Ze zijn er allemaal: de oud-premiers Lubbers en Balkenende, de hoogste militairen, Kamerleden, en de vicevoorzitter van de Raad van State, Donner. Ook de gouverneurs en premiers van Curaçao en Aruba nemen hun rode zetel in de Ridderzaal in.

De galerij is gevuld met de leden van de harmonievereniging Apollo uit Goor. Onder hun warme klanken betreden koning, koningin en prinses Beatrix de zaal.

Sopraan Claron McFadden zingt een improvisatie op de eerste regels van de Grondwet. „Discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook niet is toegestaan.” Daarmee is de toon van de middag gelijk gezet.

Premier Rutte haakt er in zijn toespraak bij aan: „We vieren onze rechtsstaat, die zichtbaar is in fundamentele grondrechten zoals de vrijheid van drukpers en de vrijheid van onderwijs. We vieren het hoge niveau van twee eeuwen sociaaleconomische ontwikkeling, dat is bereikt door ondernemingszin en allerhande vormen van particulier initiatief. En we vieren hoe hiërarchie en conflict het in die 200 jaar steeds hebben verloren van overleg en overtuigingskracht. Daardoor zijn –elke keer opnieuw– maatschappelijke tegenstellingen overbrugd.”

Rutte blikt als historicus graag terug, maar roept deze middag op vooral vooruit te kijken. Hoe Nederland er in 2213 uit zal zien weten we niet volgens Rutte. „Maar twee dingen zijn zeker. Ten eerste dat verandering ook in de komende twee eeuwen de belangrijkste constante zal zijn. En ten tweede dat we die verandering met groot vertrouwen tegemoet mogen zien.”

Ondernemingszin

In zijn schets van Nederland klinkt trots door. „We blijven dat land met die unieke ligging aan de Noordzee, in de delta van Rijn, IJssel, Maas en Schelde. We blijven dat land met de blik naar buiten en met handel en ondernemingszin in het DNA. We blijven dat creatieve en vrije land, waarin gewoon doen de norm is en status er nauwelijks toe doet. En we hebben met elkaar een samenleving opgebouwd die alle inwoners van het koninkrijk de kans biedt iets moois van het leven te maken. Individueel én gezamenlijk. Dus laten we dat vandaag en de komende periode met elkaar vieren. Het Nederland dat we waren. Het Nederland dat we zijn. En alle goede dingen die voor Nederland nog in het verschiet liggen. Ik wens ons nog vele jaren toe.”

Dichter des Vaderlands Anne Vegter wijst in een moeilijk te doorgronden gedicht op het belang van samenwerken zoals de mieren doen. Ze wijst op de mierenwijsheid van Salomo in Spreuken 6:5-7.

Meer verwijzingen naar de Bijbel of God Die Nederland de achterliggende twee eeuwen spaarde en bestuurde zijn er niet deze middag. In Engeland zou in een vergelijkbare bijeenkomst op zijn minst een hymne gezongen zijn.

In de Ridderzaal klinkt andere muziek. Rapper Typhoon zingt met zijn band en even later de zangeres Ruth Jacott. Ze zijn voor veel Nederlanders grootheden op de podia. Ze zingen over de dingen samen doen.

Geloofsvrijheid

De voorzitter van het Comité 200 jaar Koninkrijk, A. Bijleveld-Schouten, wijst op de plicht om de verworvenheden van het verleden op een goede manier door te geven aan „onze kinderen.” Die verworvenheden „moeten we samen onderhouden. Verworvenheden zijn niet vanzelfsprekend.” Ze somt er een aantal op: de verworvenheid dat „ik de vrijheid heb om te geloven, dat er ruimte is voor religieuze minderheden.”

Alleen als er vertrouwen en samenwerking is in de maatschappij zal Nederland erin slagen om verder te bouwen op wat er nu is, aldus Bijleveld.

Prof. dr. N. van Sas waarschuwt ervoor de jaren 1813-1815 niet teveel met onze bril op te bekijken. Het nationaal comité spreekt nu „met grote woorden” over „ruimte voor actief burgerschap”, maar in 1813 was de bevolking de grote woorden juist beu. „Na bijna een kwarteeuw oorlogsgeweld en een napoleontische politiestaat wilde men juist rust.”

De hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam trekt kundig lijnen door de geschiedenis en plaatst 1813 in het geheel van de Nederlandse geschiedenis, met zijn hoogte- en dieptepunten, waaronder ook de slavernij. Hij roept ertoe op deze zaterdag ook de duizend slachtoffers te gedenken die 200 jaar geleden op 30 november in de slag om Arnhem vielen. Ook vraagt hij aandacht voor de grote rol van de Russische kozakken rond 1813.

Wat vieren we nu precies, vraagt hij de zaal, zonder een antwoord af te wachten. „We moeten bij de beantwoording onderscheid maken tussen Nederland en het huis van Oranje. Voor Nederland was 1813 het herstel van de onafhankelijkheid. Voor het Oranjehuis betekende het na achttien jaar herstel van de band met Nederland.”

Première

Na een kwarteeuw van revolutie en bloedige bezetting viel het niet mee een nieuwe staat te vormen, vertelt prof. dr. I. de Haan. De hoogleraar politieke geschiedenis in Utrecht overhandigde de koning een exemplaar van ”Een nieuwe staat”, waarin historici terugblikken op de enorme verandering in twee eeuwen tijd.

De koning reageert met een korte speech (zie kader) op de inhoud van de bundel: „Historisch besef kan helpen onze wereld vandaag te begrijpen.”

Goor is aan zet. De harmonievereniging Apollo uit de Overijsselse plaats verzorgt een wereldpremière. Dirigent Carl Wittrock schreef de compositie ”Van Oranje” speciaal voor deze gelegenheid. Comitévoorzitter Bijleveld hoopt dat zo veel mogelijk muziekgroepen en bands het stuk ook gaan uitvoeren. De mooiste uitvoering krijgt een prijs: bij de afsluiting van de festiviteiten rond 200 jaar Koninkrijk in 2015 mag die groep spelen.

Hier en daar zijn in de compositie de tonen van het Wilhelmus –gezongen wordt het niet– te horen. De muziek staat als een huis. Een groot applaus volgt.

De koning en de koningin drukken nog verschillende mensen een hand. Dan vertrekken ze, vanavond wacht nog het Koninkrijksconcert. Buiten zijn politie en beveiligers uiterst scherp, want zojuist is de man die in 2010 op Prinsjesdag een waxinelichthoudertje naar de gouden koets gooide, aangehouden in de buurt van de Ridderzaal.