Die beslissing kan het imago van president Enrique Peña Nieto een impuls geven, maar zet tegelijkertijd de schijnwerpers op het erbarmelijke Mexicaanse rechtssysteem.

Volgens deskundigen zijn de regeringen van Peña Nieto en zijn voorgangers niet in staat gebleken om arrestaties van belangrijke criminelen zoals El Chapo te combineren met diepgravende onderzoeken naar en de vervolging van de criminele organisaties waaraan zij leidinggaven. Processen komen vaak stil te liggen en ondertussen gaan de kartels door met hun praktijken. Rafael Caro Quintero, een trouwe handlanger van Guzman, dealde jarenlangs drugs vanuit de gevangenis.

De Mexicaanse regering zegt dat het onmogelijk is dat Guzman herhaalt wat hij in 2001 deed. Toen ontsnapte hij op spectaculaire wijze uit de gevangenis en verdiende tijdens de dertien jaar dat hij op de vlucht was miljoenen met de wereldwijde handel in cocaïne, methamfetamine en heroïne.

De Mexicaanse autoriteiten willen Guzman als eerste ondervragen en de informatie gebruiken om zijn kartel te ontmantelen. Aan beide zijden van de grens wordt gewaarschuwd dat wanneer Guzman in Mexicaanse handen blijft, de kans verkeken lijkt om goed gebruik te kunnen maken van zijn ongeëvenaarde kennis van ’s lands grootste drugskartel. Amerikaanse aanklagers kunnen drugsbazen veel meer bieden in ruil voor medewerking dan de Mexicaanse autoriteiten.

De VS gebruiken meestel familieleden als pressiemiddel, door visums aan te bieden als gevangenen meewerken of door te dreigen geliefden berooid achter te laten door geld te bevriezen als ze dat niet doen. De Mexicaanse autoriteiten arresteerden de 56-jarige Guzman samen met zijn vrouw van in de twintig en hun tweeling van enkele jaren oud. Ze lieten haar echter gaan, omdat er geen aanklachten tegen haar liepen. Een ongelooflijke inschattingsfout volgens sommigen.

De grootste angst is dat wanneer Guzman in Mexico blijft, hij zijn drugsimperium vanuit de cel zal blijven leiden. „Het zou kunnen dat hij hetzelfde blijft doen vanuit de gevangenis en gewoon zijn tijd uitzit”, zegt David Weinstein, voormalig assistent-aanklager in Miami.

Caro Quintero, bondgenoot en mentor van Guzman, leidde zijn drugspraktijken jarenlang vanuit de gevangenis en gaf zijn orders door via de telefoon en via advocaten en familieleden die hem kwamen bezoeken. Vorig jaar kwam hij twaalf jaar eerder dan verwacht vrij, omdat de rechter vond dat zijn proces door lokale autoriteiten had moeten worden afgehandeld in plaats van door de federale autoriteiten. Het is volgens velen onverklaarbaar dat dit is gebeurd en lijkt een sterk staaltje corruptie.

De Mexicaanse minister van binnenlandse zaken Miguel Angel Osorio Chong zei dat Guzman goed in de gaten wordt gehouden. „We zijn van mening dat hij zeer goed bewaakt en in de gaten gehouden wordt en we denken niet dat het nodig is om nog meer te doen. Hij zal zeer geïsoleerd zijn en zijn praktijken niet voort kunnen zetten.”