De regering van Oezbekistan heeft eind vorige maand de regels aangescherpt. Het Wetboek van Administratieve Overtredingen straft de „illegale productie, opslag of invoer in Oezbekistan van religieuze materialen door fysieke personen, met de bedoeling die te verspreiden of op te nemen in een distributiesysteem.” Veroordeelde Oezbeken moeten dan een boete van maximaal 150 keer het minimummaandsalaris betalen. De politie neemt de godsdienstige lectuur en het productie- en distributiemateriaal in beslag. Ter vergelijking: het minimale brutomaandinkomen in Nederland maal 150 komt neer op een aanslag van ruim 220.000 euro.

Wie toch doorgaat met het verspreiden van illegale religieuze lectuur, wacht een nog zwaardere straf. Een artikel uit het Wetboek van Strafrecht geeft de rechter de mogelijkheid om maximaal drie jaar gevangenisstraf op te leggen.

Oezbekistan, in Centraal-Azië, deelt met zijn buurlanden, op Afghanistan na, dezelfde Sovjetgeschiedenis. Kazachstan ligt ten noorden van Oezbekistan, Turkmenistan in het zuidwesten en Kirgizië en Tadzjikistan in het oosten. Oezbekistan telt van deze voormalige staten van de Sovjet-Unie de meeste inwoners en speelt vandaag de dag de eerste viool in het Centraal-Aziatische gebied.

Net als de buurlanden kampt Oezbekistan met een groot probleem: hoe moet een prille staat, nog maar enkele decennia de macht van Moskou ontgroeid, zorgen voor rust en vrede te midden van de religieuze spanningen in de regio? Oezbekistan is overwegend islamitisch, maar de overheid is beducht voor de extremistische uitwassen daarvan. De regering kiest daarom voor een strikt seculiere opstelling, waarbij alle vormen van religie worden tegengewerkt.

Het decreet van de regering, dat op 27 januari in werking trad, treft zowel christenen als moslims, boeddhisten en aanhangers van sekten die verwant zijn met het christendom, zoals Jehova’s Getuigen. Christenen mogen nauwelijks samenkomen en wie een Bijbel bezit, riskeert een boete. Moslims die terugkomen van een pelgrimstocht naar Mekka, kunnen rekenen op controles bij de grens. Oezbekistan schendt daarmee niet alleen de vrijheid om een religieuze overtuiging te praktiseren, maar ook het recht om van godsdienst te veranderen, vindt de Noorse mensenrechtenorganisatie Forum18, die het nieuws over Oezbekistan vorige week naar buiten bracht.

De nieuwe censuur van de Oezbeekse overheid is in strijd met de internationale verdragen over mensenrechten die het land heeft beloofd na te zullen komen. Een medewerker van Forum18 heeft om opheldering gevraagd bij overheidsambtenaren van Oezbekistan. Hij werd doorverwezen naar ambtenaar Arifkhon Zakirov. Bij het opbellen gaf Zakirov aan in vergadering te zijn. Forum18 mocht na een half uur terugbellen. Toen dat gebeurde, werd de telefoon niet meer opgenomen.

De strikte censuur komt niet uit de lucht vallen, zegt woordvoerder Filip Uijl van Stichting Friedensstimme desgevraagd. „Na de val van de Sovjet-Unie in 1990 kregen christenen veel ruimte in Oezbekistan. Maar sinds zo’n zeven jaar geleden is de situatie voor christenen aan het verslechteren. Het lijkt erop dat het nieuwe decreet daadwerkelijk nageleefd moet gaan worden. Het is daarom wachten op meer slachtoffers van het regime.”

Oezbeekse kerk groeit

President Karimov leidt Oezbekistan sinds 1990. Zijn seculiere politiek is geënt op de Sovjettijd, aldus dhr. Uijl van Friedensstimme, een organisatie die christenen en niet-geregistreerde kerken in Centraal-Azië ondersteunt. „Karimov is bang voor islamitische rebellen en revolutionairen zoals hij die in het Midden-Oosten ziet. Elke religieuze groep, ook de kleine groep christenen, pakt hij aan.”

Friedensstimme signaleert twee ogenschijnlijk tegengestelde trends. De situatie van christenen verslechtert elk jaar en toch groeit de kerk. „Veel Oezbeken werken tijdelijk in Rusland als gastarbeider. Daar leren ze God kennen.”

Terug in eigen land ondervinden christenen tegenwerking. Sommigen moeten jaren de cel in. „Natuurlijk doen we er alles aan om hen vrij te krijgen. Christenen weten zich soms ook door God geplaatst in de gevangenis, om daar het Evangelie te brengen. Voor die roeping en de standvastigheid in het geloof vragen ze om ons gebed.”