In de publicatie is op verzoek van het ministerie van Onderwijs gekeken naar de overgangen binnen het onderwijs, dus bijvoorbeeld de doorstroom van basisschool naar middelbare school of van mbo naar hbo. De doorstroom gaat allesbehalve soepel, zo concludeert de Raad. De hoge schooluitval -op het laagste niveau van het mbo haalt zelfs bijna de helft geen diploma- heeft hiermee te maken.

Scholen werpen drempels op voor leerlingen. Ze weigeren bijvoorbeeld leerlingen die ooit zijn blijven zitten of selecteren met toetsen, omdat ze anders financieel benadeeld worden. De Onderwijsinspectie geeft een school bijvoorbeeld pluspunten als het een leerling van het vmbo naar een niveau hoger, de havo, weet te brengen. Maar andersom komen er minpunten. Een school zal een aanstaande brugklasleerling met het advies vmbo/havo dus niet snel stimuleren om het hoogste niveau te kiezen.

De Onderwijsraad schrijft dat selectie een positief effect kan hebben: de leerling komt terecht op een plaats waar hij of zij goed past. Maar vooral bij leerlingen die nog twijfelen of net niet aan het juiste niveau voldoen, wordt een te grote drempel opgeworpen. Zij krijgen niet de kans zich te bewijzen. Dit kan de toegankelijkheid van het onderwijs onder druk zetten, vindt de Raad. Leerlingen die vanuit huis niet gestimuleerd worden om hun best te doen op school, worden extra benadeeld, omdat de ouders geen goed woordje voor ze doen op school. Het ministerie zou streng moeten controleren op deze selectieprocedures, zo adviseert de instantie.

De problemen met de doorstroom hebben deels te maken met het gebrek aan aandacht voor loopbaanontwikkeling en begeleiding. En als er al aandacht is voor de vervolgopleiding, dan komt die veel te laat. Op de meeste middelbare scholen is pas in de derde klas aandacht voor de vervolgopleiding, direct daarna moet de leerling al zijn of haar profiel (dus vakkenpakket) kiezen. De Onderwijsraad adviseert het ministerie om die begeleiding structureel te verbeteren.