Acht uur zou het jaarlijkse concert beginnen. Maar wie om tien over half acht aansluit in de lange rij voor het oude bedehuis –hartje wallengebied– weet beter: Dat gaat ’m niet worden. Tergend langzaam schuifelt de rij voorwaarts.

Passanten werpen verbaasde blikken. Een wat oudere man en vrouw lopen langs. Zij: „Wat is hier te doen?” „Een orgelconcert”, antwoordt een bezoeker. „O ja!” De twee wandelen weer verder, richting Warmoesstraat.

Het wachten roept allerlei bespiegelingen op, zo blijkt. „In de tijd van Feike Asma stonden hier elke week zulke rijen.” Zijn buurman: „Volgende week zaterdag, bij het nieuwjaarsconcert in de Laurens, zal het ook wel druk zijn.”

Toegegeven: dat het allemaal niet erg opschiet, blijkt ook te maken te hebben met het feit dat menigeen gebruikmaakt van de mogelijkheid tot pinnen. Maar toch. „Nooit verwacht dat we vanavond zo’n volle bak zouden hebben”, laat binnen iemand van de organisatie weten. Hij verontschuldigt zich.

Iets na kwart over acht zet Peter Eilander in, met „inleidend koraalspel” van Klaas Jan Mulder over het lied ”O Kindeke klein”. Bekende, warme klanken, door Mulder zelf ook op cd gezet – onder de titel ”Kerstklanken vanuit de Oude Kerk te Amsterdam”.

Datzelfde geldt voor de Kerstfantasie van de, alweer vijf jaar geleden overleden, Kamper musicus. Eilander laat het stuk vergezeld gaan van samenzang. Ietwat aarzelend komt die op gang. „O verblijdende, o gij wijdende”, gevolgd door „Komt verwondert u hier, mensen”. Bij „’t Is geboren het Godd’lijk Kind” gaat het zelfs even mis. Maar, bij het slotdeel van de fantasie komt de gang er dan toch in, zeker als Eilander na het eerste couplet van „Eer zij God in onze dagen” transponeert naar een hogere toonsoort. Majesteitelijk klinkt het Amsterdamse orgel, massaal klinkt de zang: „Gloria in excelsis Deo”.

Van Bach brengt de Apeldoornse organist twee composities ten gehore: een koraalvoorspel over „Meine Seele erhebt den Herren” (de Lofzang van Maria) en het Praeludium und Fuge in C-dur. Het interieur van de –gerestaureerde– Oude Kerk blijft ondertussen een lust voor het oog. Echt behaaglijk is het op deze vrijdagavond overigens niet, althans: niet overal in de kerk.

Niet al te bekend is de ”Weihnachts Sonate” van de Duitse organist en componist Otto Dienel (1839-1905). Een werk dat nogal wat vergt van degene die het uitvoert. Peter Eilander kwijt zich echter vakkundig van de taak die hij zichzelf heeft opgelegd. Prachtig, die tongwerken, of ook die cornet, in het „O verblijdende.”

Na een stralend slot volgt een ”Pastorale”. De omspelingen van „Stille Nacht” roepen, zomaar, herinneringen op aan de Kerstsuite van Jan Zwart.

Ook Feike Asma komt voorbij, met –een gedeelte van– zijn fantasie over „Heft aan, heft aan een luide zang”. Opnieuw samenzang. Mooi! „Laat blij het lied door groot en klein/ op dezen dag gezongen zijn,/ dat Jezus is geboren!” Eilander laat de Vater-Müller in zijn volle werk horen. Wat een inhoudsvolle tekst heeft dit Kerstlied eigenlijk: „Hem wacht geen purper en geen kroon:/ Een houten krib, ziedaar Zijn troon,/ een stal, ziedaar Zijn woning!”

Er zijn zo van die muziekstukken waarvan je wenste dat ze veel langer zouden duren. Zo’n stuk is ook ”Nun danket allen Gott” van Sigfrid Karg-Elert (no. 59 uit zijn ”Choral-Improvisationen für Orgel, op. 65). Het doet denken aan de fantasieën van Max Reger. Wat een akkoorden toch! Maar ook: wat een sexquialter! De klank van het Oude Kerkorgel blijft uniek. Onwillekeurig vraag je je af hoe het straks nóg mooier kan klinken.

Willem Muddes variaties over ”Er is een Kindeke geboren op aard” bieden Eilander de kans het instrument nog een keer in al zijn facetten te laten horen. Die kans benut hij dan ook – al maakt een hinderlijk trillen, af en toe, duidelijk dat het orgel toch wel aan een opknapbeurt toe is.

Het „laatste kerstconcert voor de restauratie” besluit met het ”Ere zij God”, ingeleid door een voorspel van Jan Zwart. Zonder enige aankondiging vooraf gaat het publiek staan. „Ere zij God”, zo klinkt het, massaal, „in de hoge. Vrede op aarde – in de mensen een welbehagen.” Het zal in de achterliggende dagen op heel wat plaatsen zijn gezongen. Maar hier, middenin de rosse buurt, tussen de coffeeshops, klinkt het toch anders dan anders. Minder vanzelfsprekend. Indrukwekkender, misschien.

Dan: applaus. Eilander geeft er gehoor aan, met Widors beroemde Toccata als toegift. Misschien had hij het niet moeten doen. Had hij het gewoon bij het ”Ere zij God” moeten laten.

Buiten, bij de ingang van het kerkgebouw, een groepje jongens. De wietlucht slaat je tegemoet.

www.stichtingvoxhumana.nl/activiteiten/concerten/65-kerstconcert-2013