Xtc is de „love drug.” Het is de pil die je vrolijk maakt, knuffelig ook. „Je wordt er empatischer van; je voelt je er prettiger bij”, weet onderzoeker F. X. Goossens van het Trimbos-instituut.

En dus is er een groep mensen die er wel raad mee weet. Onder frequente bezoekers van party’s en clubs ligt het gebruik op iets meer dan 60 procent, becijferde Trimbos vorige week. Ter vergelijking: van hun leeftijdsgenoten in de bevolking als geheel slikt net 3 procent het spul – dat is twintig keer minder.

Ook andere verklaringen dragen bij aan de populariteit: xtc is, in elk geval in Nederland, helemaal niet moeilijk te krijgen. En duur is de pil ook niet: voor gemiddeld zo’n 3,5 euro gaan ze van de hand. Vergeleken met cocaïne is dat een schijntje.

Verslavend zijn ze ook al niet; dat wil zeggen: niet lichamelijk. „Een geestelijke verslaving komt weleens voor”, zegt Goossens, „dan wil je niet meer uit zonder xtc. Maar dat betreft een zeer klein deel.”

Uppers

Toch hangt er een prijskaartje aan de prettige sensaties die xtc oproept. En geen kleintje ook. „Xtc is een zwaar middel, een harddrug”, zegt Jan Hakvoort, jongerenwerker bij Waypoint Kampen, een organisatie die onder de paraplu van Tot Heil des Volks aan verslavingszorg en preventie in Kampen doet. Hakvoort stelt xtc gelijk aan speed. „Het zijn allebei ”uppers”: drugs die een opwekkend effect hebben. Cocaïne hoort ook in dat rijtje thuis.”

De jongerenwerker heeft zijn twijfels bij de stelling dat xtc niet verslavend zou werken. „Als je een pilletje nodig hebt om een feestgevoel te bereiken, dan zit daar al een verslavend element in. Je kunt zo gewend raken aan het feesten met xtc, speed of cocaïne, dat je niet meer zonder naar een party wilt. Het is vergelijkbaar met mensen die altijd alcohol drinken of roken als ze uitgaan. Doen ze dat niet, dan is de avond niet compleet. Zo is voor veel jongeren een feest zonder xtc niet compleet.”

Hakvoort (40) weet waarover hij spreekt. Xtc kent, net als andere drugs, weinig geheimen voor hem. Hij was van zijn 16e tot zijn 32e zelf drugsverslaafd en zat vijftien maanden in een kliniek in Ermelo om van zijn verslaving af te komen.

Hij herkent het dat veel mensen de gevaren van xtc niet inzien. „Wat geeft het nu als je af en toe een pilletje slikt. Ik doe het maar één keer per week, zeggen ze dan. Maar je kunt de uitspraken van gebruikers niet vertrouwen. Elke verslaafde zal zeggen: Ik kan, als ik wil, er morgen mee stoppen. Maar dat is niet zo. Ik heb zelf ervaren dat die ene keer steeds vaker wordt.”

Trillende benen

Los van de verslaving wijst Hakvoort op andere gevolgen die duidelijk maken dat om het witte pilletje een dikke zwarte rand zit. „Jongeren die veel en langdurig xtc gebruiken, kunnen daar een chronische aandoening aan overhouden: het speedgevoel. In xtc zit namelijk ook speed verwerkt. Het speedgevoel is het continu alert zijn, tanden knarsen en trillende benen hebben doordat je de controle over je spieren voor een deel verliest. Uit mijn eigen ervaring met xtc weet ik dat die verschijnselen blijvend kunnen zijn. Zelf heb ik alles geslikt en gesnoven wat ik kon krijgen. Ik heb alleen nooit gespoten.”

Ook de onderzoekers van het Trimbos-instituut waarschuwen voor „grote risico’s” voor de gezondheid, vooral bij de gebruikers die gemiddeld tweeënhalve pil of meer per uitgaansavond slikken. Die groep is aanzienlijk: het betreft zo’n 20 procent van alle gebruikers.

Meer dan twee pillen is echt veel, weet onderzoeker Goossens van Trimbos. „Zeker als je bedenkt dat de huidige generatie pillen veel meer van de werkzame stof MDMA bevat dan vijf jaar geleden. De risico’s zijn nu dus veel groter. Over dat roekeloze gebruik maken we ons echt zorgen.”

Hetzelfde geldt voor het zogeheten combinatiegebruik, waarbij xtc wordt gecombineerd met andere drugs zoals speed of ghb. „Daardoor zien we relatief veel incidenten. Sommige gebruikers gaan ”out”: ze raken bewusteloos, vooral in combinatie met ghb.”

Niet serieus

De oplossing is op papier simpel: je totaal afzijdig houden van drugs, ook die als relatief onschuldige pepmiddelen bekendstaan. Maar volgens het Trimbos-instituut is dat geen reële optie. Goossens: „Het heeft niet zo veel zin om tegen jongeren die allang gebruiken te zeggen dat ze dat niet moeten doen. Ze kunnen daar niets mee en nemen het ook niet serieus.”

Op middelbare scholen probeert het Trimbos-instituut wél de nullijn te promoten, maar het beleid voor de gebruikers richt zich vooral op het voorkomen van schade. „Dus kun je als discotheek maar beter zorgen dat er medische zorg dichtbij is.”

De christelijke stichting Voorkom!, die ook veel voorlichting over drugs geeft op middelbare scholen, kiest er evenmin voor om uitgebreid te gaan bediscussiëren wat de gevaren zijn van een enkel xtc-pilletje. „Sommige mensen kiezen er heel bewust voor”, zegt voorlichter en ex-verslaafde Steve Disberg (29). „Die zeggen: Het gaat al jaren goed, waarom zou ik het niet slikken? Dan ben je uitgepraat toch? Dat is een van redenen waarom ik nooit de discussie hierover wil aangaan. Ik wil liever naast jongeren staan.”

Begeerten

Disberg kiest in plaats van de discussie voor de geestelijke benadering. Voor hem is het helder dat xtc je persoonlijkheid kan veranderen. „Ik weet nog dat ik zelf een Bijbeltje kreeg toen ik naar het voortgezet onderwijs ging. Voorin stond een tekst uit Spreuken 4: „Behoed uw hart boven al wat te bewaren is, want daaruit zijn de uitgangen des levens.” Wat er in je hart leeft, bepaalt wie je bent en wat je doet. Op het moment dat je verteerd wordt door begeerten, drugs, drank en onreinheid, zegt dat iets over je.”

Om die reden kunnen mensen innerlijk pas vrij zijn als God hen vrij maakt, denkt de voorlichter. „Dat heb ik zelf ook zo ervaren. God heeft mij vrijgemaakt en mijn verlangen naar drugs weggenomen. Daarom wil ik ook geen energie steken in discussies over wel of niet een xtc-pilletje slikken. Als ik jongeren van de drugs weet af te houden, wat dan? Dan zijn er weer andere verleidingen waar ze in stappen, omdat hun hart niet vrij gemaakt is.”

Die boodschap brengt Disberg zowel op christelijke als op niet-christelijke scholen, hoewel hij wel verschil in de sfeer ziet. „Ik ben zelf ook opgegroeid zonder televisie en met de Statenvertaling, dus ik herken de leefwereld van reformatorische jongeren. Een jointje roken of een pilletje slikken gebeurt op reformatorische scholen ook wel. Toch kan ik merken dat de situatie daar anders is. Er lopen bijvoorbeeld minder jongeren rond met een eigen data-abonnement op hun mobiel. Tegelijkertijd is de mens overal hetzelfde. En de boodschap dat God bevrijdend werkt, is op reformatorische scholen minstens zo hard nodig als op andere scholen, is mijn ervaring.”

Ook bij niet-christelijke jongeren landt dat verhaal. „In de klassen is doorgaans veel openheid. Jongeren trekken zich vaak op aan het feit dat een ervaringsdeskundige weet waar hij het over heeft. Sommige jongeren krijgen hoop omdat ze weten dat God hun een uitweg biedt uit de moeilijkheden in hun leven. Over het algemeen wordt onze boodschap goed ontvangen. Dat komt doordat we niet veroordelend en moraliserend zijn. We staan naast jongeren en denken met hen mee.”

De pil: zes uur opgewekt en wakker

Xtc is een van de meest gebruikte partydrugs in Nederland en wordt meestal verkocht in de vorm van een pil, hoewel poeder ook mogelijk is. Soms gebruiken partygangers poeder om het op te lossen in hun drankje – of in het drankje van een ander.

De werkzame stof in de drug is MDMA. Dat zorgt voor een wakker en opgewekt gevoel. Muziek en kleuren worden anders waargenomen. Er ontstaat meer behoefte aan contact en intimiteit.

Dat effect van MDMA is niet nieuw; het werd al in 1912 geproduceerd – in een laboratorium. Psychotherapeuten zagen er wel wat in: de stof maakte hun patiënten spraakzamer en minder geremd. Pas veel later, vanaf de jaren 80, dook het op onder uitgaanspubliek in Europa. In 1988 kwam het in Nederland onder de Opiumwet terecht, waar middelen op staan met een onaanvaardbaar risico voor de gezondheid.

Dat risico is aantoonbaar: het hart moet harder werken na het slikken van xtc. Misselijkheid, duizeligheid en verlies van controle over bewegingen komen ook voor. Het gevolg daarvan zijn soms angst- en paniekaanvallen, vooral bij meisjes.

Verder liggen de gevaren van uitdroging en „out gaan”, waarbij een toestand van bewusteloosheid optreedt, op de loer. Hetzelfde geldt voor oververhitting.

De effecten beginnen ongeveer een halfuur na inname en duren vier tot zes uur. De positieve effecten –het „love-gevoel”– worden bij veelvuldig gebruik steeds minder, terwijl xtc wel kan leiden tot veranderingen in de hersenen. Mogelijk worden geheugen, concentratie en stemming aangetast, waarbij het onduidelijk is of iemand daarna nog helemaal de oude kan worden.

De voorloper: energiedrankjes

Het gebruik van xtc komt doorgaans niet uit de lucht vallen, constateert jongerenwerker en ex-verslaafde Jan Hakvoort. Hij ziet een direct verband tussen het gebruik van xtc en het drinken van energiedrankjes.

„Jongeren zijn op jonge leeftijd al gewend aan energiedrank. Alles moet snel, snel. Ze moeten langer wakker kunnen blijven en nemen continu een druk en gejaagd gevoel mee. Als ze eenmaal 17 zijn, zijn ze zo gewend aan dat gevoel dat ze op zoek zijn naar andere manieren om dat te houden. Xtc, speed en cocaïne geven dat gevoel ook”, weet de jongerenwerker.

„Ik wil zelfs zover gaan door te zeggen dat energiedrank een legale harddrug is die in de winkels verkrijgbaar is. We overzien de gevolgen niet van dit drankje.” Die gevolgen zijn op het eerste gezicht positief: „Het effect is dat jongeren er zelfverzekerder van worden. Gaat een onzekere 12-jarige met twee blikjes energiedrank achter de kiezen naar een feestje, voelt hij zich ineens een casanova.”

Maar intussen wordt de jongere langzaam afhankelijk van de werkzame stoffen, denkt Hakvoort. Daarnaast barsten energiedrankjes van de suiker. „Ik voorzie voor jongeren die heel vaak energiedrank drinken een toekomst in harddrugs, met gedragsproblemen, overgewicht en slechte tanden. Misschien ben ik zwartgallig, maar dit zijn voor mij de feiten. Ik spreek regelmatig ouders en adviseer hun hun kinderen geen energiedrank meer te geven. Dan zegt zo’n ouder: Daar wordt mijn kind chagrijnig en onhandelbaar van. Dan zeg ik: Dus heb je een verslaafd kind.”

De ex-gebruiker: gevoelens overgenomen

„Toen ik een keer op een feestje was, bood iemand me een xtc-pilletje aan”, zegt de reformatorische Jos (21), die liever niet met zijn volledige naam in de krant wil. „In die tijd had ik weinig belangstelling voor God en de kerk. Ik heb dat pilletje aangenomen; ik dacht er niet eens bij na. Destijds blowde ik ook, elke vrijdag- en zaterdagavond. Het werd standaard.”

Van het moment dat die eerste xtc-pil zijn werk ging doen, weet hij niet veel meer. „Toen het uitgewerkt was, voelde ik me erg naar. Ik ben bij iemand op de bank gaan zitten en heb cocaïne genomen om het nare gevoel uit te stellen. De volgende ochtend werd ik thuis wakker zonder te weten wat er de vorige avond precies was gebeurd. Mensen vertelden me later dat ik heel druk was en rare dingen had gezegd.”

Xtc is veel heftiger dan blowen, is Jos’ ervaring. „Een blowtje is een softdrug die je gevoelens en emoties versterkt. Xtc is een harddrug die je gevoelens overneemt. Van xtc kun je enorm blij worden, maar vervolgens ook een enorme kater krijgen. Ik ben na die eerste xtc-pil twee weken lang depressief geweest.”

Het is niet moeilijk om aan xtc te komen, weet Jos. „Maar in de streek waar ik woon, wordt het volgens mij niet zo veel geslikt. Blowen is populairder. Dat lijkt ook onschuldiger, omdat het iets weg heeft van gewoon roken.”

Kort na die eerste keer xtc is Jos gestopt met de drugs. „Ik ga weer naar de kerk en ben tot geloof gekomen. Drugs wil ik nooit meer aanraken. Je krijgt er een waas van voor je ogen waardoor je de realiteit niet meer ziet.”