent zouden verliezen, met ruim 90 procent van de stemmen geteld, staan de christendemocraten nog maar op een verlies van 0,9 procent ten opzichte van 4 jaar geleden.

1.55 uur: „Herstelbeleid kabinet gaat door” – De regeringspartijen VVD en PvdA zijn niet van plan na hun slechte resultaten bij de gemeenteraadsverkiezingen het herstelbeleid los te laten. „We zijn de storm doorgevaren, we gaan door”, zei fractieleider Halbe Zijlstra van de VVD woensdagavond in een debat bij de NOS. En Diederik Samsom van de PvdA: „Ik zou het heel erg betreuren als we terugvallen in de instabiliteit van de afgelopen 10 jaar, toen kabinetten nauwelijks de kans kregen op stoom te komen.” Ook de bevriende oppositiefracties D66, ChristenUnie en SGP, die allemaal wonnen, blijven het kabinetsbeleid steunen. ChristenUnieleider Arie Slob zou het „heel slecht vinden als we nu in het zand vastlopen”.

1.50 uur: Uitslag Scherpenzeel – SGP blijft op drie zetels, CDA stijgt van twee naar drie, CU van één naar twee.

1.45 uur: Hoe het Lilian Janse verging – Zenuwachtige gezichten. Nagelbijten. Teleurstelling als er een slechte uitslag binnenkomt. Totdat om 23.15 uur ineens heel snel lijkt te gaan als er in één klap 52 stemmen bijkomen. “Mijn krantenwijk”, juicht Lilian Janse. Lees hier hoe het Lilian Janse woensdag verging.

1.44 uur: Uitslag Ridderkerk – SGP blijft op vijf zetels. CDA en CU winnen beiden een zetel en komen op drie zetels. Leefbaar daalt van tien naar zes zetels.

1.42 uur: Uitslag Urk – SGP won twee zetels en is met vijf zetels de grootste partij geworden op Urk. CDA daalde met één naar drie en de CU hield de vier zetels.

1.36 uur: Uitslag Harderwijk – CU is de grooste partij geworden van Harderwijk. De partij won één zetel en haalde er zes. Ook het CDA haalde een extra zetel en kwam uit op zes.

1.29 uur: Uitslag Geldermalsen – SGP stijgt van drie naar vier zetels. CDA daalt van drie naar twee.

1.25 uur: D66 grootste in Den Haag – D66 is de grootste partij geworden in Den Haag. Gevolg door PVV en PvdA.

1.22 uur: Uitslag Rijssen – De SGP blijft op zeven zetels, het CDA op vijf zetels, CU op vier zetels.

1.18 uur: CDA grootste – HetCDA is de grootste landelijke partij na telling van 80 procent van de stemmen.

1.16 uur: Demonstratie tegen PVV – „Toen niet, nooit niet, nooit meer fascisme.” Voor het pand waar de PVV bij elkaar komt, wordt gedemonstreerd, meldt NOS-journalist Michiel Breedveld via Twitter.

0.57 uur: CU in De Krim – De ChristenUnie is de grootste partij geworden in De Krim. De partij kreeg 211 stemmen in het dorp in de gemeente Hardenberg.

0.52 uur: Wilders haalt Washington Post – Het anti-Marokkanenstandpunt van Geert Wilders heeft de Washington Post gehaald. Wilders’ aanhang scandeerde woensdagavond minder Marokkanen in Nederland te willen hebben.

0.45 uur: Van der Staaij over winst – De winst van de SGP is „ongekend”, aldus SGP-fractievoorzitter Van der Staaij.

0.42 uur: Uitslag Apeldoorn – CU stijgt van drie naar vijf zetels. SGP blijft op twee zetels. CDA daalt van zes naar vijf.

0.40 uur: Uitslag Roermond – De VVD heeft in Roermond een flinke klap gehad: daalde van elf naar drie zetels. Dat is veroorzaakt door het vertrek van Jos van Rey. Hij werd uit de VDD gezet. Zijn partij, LVR, haalde elf zetels.

0.38 uur: Uitslag Rotterdam – Leefbaar Rotterdam is de grootste partij in de havenstad. De partij heeft 14 zetels, net als bij de verkiezingen in 2010. De grote verliezer is de PvdA, die van 14 zetels terugvalt naar 8. Dat heeft de gemeente woensdagavond bekendgemaakt. D66 is met 6 zetels de derde partij, gevolgd door de SP met 5. De moslimpartij Nida Rotterdam heeft als nieuwkomer 2 zetels behaald. De Partij voor de Dieren komt ook voor het eerst in de raad: 1 zetel. VVD en CDA hebben 3 zetels, GroenLinks 2 en ChristenUnie-SGP 1.

0.33 uur: Uitslag Amersfoort – CU stijgt van drie naar vijf zetels. CDA blijft op vier. D66 wordt grootste partij.

0.26 uur: Uitslag Hardinxveld-Giessendam – CU daalt van vier naar drie zetels. SGP stijgt van drie naar vier. CDA daalt van twee naar een.

0.23 uur: Uitslag Alblasserdam – SGP wordt grootste partij, stijgt van drie naar vier zetels. CDA blijft op drie zetels, CU op twee.

0.15 uur: Uitslag Gouda – CDA houdt drie zetels, SGP stijg van één naar twee, CU van drie naar vier.

0.12 uur: Uitslag Korendijk – SGP houdt vier zetels, CDA drie.

0.10 uur: Rutte sprak – Premier Rutte spreekt partijgenoten toe in Breda. Hij feliciteert in zijn toespraak allereerst “de partijen die wel gewonnen hebben: D66, ChristenUnie/SGP en de lokale partijen. Zij hebben vanavond een mooie avond en ik feliciteer ze daar van harte mee.” Rutte erkent dat de VVD “een flinke tik” heeft gekregen. Voor de gekozen VVD-raadsleden is zijn boodschap: “Aan de slag. Laten we zorgen voor heel veel liberale wethouders, want het herstelbeleid moet ook in de gemeenten worden vormgegeven.”

0.08 uur: Uitslag Zwolle – CU wordt de grootste partij in Zwolle. Stijgt van zes naar acht zetels. CDA daalt van zes naar drie.

0.07 uur: Uitslag Veenendaal – CU haalt acht zetels. SGP stijgt met één naar vijf. CDA haalt er drie.

0.05 uur: Extra zetel voor SGP Vlissingen? – Om 0.00 uur wordt de voorlopige uitslag vastgesteld. Er zijn 17.282 stemmen uitgebracht. Opkomstpercentage is 48 procent. Dat is zelfde als in 2010. SGP haalt 940 stemmen bij een kiesdeler van 640. Er is zelfs nog een kans dat de SGP met een restzetelverdeling nog een extra zetel haalt. Als nieuwkomer is die kans daarop groter, wordt mij van diverse kanten verzekerd.

0.00 uur: Uitslag Amsterdam – D66 wordt de grootste partij in Amsterdam met 15 zetels, PvdA daalt van 15 naar 10.

23.59 uur: Utrecht, D66 – In Utrecht haalt een uitzinnige menigte D66-leider Pechtold binnen. Onder luid gejuich betreedt hij het podium. Pechtold feliciteert de “samenwerkingspartners” CU en SGP met hun winst. Pechtold: “D66 heeft afgelopen vier jaar in heel veel gemeenten laten zien dat de partij goed en verantwoordelijk kan besturen.” Pechtold stelt dat de uitslag aantoont dat “D66 kansen pakt kansen als die er liggen en geeft mensen kansen.”

23.58 uur: Vanuit hartje CU – In Rotterdam heeft ChristenUnieleider Slob zojuist zijn mensen toegesproken. Hij spreekt van “een geweldige avond.” “We kunnen alleen maar ontzettend dankbaar zijn voor de zetelwinst die we op veel plaatsen behalen.” Hij krijgt een warm applaus. Europarlementariër Van Dalen van de ChristenUnie glimt van oor tot oor, een blauwe partijballon in de handen. “Nu mag er een feestje gevierd worden”, zegt Slob. Maar niet te lang, als het aan hem ligt. Zijn slotwoorden in Rotterdam: “Aan de slag!”

23.57 uur: Reactie SGP-voorzitter op Janse – SGP-partijvoorzitter Van Leeuwen: „Ik wens Lilian Janse veel sterkte en wijsheid toe.” Van Leeuwen gaat verder niet in op het feit dat nu een vrouw de SGP gaat vertegenwoordigen. De standpunten van de SGP zijn volgens hem bekend. „Jammer dat er alleen op Vlissingen wordt gefocust. In het hele land heeft de partij het goed gedaan. De SGP is op basis van haar principes gekozen. De groei van de SGP is positief voor het hele land.” Van Leeuwen zegt aan deze uitslag geen dubbel gevoel over te houden. ,We hebben tientallen zetels gewonnen. Wel heb ik er een dubbel gevoel bij dat van alle christelijke partijen bij elkaar het aantal zetels is gedaald.”

23.55 uur: Uitslag Borsele – CDA houdt vijf zetels. CU/SGP stijgt van vier naar vijf.

23.48 uur: PVV grootste in Almere – De PVV blijft de grootste partij in Almere. Toch verliest de partij wel ten opzichte van 2010: van 21,5 naar 20,6 procent van de stemmen nu.

23.47 uur: Stemming in Vlissingen – Hoe is de stemming over de SGP’ers in Vlissingen? Laura Tromp (29) is de vrouw van Cor Tromp (32) de nummer 3 en eerste man op de lijst. Ze vindt de avond leuk om mee te maken. “We hopen op 2 zetels, maar dat is denk ik niet realistisch. Het is ook afhankelijk van de opkomst” Wie er allemaal op de SGP stemmen? “Vooral mensen uit de achterban. We hebben ook van enkele mensen gehoord dat ze uit protest niet zijn gaan stemmen, maar niet van onze generatie.” Jaap Koppejan (70) heeft voorheen 16 jaar in de raad gezeten voor de RCPU. “Het ziet er nu goed uit”. Hij is dankbaar dat de 1e SGP-vrouw mogelijk uit Vlissingen komt. Het past ook bij deze stad, zegt hij. Waarom? “In reformatorisch Vlissingen denken we in de eerste instantie Bijbels. We hebben minder met tradities.” De SGP in Vlissingen is duidelijk niet de partij van de mannen in zwarte pakken, constateert een PZC-verslaggever. Ze lijkt gelijk te hebben. Een enkele SGP’er heeft wel een jasje aan, maar daaronder meestal een rode broek of spijkerbroek. De SGP’ers zijn vooral herkenbaar aan de oranje sjaal. Nellie van Dijk, nummer 9 op de lijst, vindt Lilian Janse een natuurtalent. “Een gedreven vrouw”. Zij had nooit gedacht dat er een ‘politiek dier’ in Janse schuilt. “Ik heb haar als kleuter in de klas gehad. Ik weet nog dat ze graag met jongens speelde. Ook haar 3 kinderen hebben bij mij in de klas gezeten. Ik ken haar vooral als energieke moeder.” Ze is er van overtuigd dat Janse haar mannetje zal staan. “Ze kan het.” Mariet van Klinken, nummer 7 op de lijst, vindt Janse “een sterke vrouw”. Van niet weinig mannen die voor andere partijen in de raad zitten vraag ik me we eens af: kan jij niet beter iets anders gaan doen?

23.44 uur: Uitslag Barneveld – SGP houdt acht zetels. CDA van zes naar vijf. CU stijgt van vier naar zes.

23.43 uur: Eerste reactie Jansen – Eerste reactie Lilian Janse. „Dit is waar we het allemaal voor hebben gedaan.” Of ze nog had gedacht dat het mis zou gaan? „Ik ben een realist. Door mijn hoofd spookte de hele tijd de RPCU die op een haar na een zetel miste.”

23.42 uur: Van der Staaij over Janse – Van der Staaij over zetel SGP in Vlissingen: „Ik sta achter al onze mensen.” Hoopt hij op meer vrouwelijke raadsleden? Van der Staaij laat dat in het midden: „De tijd zal het leren.”

23.40 uur: Geen confessionele meerderheid Ede – Er is geen confessionele meerderheid in de gemeente Ede. Volgens Edese rekenmeester zou die meerderheid er wel zijn geweest als de GBP niet had meegedaan. Lijsttrekker Pluimers van GBP reageert teleurgesteld: „Mensen blijven de SGP trouw. Als je je leven lang een partij stemt, moet je je ontvlechten om op iets anders te stemmen en dat kost moeite.” Aanvulling: De GBP behaalde 640 stemmen, nog niet de helft van het aantal dat nodig was om een zetel te behalen. Als deze stemmen naar de SGP gegaan zouden zijn, zouden de drie confessionele partijen 24.298 stemmen hebben behaald, goed voor een extra zetel. Donderdagmorgen was nog niet duidelijk of dit de SGP een achtste zetel of de CU een zevende raadslid zou hebben opgeleverd.

23.33 uur: Samsom aan het woord – PvdA-leider Samsom spreekt zijn achterban toe en probeert hen een hart onder de riem te steken: “De PvdA heeft wel verloren, maar we zijn niet verslagen.” Volgens hem heeft zijn partij hard gewerkt, “maar zien velen het resultaat nog niet.” De komende tijd zullen hij en zijn partijgenoten dan ook hard moeten werken “om de resultaten wel te boeken.” De PvdA zal “blijven strijden voor een sterker en socialer Nederland”, verzekert Samsom. “Wij zijn geen mooiweerpartij. We staan er ook als de wind in ons gezicht blaast. We gaan door op onze weg. We zetten de strijd voort.”

23.31 uur: Lilian Janse haalt zetel – In Vlissingen haalt de SGP een zetel. Dat betekent dat Lilian Janse de eerste SGP-vrouw is die in de geschiedenis in de gemeenteraad komt.

23.30 uur: Uitslag Neder-Betuwe – SGP grootste partij: stijgt met één zetel naar acht. CU houdt er één. CDA stijgt van twee naar drie.

23.29 uur: Uitslag Staphorst – SGP houdt vijf zetels, CU vier, CDA stijgt één zetel naar vier zetels.

23.25 uur : Uitslag Ede – SGP wordt de grootste partij en groeit van 6 naar 7 zetels. SGP-afsplitsing GBP haalt geen zetels, slechts 1,24 procent van de stemmen. CDA van 7 naar 6 zetels. CU houdt 6 zetels. Reactie Van der Staaij: „Blij dat we ondanks gedoe in de fractie hebben gewonnen.”

23.24 uur: Update bij de VVD – VVD-voorzitter Korthals zegt in Breda dat verlies voor zijn partij was ingecalculeerd. Hij wijst op invloed lokale partijen en “moeilijke beslissingen” die kabinet in deze tijd moet nemen en noemt de daling van her stemmenaantal “vervelend maar begrijpelijk.” Korthals ziet een uitdaging in het nog beter uitleggen van het kabinetsbeleid. „De weg naar succes bedraagt vaak een periode van vier, vijf jaar en we zitten nu nog maar aan het begin.”

23.22 uur: Uitslag Culemborg – CU stijgt van één naar drie zetels. Het CDA houdt er twee.

23.21 uur: Uitslag Woudenberg – SGP levert een zetel in en komt op drie zetels. CDA daalt er één naar twee. CU wint er één en komt op twee zetels.

23.18 uur: Uitslag Hendrik-Ido-Ambacht – CU/SGP houden zes zetels en blijft met afstand de grootste. CDA daalt van vier naar drie.

23.16 uur: Uitslag Rhenen – SGP haalt vier zetels, CU twee.

23.15 uur: De gifbeker moet leeg bij de PvdA – RD-journalist Kees de Groot: „De malaise voor de PvdA’ers die bijeen zijn in Amsterdam wordt even na elf uur alleen maar groter als blijkt dat de partij niet alleen in Rotterdam een mokerslag krijgt, maar ook in de hoofdstad een enorme klap te verwerken krijgt: voor het eerst sinds 1949 zal de partij niet als grootste uit de stembusstrijd komen. Het past in het beeld zoals dat sinds negen uur vanavond stukje bij beetje wordt ingekleurd: de gifbeker moet leeg. Helemaal leeg. Tot op de bodem.”

23.15 uur: Update uit Vlissingen – De uitslag van het 23e stembureau in Vlissingen komt binnen. Maar liefst 52 stemmen voor de SGP. “Dat is in mijn krantenwijk”, juicht Lilian Janse. Ook haar vele fans zijn optimistisch. Toch laat niemand zich gek maken. In 2010 ging RPCU ook als een speer uit de startblokken, maar kwam ze bij de restverzetelverdeling 3 stemmen te kort”, weet Janse. De SGP staat in de prognoses nog steeds op 1 zetel. Lilian Janse is inmiddels in het gemeentehuis. Ze had vandaag een huisvrouwendag, vertrouwt ze de RD-verslaggever toe. En ook nog de krantenwijk lopen. Ze is voorzichtig optimistisch over de uitslag van de SGP. De man van Lilian, Ko, vindt het een spannende dag. Hij hoopt op twee zetels, maar één is ook leuk. Hij stemde vandaag op zijn vrouw. Wat hij vanavond gedaan heeft? “De lampen van het aquarium vervangen.”

23.06 uur: Tussenstand Rotterdam – Leefbaar Rotterdam staat op 15 zetels, PvdA op 8.

23.04 uur: Uitslag Nijkerk – CDA levert één zetel in in Nijkerk en houdt er zeven over. CU/SGP winnen een zetel en komen uit op vijf zetels.

22.54 uur: Uitslag Bunschoten – De SGP haalt in de gemeente Bunschoten twee zetels. De partij doet er voer het eerst mee. Lijsttrekker J. B. Heinen noemde het een mooi resultaat. „Hier spreekt een dankbaar mens. Het christelijk geluid in de gemeente is hiermee versterkt.” De locale Christelijke Arbeiders Partij (CAP) heeft 2 van de 4 zetels verloren. Heinen denkt echter dat de SGP-stemmen vooral bij de CU vandaan komen. Bunschoten heeft nu een confessionele meerderheid in de raad.

22.50 uur: Uitslag Putten – De CU verliest een zetel in de gemeente Putten en houdt er vier over. Het CDA behoudt vier zetels. De SGP groeit met een zetel naar drie.

22.47 uur: PVV grootste in Den Haag volgens tussenstand – De PVV is de grootste partij in Den Haag, zo blijkt na het tellen van 30 procent van de stembureaus. D66 wordt tweede, PvdA derde. Ook in Almere lijkt de PVV de grootste partij te worden. Aanvulling: In Den Haag daalt de PVV uiteindelijk van 16,7 naar 14,1 procent van de stemmen, en behaalt 7 zetels. D66 wordt de grootste partij.

22.46 uur: Gejuich bij CDA – Klein gejuich bij CDA als blijkt dat partij in Goes wint en in Tubbergen zelfs absolute meerderheid behaalt.

22.45 uur: Update vanuit Vlissingen – In Vlissingen zijn de uitslagen van tien stembureaus binnen. De SGP staat op 1 zetel. Lilian Janse denkt ongeveer 600 stemmen nodig te hebben voor een zetel. „Ik zit nog niet op de helft. Het is spannend.”

22.45 uur: Reactie Dibi op Wilders – Oud-Kamerlid voor GroenLinks Tofik Dibi reageert op de uitspraken van Geert Wilders via Twitter: „Soms moet je de marges van het debat oprekken als anderen iets fundamenteels laten liggen. Dan is voor mij zo’n tweet gerechtvaardigd. Hitler is onder ons. In de gedaante van @geertwilderspvv. Hitler vond ook dat er minder Joden moesten zijn. Opdat we nooit zullen vergeten.”

22.44 uur: SGP in Ede – De vooruitzichten voor de SGP in Ede zijn gunstig. De partij lijkt de grootste te worden. Nu is dat nog het CDA.

22.42 uur: Jezus Leeft – De eerste gemeente met ‘Jezus Leeft’ is binnen: Leek. De 104 stemmen waren niet genoeg voor een zetel.

22.41 uur: Uitslag Goes – Het CDA wint behoorlijk in Goes, CU/SGP scoort een kleine plus. Het PvdA verliest fors.

22.40 uur: Reactie bij SGP over Vlissingen – Blijdschap bij de SGP: de partij is in Alblasserdam de grootste. Gematigde reacties bij SGP nu het er voorlopig naar uitziet dat Lilian Janse een zetel krijgt. Geen groot gejuich.

22.32 uur: Reactie Segers (CU) – In 190 plaatsen doet de ChristenUnie mee bij deze verkiezingen. Wat dat concreet oplevert, is nog altijd koffiedik kijken. De aanwezige partijleden in Rotterdam zijn blij met de zetel die in Renswoude behaald is (voor het eerst), maar het echte werk moet nog komen. „Ik ben vooral benieuwd naar Nijmegen”, zegt Kamerlid Segers. „Daar zit een heel jong team. Het zou fantastisch zijn als het daar voor het eerst lukt een zetel binnen te halen.” Andere plaatsen die Segers’ bijzondere aandacht hebben, zijn Utrecht (mogelijk een tweede zetel) en Den Haag (waarschijnlijk een zetel nu ChristenUnie en SGP er weer samen voor gaan). En dan is er natuurlijk nog Amsterdam, waar de partij wel meedoet, maar nooit eerder een zetel behaalde. „Als dat zou lukken, zou het wel heel verbazingwekkend zijn. Het zou de verrassing van de avond zijn.”

De landelijke ChristenUnie is verzameld in Rotterdam, maar behalve een feestje voor de ChristenUnie is het aan de Coolsingel in de Maasstad ook een beetje een SGP-fuif. Beide partijen doen in Rotterdam mee met een gezamenlijke lijst. Al sinds het begin in de jaren vijftig heeft die combinatie één zetel behaald, maar wellicht zit er vanavond voor het eerst een tweede in. “We zitten er nu dichterbij dan ooit”, zegt directeur Jan Schippers van het Wetenschappelijk Instituut van de SGP, die ook op de gezamenlijke lijst in Rotterdam staat. Maar zekerheid is er voorlopig nog niet: de uitslag van Rotterdam laat nog wel even op zich wachten.

22.28 uur: Reactie van PvdA – PvdA-lijsttrekker Paul Tang voor de Europese verkiezingen in mei vindt het „heel lastig” om de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van vandaag door te vertalen naar die van de Europese verkiezingen. „Nu deden bijvoorbeeld ook veel lokale partijen mee.” Zijn campagne laat hij niet beïnvloeden door de uitslag van vanavond. „Wij gaan met dezelfde inzet en hetzelfde enthousiasme aan de slag.”

22.24 uur: Reactie van D66 – Pia Dijkstra. Kamerlid voor D66, denkt dat kiezer D66 belonen voor de rol die de partij in de landelijke politiek speelt: „Wij steunden bijvoorbeeld het herfstakkoord. Hervormingen konden worden doorgezet.” Dijkstra: „Onze boodschap van minder lasten, meer banen, en beter onderwijs is aangeslagen.” Hoe verklaart Dijkstra het forse verlies bij de PvdA? „De koers van de PvdA wordt door hun achterban kennelijk niet gedragen.”

22.18 uur: Berusting bij het CDA – RD-journalist Gerard Vroegindeweij: „Doffe berusting bij CDA nu uit prognose blijkt dat partij bijna eenderde van het aantal raadszetels verliest CDA-kamerlid Rog ziet toch een lichtpuntje: Als het aantal stemmen wordt omgerekend naar het aantal Kamerzetels, gaat de partij van dertien naar veertien zetels: „We klimmen uit het dal, maar maar langzamer dan ik had gedacht.””

22.16 uur: Reactie VVD – RD-journalist Michiel Bakker: „Eerste prognoses geven voor VVD’ers bijeen in Breda weinig reden voor feeststemming, maar 85-jarige mevrouw M. Ghering uit Breda, die jarenlang pr-werk deed in Noord-Brabant en afgelopen weken nog folderde voor haar partij, is optimistisch. „Als je in de regering zit, verlies je altijd een paar zetels, maar het kon wel eens meevallen.” Een jongere partijgenoot kijkt bedenkelijk in haar richting: „Het kon beter.””

22.14 uur: Reactie Elbert Dijkgraaf – Elbert Dijkgraaf is blij met de voorlopige uitslag. „Het moet allemaal nog wel echt blijken te zijn.” Dijkgraaf denkt dat de uitslag het gevolg is van het feit dat de partij bij akkoorden zijn verantwoordelijkheid neemt en toch zichzelf blijft door niet af te doen van principiële punten.

22.07 uur: Vanuit Vlissingen – In Vlissingen druppelen de uitslagen van de eerste stembureaus binnen. Een eerste voorlopige tussenstand is opgesteld. De lokale partij Vlissingen is de grootste partij met 401 stemmen (totaal onbekend). De tweede partij heeft er 298 (Partij Souburg-Ritthem). SGP heeft er 109. ChristenUnie 80. Dat zou betekenen dat de SGP een zetel haalt. Peter Schipper vindt de eerste uitslagen „nog niet zo verkeerd.” Hij geeft toe dat er nog weinig van te zeggen valt. Toch heeft hij goede hoop op een zetel voor de SGP. Waarom hij dat vindt? „Puur gevoel”, zegt hij. Volgens Bram Huissen (17) zitten er wel 2 zetels in voor de SGP. Zelfs zijn buurman stemt op Lilian Janse, zegt hij. „Hij heeft niets met de SGP”, maar hij vindt Lilian een dappere vrouw. Bram mag zelf nog niet zo stemmen. „Ik ben erbij omdat ik fan ben van de SGP”, zegt hij.

22.05 uur: Reactie Slob – ChristenUniepartijleider Slob is „altijd vol vertrouwen”, maar vanavond zeker, zegt hij desgevraagd tegen RD-journalist Jacob Hoekman. Vooruitlopen op de definitieve uitslag wil hij echter niet. „We gaan gewoon volgen wat het wordt.” Behalve Slob is ook oud-partijleider André Rouvoet aanwezig in het pand Mooierdam aan de Coolsingel. Dat pand, versierd met tientallen witte en blauwe ChristenUnieballonnen, is eerder dit jaar door de ChristenUnie-SGP-fractie in de stad geopend. Het wil een podium bieden aan duurzame en sociale initiatieven in de stad. Dat is te merken: er zijn cupcakes voor het goede doel te koop, en allerlei andere snuisterijen. Maar de meeste mensen hebben toch vooral aandacht voor het grote scherm waarop de uitslagen gevolgd worden: uitslagen die positief zijn voor de partij.

22.03 uur: Wilders over Marokkanen – Wilders tijdens zijn toespraak: „Willen we meer of minder Marokkanen?” Publiek: „Minder!” „Nou dan gaan we dat regelen.” Bekijk hier een video.

22.00 uur: Vanuit Ede – RD-journalist Rens Vogelaar is bij uitslagenavond in Ede: In restaurant van het raadhuis in Ede is het een drukte. Naast SGP-ers zitten GBP-ers rond een tafel. Vol spanning wachten ze op de uitslag. Zou GBP een zetel halen en haalt de SGP er weer zes? De vorige keer was de SGP de tweede in grootte, CDA was net iets groter. „Vriend en vijand zeggen dat de SGP de grootste zou kunnen worden, omdat het CDA wellicht steun verliest”, zegt een SGP-bestuurslid. „Het is echter de vraag welke gevolgen het afzonderlijk meedoen van de GBP heeft.” Uitslag van 4 van 54 stembureaus is binnen: SGP haalt 33 procent van de stemmen, CDA 15 procent en CU 13 procent, de GBP 2,8 procent.

21.54 uur: SGPJ-voorzitter Kranendonk over de prognose – Jan-Willem Kranendonk, voorzitter van SGP-jongeren: ,Veel jonge SGP’ers stonden net wel, net niet op een verkiesbare plaats. Veel van hen hebben het waarschijnlijk gehaald.” Kranendonk gaat uit van een zetel in Vlissingen. In de discussie of het goed is dat er een vrouw voor de SGP in de raad komt, wil hij zich niet mengen. ,Het belangrijkst is dat de SGP weer in de raad komt.”

21.51 uur: Uitslag Renswoude – De uitslag van Renswoude is binnen. Het CDA verliest een zetel en komt uit op drie zetels, de SGP behoudt de drie zetels. CU haalt één zetel, vier jaar geleden geeneen.

21.47 uur: Vanuit D66-zenuwcentrum in Utrecht – RD-journalist Johannes Visscher: „Michiel Verkoulen, landelijk bestuurslid van D66, noemt de prognoses voor D66 „geweldig. Deze prognose bevestigt wat al jaren aan de gang is. Op elk niveau worden we een stukje groter en sterker. We hebben de afgelopen tijd gebouwd aan de partij. Er zijn veel mensen opgeleid en veel leden geworven. We zijn nu doorgebroken tot de grote partijen van Nederland.””

21.43 uur: Van der Staaij: positief gevoel – Positief gevoel bij de SGP, zo meldt Kees van der Staaij via Twitter: „Prachtige plus voor SGP”

21.40 uur: Definitieve prognose – De definitieve prognose wijkt weinig af van de voorlopige. CU/SGP wint weer met 3 procent; dat zou goed zijn voor een winst van 155 zetels.

21.36 uur: Reactie van D66 – RD-journalist Johannes Visscher is bij D66: „In de Winkel van Sinkel, hartje Utrecht, is D66 bijeen. Iets na 9 uur gaat een homerisch gejuich op als de eerste prognose binnenkomt. D66 zit duidelijk in de lift. Scoorde de partij in 2010 8,1 procent van de stemmen, nu staat de teller op 12,8 procent. Campagneleider en Kamerlid Verhoeven: “Dit is heel positief, een hoopvol begin van de avond.””

21.35 uur: Vanuit Vlissingen – RD-journalist Ben Provoost is op het gemeentehuis in Vlissingen: „Er druppelen mensen binnen. De reacties onder journalisten: spannend of de SGP een zetel wint in Vlissingen.”

21.30 uur: SGP-voorzitter Van Leeuwen reageert – RD-journalist Johan Leeflang: „Partijvoorzitter Van Leeuwen verwacht zetelwinst en noemt dat verheugend. Spannend wat er in Vlissingen en Ede gebeurt. Maar ook in Bunschoten, waar de partij voor het eerst meedoet.”

21.28 uur: Optimisme bij CU – RD-journalist Jacob Hoekman is bij de ChristenUnie in Rotterdam: „Bij de ChristenUnie, vergaderd aan de Coolsingel in Rotterdam, begint het vol te stromen. Er klinkt vrolijke muziek, en ook de gezichten staan vrolijk. Dat is ook niet zo verwonderlijk: de eerste prognose gaat uit van een mooie plus voor de partij. ChristenUnie-leider Slob is zojuist gearriveerd; hij oogt ontspannen. Voor de partij belooft het een mooie avond te worden.”

21.25 uur: Reactie PvdA – RD-journalist Kees de Groot: „De eerste prognoses komen hard aan bij de PvdA. Stilzwijgend worden de klappen geïncasseerd: ongeveer eenderde minder stemmen dan in 2012, ongeveer 350 raadszetels kwijt. Partijvoorzitter Spekman spreekt even later van een “behoorlijk verlies.” Het is duidelijk, vervolgt hij, “dat dit voor ons een lastige avond gaat worden.” Maar hij blijft wel optimistisch: “In Utrecht kwamen we eens op zeven zetels, en bij de eerstvolgende weer op veertien.””

21.20 uur: Eerste uitslag is binnen – De eerste uitslag is binnen, uit Vlieland. De VVD bleef de grootste partij met 4 zetels. Algemeen Belang Vlieland bleef op 3 zetels staan, nieuwkomer GroenWit won 2 zetels. De opkomst was 65,5 procent, 4 jaar terug was dat nog 68,1 procent.

21.15 uur: Prognose opkomst: 53 procent – Prognose van de NOS over de opkomst: 53 procent. Dat zou de laagste opkomst ooit betekenen bij raadsverkiezingen.

21.10 uur: Van der Staaij mocht niet stemmen – RD-journalist Johan Leeflang is bij de uitslagenavond van de SGP: „Bij de SGP zijn vooral veel jongeren aanwezig. De zaal kleurt oranje. Van der Staaij mocht vandaag zelf niet stemmen. In zijn gemeente waren in november verkiezingen. „Jammer, want ik heb de hele tijd mensen opgeroepen te stemmen en zelf kon ik niet.””

21.00 uur: Voorlopige prognose – VVD, PvdA, CDA en GroenLinks verliezen; SP, D66, CU/SGP en lokale partijen winnen ten opzichte van vier jaar geleden. CU/SGP wint 3 procent, dat zou een stijging van 205 zetels betekenen. D66 wint ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen 4 jaar geleden 4,7 procent en is van de landelijke partijen nu de grootste met 12, 8 procent van de stemmen. De SP wint 4,1 procent. Gezamenlijk blijven de lokale partijen veruit de grootste. Ze halen met z’n allen 5 procent meer en komen op 29,4 procent van de stemmen.

De PvdA is de grootste verliezer, met een min van 4,9 procent ten opzichte van 4 jaar geleden. Het CDA verliest ook fors (4,4 procent eraf). Ook de VVD verliest fors (3,4 procent eraf). Van de landelijke partijen is de VVD procentueel gezien nu na D66 de grootste met 12,2 procent van de stemmen.

20.51 uur: „PVV grootste in Almere en Den Haag” – De PVV wordt de grootste partij in Almere en in Den Haag. Dat voorspelt André Krouwel, de man achter Kieskompas.nl, woensdagavond. Deze voorspelling doet hij op basis van wat kiezers hebben ingevuld bij hun raadpleging van Kieskompas.nl. „Ik ben er heel zeker van dat dat gaat gebeuren in Almere. De PVV zuigt daar Leefbaar Almere en de VVD leeg”, aldus Krouwel. „Van Den Haag ben ik iets minder zeker, maar het zit er ook in.” Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 was de PVV in Almere de grootste partij, met 9 zetels, maar de partij zit momenteel in de oppositie.

20.47 uur: Rustig bij de PvdA – Politiek journalist Kees de Groot vanuit Amsterdam: „Twintig minuten voordat de stembussen sluiten, is het nog erg rustig in het Compagnietheater te Amsterdam, waar de PvdA haar uitslagenavond heeft georganiseerd. Partijprominenten laten zich maar weinig zien. Zo nu en dan druppelt er een binnen: Staatssecretaris Van Rijn, minister Plasterk.”

20.20 uur: De PvdA in Amsterdam – Politiek journalist Kees de Groot over de PvdA in Amsterdam: „De PvdA dreigt vanavond haar positie als grootste partij van Amsterdam -sinds 1949 (!)- kwijt te raken aan D66. „Dat zou een symbolische gebeurtenis van de eerste orde zijn”, aldus oud-burgemeester Van Thijn van Amsterdam enkele dagen geleden in NRC Handelsblad. De PvdA heeft de laatste dagen alles op alles gezet om een nederlaag in de hoofdstad te voorkomen. De laatste 100 uur is non-stop campagne gevoerd. Hoewel ze „bang” is voor een verlies, komt PvdA-Kamerlid Arib positief van de straat: „Tijdens het canvassen was de sfeer een stuk minder negatief dan in de media.”

20.00 uur: Nog een uur – Over een uur sluiten de stembussen. Al snel daarna verschijnt een voorlopige prognose van de uitslagen.

19.55 uur: Opkomst historisch laag – De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen stevent af op de laagste ooit. Rond 19.30 uur had 48 procent van de kiesgerechtigden gestemd, blijkt uit onderzoek van Ipsos. Vier jaar geleden was dat percentage rond dezelfde tijd 51 procent. Dat schrijft de NOS.

19.20 uur: Opkomst lager dan vier jaar geleden – Het lijkt erop dat het opkomstpercentage bij de gemeenteraadsverkiezingen minder dramatisch wordt dan was voorspeld. Rond 17.30 uur had 37 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht. Ter vergelijking, in 2010 was dat percentage 40. Dat schrijft de NOS.

18.45 uur: Lage opkomst in Eindhoven – Eindhoven stevent woensdag weer af op een bijzonder lage opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Om 17.30 uur had 30 procent van de Eindhovense kiezers gestemd. Dat was bijna 4 procentpunt minder dan in 2010. Vier jaar geleden had Eindhoven het laagste opkomstpercentage van heel Nederland (43,6 procent). De gemeente liet destijds een onderzoek doen naar de lage opkomst. Er werd geconcludeerd dat ontzuiling en ontkerkelijking de redenen waren dat veel Eindhovenaren niet meer naar de stembus gaan. In Eindhoven mogen woensdag 176.550 mensen stemmen.

18.18 uur: Lilian Janse brengt stem uit – In Vlissingen heeft SGP-lijsttrekker Lilian Janse haar stem uitgebracht. „Ik heb niet op mezelf gestemd, dat doe je niet.” Bekijk hier een video. Als Janse gekozen wordt, wordt ze het eerste vrouwelijke SGP-raadslid in de geschiedenis.

18.02 uur: Rijen in stations Den Haag en Utrecht – In de stations Den Haag CS en Utrecht CS zijn woensdag aan het eind van de middag weer rijen ontstaan voor de stembureaus. Volgens de NS is het aan het begin van de avondspits ook weer druk geworden in de stations in Amsterdam en Rotterdam. Tot aan het eind van de middag hadden in totaal 6500 mensen gestemd in een van de vier stations. Lang hoeft er niet gewacht te worden als er een rij staat. Binnen 10 minuten is iemand aan de beurt, aldus de NS.

17.50 uur: Stemwijzers goed bezocht – In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar zijn de kieswijzers op internet weer goed bezocht. En ook op de dag van de stembusgang worden onder meer de Stemwijzer en het Kieskompas nog veelvuldig geraadpleegd. De Stemwijzer was rond 16.00 uur bijna 900.000 keer ingevuld. Dat meldt de NOS.

17.22 uur: Opkomst gelijk aan die van 2010 – Van de kiesgerechtigden had om 15.30 uur 29 procent gestemd voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat meldt de NOS op basis van onderzoeksbureau Ipsos. De opkomst loopt daarmee gelijk met die van 2010.

17.10 uur: Stembureaulid stopt na oproep VVD te stemmen – Stembureaulid Amarins Geveke van Terschelling heeft haar werk neergelegd nadat zij woensdag een tweet van VVD-Kamerlid Aukje de Vries had geretweet. De oorspronkelijke tweet van De Vries was een oproep om op lokale VVD-kandidaten te stemmen. Op het gemeentehuis kwamen hierover klachten binnen. Leden van stembureaus mogen geen stemoproep doen. „Wat gênant. Dit had ik dus nooit moeten doen. Retweeten als je stembureaulid bent. Van geen kwaad bewust. Excuus. Geen lid meer”, twitterde Geveke die lijsttrekker is van de VVD. Geveke ziet ook wel een zonnige kant van haar flater. „Ik heb de kinderen bij de oppas weggehaald en drink nu bij de buurvrouw een bakje thee.” Ze is woensdagavond nog wel welkom bij de verkiezingsavond in het gemeentehuis. „Daar zal ik wel diep door het stof moeten”, concludeert de lijsttrekker.

17.02 uur: Opstootje bij stembureau Haagse Schilderswijk – Bij een stembureau in de Schilderswijk in Den Haag is woensdag een opstootje geweest. Dat gebeurde nadat een vrouw had ontdekt dat ze, vermoedelijk uit onwetendheid, niet één maar alle vakjes van een partij had ingevuld met het stempotlood. Haar stembiljet zat echter al in de stembus, dus ze kon niet opnieuw stemmen. „We kunnen haar biljet niet uit de bus gaan halen. Daar reageerde ze erg emotioneel op. Agenten hebben de boel gesust”, zei stembureauvoorzitter Joris van Soest.

17.00 uur: Opkomst Urk – Op Urk was het opkomstpercentage om 16.00 uur 35,8 procent. Dat ligt iets hoger dan vier jaar geleden: 32,2 procent.

16.33 uur: Dorpen blijven trouw aan CDA – Het CDA mag de laatste jaren dan zijn gekrompen in de landelijke politiek, lokaal blijven de christendemocraten erg sterk. Dat heeft de partij te danken aan mensen die in kleine en middelgrote gemeenten wonen. Zij zijn „loyaal en tevreden” en blijven daarom op de partij stemmen, blijkt uit onderzoek van het Kieskompas. Het CDA kreeg 14,8 procent van de stemmen bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2010. Maar de partij had vooral succes in gemeenten tot 20.000 inwoners. Daar haalden de christendemocraten gemiddeld een op de vijf stemmen binnen. In de steden met meer dan 100.000 inwoners stemde gemiddeld maar 9 procent op het CDA. Hetzelfde is bij eerdere lokale verkiezingen te zien. Het CDA zakt beetje bij beetje weg, maar in grote steden gaat dat veel sneller dan in kleine plaatsen. De trouwe kiezers in de kleine plaatsen leveren het CDA veel zetels in de gemeenteraden op. Dat komt doordat niet elke stem evenveel waard is. In de ene gemeente zijn meer stemmen nodig voor een zetel dan in een andere gemeente.

16.18 uur: Lage opkomst in Eindhoven – Eindhoven stevent woensdag weer af op een bijzonder lage opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Om 15.30 uur had 23,2 procent van de Eindhovense kiezers gestemd. Dat was bijna 4 procentpunt minder dan in 2010. Vier jaar geleden had Eindhoven het laagste opkomstpercentage van heel Nederland (43,6 procent). De gemeente liet destijds een onderzoek doen naar de lage opkomt. Er werd geconcludeerd dat ontzuiling en ontkerkelijking de redenen waren dat veel Eindhovenaren niet meer naar de stembus gaan.

16.15 uur: Stembureau dicht door gaslek – In Simpelveld is een stembureau ruim anderhalf uur dichtgeweest vanwege een gaslek, meldt omroep L1mburg. Het gaslek ontstond door werkzaamheden in de St. Remigiusstraat, maar is inmiddels gerepareerd.ok

16.12 uur: Tussentijdse opkomst Kapelle – De tussentijdse opkomst in de Zeeuwse gemeente Kapelle lag om half 4 op bijna 37 procent, meldt de gemeente in een persbericht.

15.08 uur: 15.01 uur: Mail uw stemfie – Het delen van zogenoemde selfies –foto’s van jezelf- is op sociale media als Twitter en Facebook al langer een rage, maar vandaag tijdens de gemeenteraadsverkiezingen blijkt dit fenomeen ook in het stemhokje populair. Mail uw stemfie naar het RD.

14.41 uur: Man probeert gesluierd als vrouw te stemmen – Een man met een nikab - een sluier die het grootste deel van het gezicht bedekt - heeft woensdag in Amsterdam-West als vrouw zijn stem proberen uit te brengen. Hij toonde de stempas en het paspoort van een jonge vrouw, bevestigde een woordvoerster van de gemeente een bericht in Het Parool. Een medewerker van het stembureau op basisschool De Boomgaard in de wijk Bos en Lommer keek naar de ogen en de wenkbrauwen en vertrouwde het niet. Volgens de regels moest hij in een aparte ruimte zijn gezicht laten zien. Daarop nam de man de benen. De gemeente weet niet wie de man is. De politie is niet ingeschakeld.

14.24 uur: Geen rode potloden – De voorzitter van stembureau 10 in Wezep, in de Vredeskerk, kwam er vanmorgen achter dat er geen rode potloden aanwezig waren, meldt de Stentor. Een snel telefoontje bood uiteindelijk uitkomst.

13.48 uur: Wisselende opkomst in grotere gemeenten – Tegen 13.00 uur woensdagmiddag zaten er flinke verschillen in de opkomstcijfers in een aantal grote gemeenten. Zo kwam in Maastricht om 12.30 uur 15,3 procent van de kiezers opdagen, terwijl dat in Den Haag iets eerder al 19 procent was. In Den Haag is de opkomst dan ook een stuk hoger dan 4 jaar geleden. Toen was de opkomst om 12.00 uur namelijk 16,5 procent. Ook in Tilburg en Breda ligt de opkomst licht hoger dan in 2010. In de gemeenten Eindhoven, Westland, Maastricht en Groningen liggen de tussentijdse opkomstcijfers echter een stuk lager dan 4 jaar geleden.

13.47 uur: VVD-wethouder stemt op CDA – VVD-wethouder Yuri Liebrand heeft woensdag in zijn gemeente Oldenzaal op het CDA gestemd. Liebrand gaf zijn stem aan zijn collega-wethouder Frits Rorink, omdat hij hem een goede bestuurder vindt. Liebrand, die niet meer terugkeert in de politiek, liet in de regionale krant Tubantia weten dat hij zich in grote delen van het plaatselijke VVD-verkiezingsprogramma niet kan vinden. De VVD’er was 16 jaar actief voor zijn partij, waarvan 12 jaar als raadslid en bestuurder in Oldenzaal. De wethouder kondigde vorig jaar al aan dat hij meer tijd wil vrijmaken voor zijn gezin en daarom stopt met de politiek.

13.40 uur: Man overleden in stembureau – In een stembureau in Oosterhout is woensdagmiddag een oudere man overleden. Volgens een woordvoerder van de gemeente werd de man onwel nadat hij zijn stem had uitgebracht. Er was snel hulp en er is nog lang gereanimeerd maar zonder resultaat. Het stembureau in wijkcentrum De Pannehoef ging dicht toen de man onwel werd. Kiezers worden naar stembureaus in de buurt gestuurd.

13.37 uur: Stemselfies niet nieuw – Stemselfies zijn niet iets nieuws. Althans, niet in Roemenië. Daar komt het voor dat stemmen worden verkocht, en een stemselfie als bewijs dienen dat er is gestemd. Aldus Tom Louwerse op Twitter.

13.35 uur: „Twijfelaars zijn goed voor 1600 zetels” – Vlak voor de verkiezingen wist een op de vijf Nederlanders nog altijd niet waar ze op zouden stemmen. Zij zijn bij elkaar goed voor ongeveer 1600 van de ruim 8000 zetels in de gemeenteraden. De einduitslag kan daarom nog flink afwijken van de peilingen. Dat blijkt uit een onderzoek van het Kieskompas. Volgens de site is de onzekerheid deze keer bijzonder hoog. Nergens in Europa is er zo veel onzekerheid onder kiezers als in Nederland. De twijfelaars zitten vooral in de grote steden, en daar zijn het vooral mensen in het midden die nog geen keuze hebben gemaakt.

13.25 uur: Waar is Ferry Mingelen? – Die speelt voor het eerst in 30 jaar geen rol op de uitslagenavond, nu hij niet meer bij de NOS werkt. Een vreemd gevoel, twittert hij. „Vanavond thuis voor de buis. Rustig maar vreemd.”

13.22 uur: Meegluren in het stemhokje – Meekijken in het stemhokje kan natuurlijk niet. In Hilversum vanmorgen wel, twitterde NOS-verslaggever Arno Leblanc. Vanaf een trap was het uitzicht meer dan riant.

13.01 uur: 4000 stemmen op stations grote steden – Op de Centraal Stations van de vier grote steden hebben woensdagochtend zo’n 4000 mensen gestemd. Bij de speciaal ingerichte stembureaus was het vooral tijdens de spits druk, inmiddels is het weer rustig, zo meldde de NS. Den Haag en Utrecht Centraal spanden de kroon wat betreft de drukte. Er stonden rijen en die zouden zich tijdens de avondspits ook weer kunnen vormen, aldus de NS. Toch kunnen reizigers waarschijnlijk binnen 10 minuten stemmen. In totaal kan er woensdag op 49 stations worden gestemd.
12.20 uur: Vader en zoon in Renswoude – We schreven er recent al over, vader en zoon Van ‘t Foort in Renswoude die beiden voor een andere partij de raad in willen. NPO Spirit haalde ze voor de camera.

12.05 uur: Geen SGP of CU – Waar stem je op als orthodox-christelijke kiezer in een plaats waar SGP en ChristenUnie niet meedoen? Verslaggever Johannes Visscher zocht het uit (betaald artikel).

12.00 uur: Foutje – In gratis krant Metro is woensdag per abuis een verkeerde advertentie van Leefbaar Rotterdam geplaatst waarin mensen worden opgeroepen om donderdag 20 maart te gaan stemmen. Campagneleider van Leefbaar, Ronald Buijt, zegt er ziek van te zijn. De oproep staat op de voorpagina van de editie Rotterdam. „Metro heeft direct zijn verontschuldigingen aangeboden. Mooi dat ze direct verantwoordelijkheid nemen, maar wat koop je ervoor? Het kwaad is al geschied”, aldus Buijt. In de advertentie staat ‘Stem morgen voor verandering! Stem Leefbaar Rotterdam!’

11.53 uur: Stemmen in duikboot – Stemmen in een onderzeeër, het is zelfs voor marinestad Den Helder een unicum en dus grijpen de kiezers die gelegenheid woensdag gretig aan. „Het stroomt hier lekker door”, vertelt gemeentesecretaris en voorzitter van het stembureau Philip Salm. De Hr.Ms. Tonijn, de vroegere oorlogsbodem die in de Koude Oorlog dienst deed en nu een bezienswaardigheid is bij het Helderse Marine Museum, is een van de bijzondere stemlocaties die de gemeente vorige week aanwees om meer mensen naar de stembus te lokken. Andere zijn onder meer de kamer van de burgemeester en de vuurtoren in Huisduinen.

11.50 uur: Opkomstcijfers – In het Zeeuwse Kapelle is om 11.30 uur 21,2 procent van de stemgerechtigden naar de stembus geweest. In Emmen is dat 7,9 procent en in Rotterdam 6,11 procent.

11.47 uur: Meer mensen stemmen vroeg – Tot half 11 woensdagochtend is er meer gestemd dan in 2010 rond die tijd. 11 procent van de kiesgerechtigden heeft al gestemd. Dat meldde de NOS woensdag op basis van onderzoeksbureau Ipsos. Dat houdt tussentijds de opkomstcijfers in de gaten in opdracht van de NOS. In 2010 was rond half 11 pas zo’n 10 procent van de kiezers komen opdagen. Ipsos baseert de cijfers op 42 speciaal geselecteerde stembureaus. Het onderzoeksbureau verwachtte op voorhand een recordlage opkomst.

11.44 uur: Verslapen – In Rotterdam heeft een aantal stembureauleden zich mogelijk verslapen waardoor bureaus bijna twee uur later opengingen. Dat zegt een woordvoerster van de gemeente Rotterdam woensdagmorgen. Het gaat om de stembureaus aan het Polderplein in Delfshaven en die aan de Kolkmanstraat in Noord. Bij elk stembureau zijn minimaal drie leden nodig om open te kunnen. Bij deze stemlocaties was aanvankelijk maar één persoon aanwezig. Daardoor kon er op beide locaties pas om kwart over negen worden gestemd. Een stembureau in de Haagse wijk Ypenburg is woensdagmorgen ongeveer een kwartier te laat opengegaan. De medewerkers waren wel aanwezig, maar nog niet alle materialen waren voorhanden.

11.27 uur: Bidden voor verkiezingen – In diverse plaatsen zijn er dinsdagavond interkerkelijke gebedsbijeenkomsten gehouden met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen.

11.20 uur: Opkomst R’dam hoger – In Rotterdam zijn volgens de gemeente in de eerste verkiezingsuren meer mensen naar de stembus gegaan dan in de vroege ochtend van de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Vier jaar geleden had rond 10.00 uur zo’n 5,9 procent van de stemgerechtigde bevolking gestemd, tegenover 6,11 procent nu. Dat heeft de gemeente laten weten. Sommige Rotterdammers ontdekten dat zij bij een bureau staan waar zij niet op hun gebiedscommissie kunnen stemmen. Dat kan alleen binnen het deel van de stad waar zij wonen. Stemmen voor de gemeente kan echter in heel Rotterdam.

11.15 uur: Rutte en Pechtold stemden ook – Minister-president Mark Rutte heeft woensdagochtend zijn stem uitgebracht op de Haagse basisschool Wolters. Intussen gooit D66-leider Alexander Pechtold er ook maar een stemfie tegenaan, vanuit een stemhokje in zijn woonplaats Wageningen.

11.13 uur: Partij Van Rey onder vuur – De Roermondse partij van Jos van Rey moet het flink ontgelden in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen. Posters van de Liberale Volkspartij Roermond (LVR) zijn beklad en een Facebook-pagina met bijna 3500 likes steekt de draak met de LVR. Volgens de Limburgse zender L1 heeft de partij aangifte gedaan van de bekladding. Op een poster staat bijvoorbeeld met graffiti ‘Maffia’ geschreven. Op de Facebookpagina ‘Palermo aan de Maas - voorheen Roermond’ worden soortgelijke uitingen gedaan. Op de pagina staat een foto waarop een plaatsnaambord van Palermo over dat van de gemeente Roermond is aangebracht. De pagina vindt dat er „geen plaats is voor corruptie en vriendjespolitiek in Roermond”. Daarmee verwijst de oprichter naar de turbulente afgelopen jaren voor Van Rey, die wordt verdacht van corruptie en zijn functie als wethouder en Eerste Kamerlid neerlegde.

10.45 uur: Stembustaxi – Stukje service van de ChristenUnie in Barneveld: met de taxi opgehaald worden om te stemmen. Met de motor kan ook.

10.35 uur: ‘Stemfie’ maken mag – Minister Plasterk heeft gezegd dat het mag. En het gebeurt dan ook massaal: mensen die een foto van zichzelf maken in het stemhokje en dat vervolgens delen op sociale media. Geen selfie maar een stemfie. Burgemeester Gert-Jan Kats van de gemeente Zuidplas doet voor hoe het moet.

10.13 uur: Beste affiche – De SGP in Leerdam heeft de beste verkiezingsposter van Nederland. De Leerdamse kiesvereniging won de wedstrijd van VNG Magazine met deze poster, waarop een dartboard met drie oranje pijlen is te zien, vergezeld van de slogan “Raakt de kern”.

09.53 uur: Posters beklad – Verkiezingsposters van de SGP in Yerseke zijn beklad met hakenkruizen, meldt de PZC. Lijsttrekker Jaap Sinke is geschokt. „Hier spreekt haat uit.” De posters zijn inmiddels verwijderd.

09.40 uur: Buma en Roemer ook gestemd – Op de St. Maartensschool in Voorburg heeft CDA-leider Sybrand Buma zijn stem uitgebracht. Woensdagochtend ging zijn stembiljet de stembus in voor de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg. Ook SP-leider Emile Roemer heeft gestemd. In het Noord-Brabantse Sambeek bracht hij woensdagochtend zijn stem uit. Daarbij stemde hij voor de gemeenteraad van Boxmeer, waar Sambeek onder valt.

09.40 uur: Kleinste stembureau – In het stembureau van Wim en Elly Westhoff in Marle, een gehucht in Overijssel, was de opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen woensdagmorgen om 9 uur al ruim 30 procent. Al 15 van de 47 opgeroepen kiezers hadden hun stem uitgebracht. Onder hen burgemeester Ton Strien van de gemeente Olst-Wijhe, waar Marle bij hoort. Bij de familie Westhoff stemmen de kiezers aan tafel in de woonkamer. Met een kopje koffie en een koekje erbij. „Ik vind het elke keer weer gezellig, we doen het graag”, aldus Elly Westhoff in een kamer vol rumoer. Al sinds 1948 is op hun adres het kleinste stembureau van Nederland te vinden. Daar is destijds voor gekozen, omdat de inwoners van Marle bij hoogwater in de IJssel het gemeentehuis alleen kunnen bereiken door een omreis van ruim 30 kilometer te maken. De Westhoffs verwachten woensdag net als altijd alle kiezers van Marle te ontmoeten.

09.07 uur: Wilders stemt in Den Haag – Geert Wilders heeft woensdagochtend gestemd in het Haagse stadhuis. Den Haag is één van de twee steden waar Wilders’ PVV meedoet met de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag. In Den Haag is de PVV verwikkeld in een nek-aan-nekrace met de PvdA. Die laatste partij werd bij de vorige verkiezingen nog de grootste. De PVV doet verder alleen mee met de verkiezingen in Almere.

08.50 uur: Stemmen op station – Op de stations in de vier grote steden stonden woensdagochtend rijen voor de speciale stembureaus. Dat meldde de NS. Op Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht CS hadden rond half 9 al zo’n duizend mensen hun stem voor de gemeenteraadsverkiezingen uitgebracht. Veel van de stembureaus op de centrale stations openden extra vroeg hun deuren, zodat forenzen ook tijdens de vroege uren al hun stem konden uitbrengen. Ondanks de rijen lukte dat op elk station binnen een tijdsbestek van 10 minuten. In totaal kan er woensdag op 49 stations worden gestemd.

08.35 uur: Samsom stemt in Leiden – PvdA-Leider Diederik Samsom heeft zijn stem uitgebracht in de gemeente Leiden. Rond 8 uur woensdagochtend ging zijn stembiljet in de bus bij het stembureau in woonzorgcentrum Topaz Groenhoven in Leiden. Dat liet de voorman van de partij weten via Twitter. Samsom stemde samen met de Leidse lijsttrekker voor de PvdA Gijs Holla. Die kreeg dan ook de stem van Samsom. De PvdA is in Leiden niet de grootste partij, dat is D66. Burgemeester Henri Lenferink is wel van PvdA-huize. De PvdA dreigt volgens de laatste peilingen een flinke afstraffing te krijgen in veel gemeenten.

08.00 uur: Eerste stemmen uitgebracht – Op het station van Castricum hebben woensdagochtend de eerste kiezers hun stem uitgebracht. Rond 05.45 uur hadden ongeveer 30 mensen gestemd voor de gemeenteraadsverkiezingen, meldde Sjors Dekker, voorzitter van het stembureau. In Castricum kunnen kiezers al vanaf 05.00 uur terecht. „Dat heeft een praktische reden. Er zijn hier veel forenzen en de eerste trein rijdt al om 05.12”, aldus Dekker. Verreweg de meeste stembureaus in Nederland openen om 07.30 uur de deuren. In Den Haag, Tilburg en Haarlemmermeer konden stemmers om middernacht al terecht.