Twee weken geleden ontstond er binnen de Unie een fikse ruzie over de naleving van het zogeheten stabiliteitspact. Dat bevat voorschriften voor de omvang van de overheidstekorten. Duitsland en Frankrijk besloten die budgettaire afspraken aan hun laars te lappen, tot groot ongenoegen van met name Nederland.

De regering in Den Haag wil nu dat het nieuwe verdrag voorziet in garanties die een dergelijke gang van zaken voortaan uitsluiten. Zij hecht daar zeer aan, zo bleek afgelopen maandag uit de woorden van minister van Buitenlandse Zaken Bot. Impliciet dreigde hij met een veto tegen de beoogde grondwet als deze wens niet wordt gehonoreerd.

De jongste voorstellen maken het eenvoudiger om naar het Europese Hof van Justitie te stappen bij een overtreding. Maar dit geldt naar het zich laat aanzien niet in alle stadia van de lange procedure. Het is daarom de vraag of premier Balkenende en zijn kabinet tevreden zijn.

De regeringsleiders onderhandelen vrijdag en zaterdag in Brussel over de definitieve tekst voor de gemeenschappelijke constitutie. Zij houden er rekening mee dat de top voortduurt tot in de loop van zondag.

Een belangrijk obstakel op weg naar een alomvattend akkoord vormen de spelregels voor stemmingen in de vergaderingen van de EU-ministers. Spanje en Polen achten de door de voorbereidende conventie aanbevolen vereenvoudiging niet acceptabel. Die komt erop neer dat de twee genoemde lidstaten minder invloed krijgen dan in de huidige situatie.

Italië laat in het gisteravond gepresenteerde document een suggestie voor een compromis achterwege. Van de zijde van de Spaanse premier Aznar klinkt daarop kritiek. Hij vindt dat de voorzitter zijn verantwoordelijkheid om bruggen te bouwen negeert en waarschuwt voor een mislukking van het beraad.

Geluiden uit Polen duiden erop dat de regering daar zich geleidelijk aan wat soepeler opstelt. Of premier Miller de top kan bijwonen, is overigens onzeker. Hij ligt in het ziekenhuis als gevolg van verwondingen die hij vorige week opliep bij een helikopterongeluk. Dinsdag voerde hij vanuit bed telefonisch overleg met onder meer zijn collega’s Berlusconi en Blair. Eventueel zal president Kwasniewski hem vervangen.

Vooral Duitsland voelt er niets voor concessies te doen. Het meent dat de nieuwe stemprocedure recht doet aan de verschillen in bevolkingsomvang. Bondskanselier Schröder reisde dinsdag naar Parijs om samen met president Chirac de strategie te bespreken.

Als er te veel afbreuk wordt gedaan aan het door de conventie vervaardigde concept zullen de beide grootmachten waarschijnlijk de onderhandelingen laten stranden. Dat zou betekenen dat Ierland, dat vanaf 1 januari het voorzitterschap bekleedt, in het voorjaar een nieuwe poging mag doen om overeenstemming te bereiken. Op alle punten is unanimiteit vereist.

Voor Groot-Brittannië is een cruciale kwestie of het vetorecht in de sfeer van de buitenlandse politiek onverkort overeind blijft. Londen benadrukt dat het op dat terrein niets van zijn eigen soevereiniteit zal prijsgeven.