Over één ding zijn de drie theologen die op deze namiddag aan de Vrije Universiteit met elkaar in debat gaan het in elk geval eens: elke openbare school zou in de huidige, in levensbeschouwelijk opzicht zó divers geworden, samenleving godsdienstonderwijs moeten geven. En: de maatschappij heeft, misschien wel meer dan ooit, theologen nodig. „Om mensen te vertellen wat religie is”, aldus prof. dr. R. R. Ganzevoort, hoogleraar praktische theologie aan de VU. „Hen op het spoor te zetten van het heilige, en daarin misschien ook nog een beetje te leiden.”

De vraag over godsdienstonderwijs op openbare scholen komt van een belangstellende die zelf op een openbare school heeft gezeten, maar daar „geen seconde religieonderwijs” ontving. „Dat is toch absurd?”

„Absoluut”, reageert prof. Ganze­voort, lid van de Eerste Kamer voor GroenLinks. Maar wie zou daar dan verantwoordelijk voor zijn? wil debatleider Elsbeth Gruteke weten. „Ook gezien de scheiding tussen kerk en staat? De staat?” Dr. Ganzevoort: „Ja. Dit behoort tot de pedagogische verantwoordelijkheid van de school. Net zoals het aanbieden van geestelijke verzorging tot de zorg­verantwoordelijkheid van een zorg­instelling behoort.”

Prof. Barnard, eveneens hoog­leraar praktische theologie aan de VU, is het met hem eens. „Maar tegelijkertijd constateer ik een enorme koudwatervrees. Nederland heeft last van religiestress, om met de remonstrant Tom Mikkers te spreken. Ik maak me daar grote zorgen over, weet ook niet hoe ik dat tij zou moeten keren.”

Wat vindt dr. W. van Vlastuin, vraagt Gruteke: moet er op openbare scholen inderdaad meer aandacht voor godsdienstonderwijs komen? „Ik vind het iets heel moois, levensbeschouwelijk onderwijs op openbare scholen”, zegt de docent systematische theologie aan het Hersteld Hervormd Seminarie. „Laten leerlingen een besef krijgen van het transcendente.” Gruteke: „Is dat genoeg?” Dr. Van Vlastuin: „Het is in elk geval een begin.”

Een belangstellende: „Ik werk zelf in de krijgsmacht. Ook daar zie ik veel religiestress. Wat ik van vanmiddag wil meenemen, is: laten we zoeken naar mogelijkheden om meer respons te krijgen.”

Het debat, onder de noemer ”Geworteld of verbonden”, verloopt bij momenten op het scherp van de snede. Zo legt dr. Ganzevoort, tot voor enkele jaren predikant binnen de Nederlands Gereformeerde Kerken, de vinger bij de opmerking van dr. Van Vlastuin dat deze „hetzelfde geloof” belijdt als, bijvoorbeeld, Augustinus. Dr. Ganzevoort: „Dat is toch niet hetzelfde geloof?” Dr. Van Vlastuin: „Natuurlijk zijn er honderd dingen waarin ik verschil van Augustinus. Maar toch geloof ik dat wij door dezelfde God zijn aangesproken.”

Hoe bereik je als theoloog ‘de ander’ in de samenleving? Prof. Ganzevoort: „Zelf maak ik in gesprekken nogal eens gebruik van het woord ”het heilige”. Iedereen heeft wel iets dat hij als zodanig beschouwt.” Prof. Barnard: „Maar zulk taalgebruik kan ook verhullend zijn. Het heilige – jawel, maar is daar dan God mee bedoeld? Zodra het gesprek daarop komt, zal het gaan schuren.”

Waar het gaat om „exclusiviteit” van Jezus Christus gaan de wegen eveneens uiteen. Prof. Ganzevoort richting dr. Van Vlastuin: „Ik heb soms het idee dat wij op dit punt misschien wel zo fundamenteel verschillen dat ik me afvraag of we het wel over dezelfde Jezus hebben.” Dr. Van Vlastuin: „Laten we daar dan eens over gaan praten.”

Week vol debatten en promoties aan VU

Het debat ”Geworteld of verbonden?”, gisteren aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, vormde een van de ingrediënten van de zogenoemde Graduation Week die deze week aan de VU plaatsheeft. De week vol debatten, promoties en symposia is georganiseerd door de faculteit godgeleerdheid en de Protestantse Theologische Universiteit. Motto is ”Religie doet ertoe!” De Nederlandse samenleving staat voor een geweldig experiment, aldus de organisatoren: leren omgaan met religieuze diversiteit. „Wie in deze maatschappij wil slagen, heeft een sleutel nodig om de diversiteit aan religieuze tradities en levensbeschouwingen te leren zien en begrijpen.”