Veldarcheoloog Ranjith Jayasena is alweer ergens anders aan het werk: bij een bouwproject in de omgeving van de Amsterdamse Oosterkerk, waar hij onderzoek doet bij de fundamenten van oude arbeidershuizen. Maar hij en prof. dr. Jezry Gawronsky, hoofd archeologie van Bureau Monumenten en Archeologie (BMA), praten graag over de vondsten bij Museum Ons’ Lieve Heer op Solder.

Dit gebouw aan de Oudezijds Voorburgwal, dicht bij de Oude Kerk, was in de zeventiende en achttiende eeuw een schuilkerk. Hier hielden rooms-katholieken hun zondagse samenkomsten. Door uitbreiding van het museum vinden er volgend jaar ingrijpende verbouwingen plaats. Dit jaar is gestart met funderingsherstel, waarvoor de kelder werd ontgraven. Hierbij is een oude beerput ontdekt. De Amsterdamse archeologische dienst kreeg de gelegenheid onderzoek te doen onder het zeventiende-eeuwse gebouw.

Jayasena: „Het betreft een uitzonderlijk grote beerput van 23 kubieke meter, waarop vier stortkokers uitkwamen. Het complex werd door meerdere gezinnen gebruikt, waaronder de geestelijke. Daar kwamen niet alleen menselijke uitwerpselen terecht, maar ook etensafval en andere spullen die men weggooide. Uit de archieven is bekend dat de beerput in 1775 door een vloer is afgesloten. Het betekent dat we weten dat het materiaal dateert uit de periode 1675-1775.”

De verwachtingen waren hoog gespannen, vooral toen bleek dat de inhoud van de put goed afgesloten was en toch vochtig was. De archeologen schrokken echter toen ze tussen het materiaal een kwartje met de beeltenis van Juliana uit 1972 vonden. Betekende het dat de theorie niet klopte? „Het bleek dat het muntje gegooid was vanuit een secreet dat nog intact was, en door een kier van de planken vloer geglipt was”, aldus Jayasena.

De put bevatte honderden gebruiksvoorwerpen. Glas, munten, kookpotten van aardewerk, porseleinen kommen, vazen, wijnflessen en rookgerei zijn opgeslagen in zo’n honderd kratten. Gawronski spreekt van een bijzondere vondst. Hij kan al melden dat er veel glas gevonden is: nogal wat 20 centimeter hoge roemers en andere wijnglazen van uitzonderlijk formaat. Ook zijn tinnen lepels en borden aangetroffen, die de bewoners waarschijnlijk bij het afschrapen van etensresten per ongeluk in het secreet hebben laten vallen. Het opvallendst is een helder tinglas uit Oostenrijk of Engeland op een voet met twee ineengeslagen handen, als teken van trouw. Er miste een gedeelte, dat tijdens het zeven is gevonden. Het uit het midden van de achttiende eeuw daterende glas was mogelijk een huwelijksgeschenk.

Twintig vuilniszakken met ecologisch materiaal staan ook te wachten op verdere verwerking. Onder meer visgraten, noten, zaden, pollen, botten en pruimenpitten zijn in de beerput gevonden. Specialisten gaan dit interessante materiaal, dat nog gaaf is, onderzoeken. Gawronski legt uit dat archeologen ook belangstelling hebben voor natuur. „De deskundigen gaan bijvoorbeeld aan de hand van de pitten bekijken welke verschillende pruimensoorten er in de achttiende eeuw in Amsterdam gegeten werden. Met behulp van de visresten doen ze onderzoek naar de omvang van de kabeljauw uit die tijd om zo te kunnen vergelijken met de kabeljauw nu. Misschien zitten er ook sinaasappelpitten bij, wat zou duiden op grote rijkdom.”

In januari beginnen bouwwerkzaamheden voor een onderdoorgang van het museum en gaat de Heintje Hoekssteeg op de schop. De archeologen verwachten daar ook veel te vinden, maar dan over de middeleeuwse geschiedenis van Amsterdam. Tot 1397 was hier een sloot. Toen de bevolking begon te groeien, legde men een weg aan en bouwde men er huizen. De steeg ligt vlak bij de middeleeuwse omwalling en de Oude Kerk. Gawronski hoopt op de vondst van middeleeuws huisraad, bouwafval en religieuze voorwerpen zoals pelgrimsinsignes. „We verwachten met deze twee vondsten nieuwe informatie te verkrijgen over het familieleven van het achttiende-eeuwse Amsterdam in die panden en over de middeleeuwse bewoning van dit stukje van de stad. Maar laten we eerst even afwachten.”

BMA is in overleg over de vondsten. „De kans is groot dat een deel van het materiaal een plaatsje in ons museum krijgt”, stelt Birgit Büchner van Ons’ Lieve Heer op Solder. „De bewonersgeschiedenis, die deels bekend is, kan op deze manier tastbaar gemaakt worden.”