De extra bevoegdheden moeten worden ingezet als de nationale veiligheid in het geding is. Het kan ook gaan om het tegengaan van digitale spionage of het verzamelen van inlichtingen over een land waar Nederland een militaire missie naar toe wil sturen.

De commissie werd vorig najaar aan het werk gezet door de Tweede Kamer, en kreeg als opdracht mee om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten uit 2002 te evalueren.

In die wet is vooral sprake van activiteiten door veiligheidsdiensten in de ether, maar gezien het toegenomen internetverkeer via (glasvezel)kabel en de „onstuitbare en vergaande technologische ontwikkelingen”, moeten de wet worden aangepast, aldus de commissie-Dessens. Een activiteit waarvoor de commissie ruimere bevoegdheden bepleit, is het monitoren van complete netwerken, waarbij dataverkeer wordt doorzocht op kenmerken van malware. Deze „ongerichte kabelgebonden interceptie van communicatie” moet worden toegestaan.

Tegenover de uitbreiding van de bevoegdheden staat wel een strengere sturing en toezicht op het werk van de veiligheidsdiensten. De commissie beveelt aan dat iedere activiteit op de kabel expliciete goedkeuring krijgt van de minister. Ook wordt de rol van de Commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CTIVD) uitgebreid. Als die een bezwaar ziet, heeft ze het recht om de activiteit te laten staken.

Andere aanbevelingen van de commissie gaan over een betere en intensievere samenwerking tussen de AIVD (algemene inlichtingen) en de MIVD (militaire inlichtingen) en over en versterking van de controle door de Tweede Kamer.

De commissie pleit ook voor zoveel mogelijk transparantie. Als geheimhouding niet langer noodzakelijk is voor de nationale veiligheid, moeten individuele burgers kennis kunnen nemen van gegevens die over hen zijn verwerkt. Ook moeten media hun rol als publieke waakhond kunnen uitoefenen en moet historisch onderzoek mogelijk gemaakt worden, aldus de commissie.

Reacties

Ronald van Raak, Tweede Kamerlid SP: „De Tweede Kamer moet eerst opheldering krijgen over de spionagepraktijken in ons land, voordat we kunnen spreken over uitbreiding van de bevoegdheden van de geheime diensten. Het is belangrijk dat de geheime diensten voldoende mogelijkheden hebben om terroristen op te sporen. Nu zien we echter dat de Amerikanen misbruik maken van deze gemeenschappelijke strijd om economische, wetenschappelijke en politieke spionage te plegen. Ook zien we dat onze geheime diensten nauw samenwerken met de NSA. De Tweede Kamer moet eerst onderzoeken wat de geheime diensten allemaal doen. Pas daarna kunnen we een afweging maken of het ongericht aftappen van kabels nodig en verantwoord is.”

GroenLinks-Tweede Kamerlid Linda Voortman:„Het is goed dat er nu een helder advies ligt om kritisch te gaan kijken naar de discrepantie tussen de wettelijke bevoegdheden en de dagelijkse praktijk bij de inlichtingendiensten. De commissie-Dessens adviseert echter om de wet aan te passen aan de praktijk. Gezien de informatie die de afgelopen weken bekend is gemaakt over de werkwijzen van de inlichtingendiensten sluit ik niet uit dat de inlichtingendiensten hun praktijk moeten aanpassen aan de wet. Het is daarom belangrijk dat er een diepgravend parlementair onderzoek komt naar de bevoegdheden en het handelen van onze inlichtingendiensten en de manier waarop de Kamer die kan controleren.”

Gerard Schouw, Tweede Kamerlid D66: „Voordat de wet wordt aangepast moeten er eerst garanties zijn dat het toezicht op de Nederlandse inlichtingendiensten (AIVD en MIVD) op orde is. De deur wordt wagenwijd opengezet naar het ongericht data verzamelen van iedereen. Onschuldige Nederlanders worden hiermee als verdachten behandeld. Dit kan niet zonder democratische en rechtstatelijke garanties. En we moeten 100 procent zeker zijn dat het toezicht op orde is. Daar is nog veel onduidelijkheid over. Minister Ronald Plasterk moet dit eerst ophelderen, voor die tijd geen aanpassingen van de wet.”

Gert-Jan Segers, Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie: „Het rapport van commissie-Dessens vraagt om extra bevoegdheden van de veiligheidsdiensten. Maar daar kan geen sprake van zijn als het toezicht en de parlementaire controle nu al tekort schiet en er nu al onduidelijkheid bestaat over de proportionaliteit van de methodes van de AIVD. Het rapport onderstreept daarom vooral de bittere noodzaak van een hervorming van het toezicht op en de controle van de veiligheidsdiensten. De democratische controle van de AIVD schiet eenvoudigweg tekort, terwijl cruciale zaken als veiligheid en privacy in het geding zijn. Dit is het moment om dat te veranderen.”

VVD-Kamerlid Klaas Dijkhoff: „De commissie geeft goed aan waar de schoen wringt. We hebben een wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten die niet meer houdbaar is in deze tijd. Daarin is nog sprake van een onderscheid - dataverkeer door de ether of via de kabel - dat niet meer niet relevant is, of je het nu bekijkt vanuit de veiligheid of de privacy. Het is nu aan ons als wetgever om de wet zo aan te passen dat we een systeem krijgen waarbij de diensten genoeg bevoegdheden hebben om onze veiligheid te waarborgen en er tegelijk genoeg ‘checks and balances’ zijn om de privacy overeind te houden van burgers die niets kwaads in zin hebben.”

PvdA-Kamerlid Jeroen Recourt: „De PvdA steunt de aanbevelingen van de commissie-Dessens voor strenger en beter toezicht op de inzet van bevoegdheden door de inlichtingendiensten. Dat moet worden versterkt om goed te kunnen controleren of de veiligheidsdiensten zich aan de wet houden en niet onnodig inbreuken maken op onze privacy.

Verder is de PvdA het eens met de conclusie dat regels en wetten techniekonafhankelijk moeten worden gemaakt. Of de diensten daarbij extra bevoegdheden moeten krijgen op internet wordt een punt van discussie. Enerzijds is het wenselijk dat spionage, cyberaanvallen en malware beter kunnen worden bestreden, anderzijds mogen extra bevoegdheden niet ten koste gaan van de privacy van ons allemaal. Wij zijn tegen ‘sleepnetmethoden’ in het zoeken naar informatie.”