Voor veel reizigers is het een verschrikking om op, pak ’m beet, station Barneveld-Centrum te belanden. Het betekent niet zelden dat de doorgaande route Arnhem-Utrecht is gestremd. Zoals op 29 september vorig jaar, toen een ernstig ongeval een omleiding via Amersfoort noodzakelijk maakte. Het tijdschema voor de nieuwe internationale trein ICE -van Amsterdam-Centraal naar Frankfurt am Main Hauptbahnhof- was dan ook opmerkelijk: de trein vertrok van station Amsterdam-Centraal op 15.05 uur, met een aankomst in het lommerrijke Barneveld-Centrum om 15.45 uur, om vervolgens om 16.12 uur in Arnhem te arriveren.

Het eeuwfeest van de Kippenlijn, waar behalve af en toe een vreemde vogel het gebruikelijke boemeltje tussen Ede-Wageningen en Amersfoort over rijdt, wordt gevierd met een tentoonstelling in Barneveld die vorige week is geopend in het Veluws Museum Nairac.

Toch klopt het niet helemaal om te spreken over een eeuw Kippenlijn. De benaming Kippenlijn wordt gebruikt voor het spoortraject tussen Ede en Amersfoort, omdat deze door een gebied loopt waar de pluimveehouderij een belangrijke plaats inneemt. Ook vervoerden de pluimveehouders hun kippen en eieren grotendeels per spoor. Maar pas in 1937 rolde de eerste trein over dat spoor. In de jaren daarvoor, sinds 1903, spoorde het boemeltje van Ede naar Nijkerk. Het gedeelte van Barneveld naar Nijkerk werd later vervangen door het baanvak naar Amersfoort.

In het boek ”Een eeuw Kippenlijn. Van Ede-Nijkerk tot Ede-Amersfoort” doet Gerjan Crebolder de hele geschiedenis van de Kippenlijn uitvoerig uit de doeken. En die geschiedenis is interessant. Heeft het baanvak Barneveld-Nijkerk maar 24 jaar bestaan (van 1903 tot 1937); de ruzies over de eventuele aanleg duurden bijna even lang.

Vooral de gemeenteraad van Nijkerk opperde bezwaren, niet in het minst omdat de trein ook op zondag zou gaan rijden. De ontwerper, baron van Goltstein, toonde zich zeer verontwaardigd. Nóóit zou het worden toegestaan dat het kapitaal van de maatschappij 52 dagen per jaar renteloos zou blijven!

Ook sommige inwoners begrepen de ophef niet. „Ik veur mien geleuf dat ’n ieder veur z’n eigen moet weten of ie op Zundag met zoo’n mesien mee wil gaon, jao of nee. Die meneeren van de raod hadden den Zundag heelemaal weg moeten laoten. Ze moeten in de raod de belangen van de gemeente behartigen, en in de kaark die van de kaark”, zo schreef „een ouwe Niekaarker” in september 1883 in de Nijkerksche Courant. Het zou toen nog twintig jaar duren voordat de lijn een feit was!

De gemoederen liepen zo hoog op dat er rellen uitbraken in het anders zo rustige dorp. Ruiten werden ingegooid, de cavalerie kwam spoorslags uit Amersfoort om assistentie te verlenen. Zelfs koning Willem III bemoeide zich met de zaak.

Ook nu, na een eeuw sporen over de Veluwe, is het gesprek over de lijn nog niet verstomd. In zijn boek komt Crebolder tot de conclusie dat de lijn -behalve de betekenis als omleidingsroute- hoogstens een regionale, zo niet lokale plaats heeft ingenomen. Ook zonder de lijn hadden plaatsen zoals Nijkerk, Ede en Barneveld een treinverbinding met de buitenwereld.

Toch denkt de provincie Gelderland hard na over de verbetering van het openbaar vervoer in de streek. Er zijn plannen om de lijn om te bouwen tot een zogeheten lightrailverbinding, een soort veredelde tramlijn. Daarbij zou station Barneveld een belangrijke rol kunnen gaan spelen, met zijn centrale ligging dicht bij de snelweg A1. Er zijn al gevorderde plannen voor de bouw van een transferium bij station Barneveld-Noord.

Al lijkt het nog ver weg, de ietwat plompe naam Kippenlijn past niet bij zo’n hypermoderne verbinding. Optimisten spreken dan ook al voorzichtig over de toekomstige Parelhoenlijn.

Mede n.a.v. ”Een eeuw Kippenlijn. Van Ede-Nijkerk tot Ede-Amersfoort”, door Gerjan Crebolder; uitg. BDU, Barneveld, 2003; ISBN 90 70150 57 3; 156 blz.; € 14,50.