Als het niet zo wrang was geweest, dan had Karabulut er de humor wel van ingezien; hoe PvdA’er Klijnsma vorig jaar als Kamerlid –vlák voor de verkiezingen– nog samen met de SP op de barricades stond om te strijden tegen de plannen van Rutte I met de bijstand en de voorzieningen voor arbeidsgehandicapten.

„Als staatssecretaris van Sociale Zaken is ze nu echter verantwoordelijk voor een harde en kille bezuiniging die nóg verder gaat dan die van haar voorganger”, meent Karabulut, die gisteren terugkeerde in de Kamer, nadat ze twee maanden geleden is bevallen van een dochtertje.

Ze kan meteen vol aan de bak. Want de komende weken is er heel wat te doen op haar terrein. Zo stuurde Klijnsma recent haar plannen naar de Kamer voor een versobering van de bijstand en volgt binnenkort de participatiewet, waarmee ze arbeidsgehandicapten naar regulier werk wil loodsen. Omdat die beide wetten in elkaar grijpen, deed Karabulut gisteren een vergeefse poging ze tegelijk te laten behandelen. „Klijnsma wil alle jonggehandicapten laten herkeuren. Worden ze goedgekeurd, dan verliezen ze hun Wajonguitkering en belanden ze, tenzij ze een baan vinden, in de bijstand. En juist die gaat heel erg aangescherpt worden. Ik voorzie veel menselijke drama’s.”

De versobering van de Wet werk en bijstand (WWB) is velerlei, meent Karabulut, die daarom ook wel over „de wet water en brood” spreekt. Zo moet iedereen die in de bijstand komt het straks de eerste vier weken zonder uitkering doen, omdat ze geacht worden eerst zelf op zoek te gaan naar werk. „En bijstandsgerechtigden die zich volgens de gemeenteambtenaar niet netjes genoeg kleden voor een sollicitatiegesprek of onvoldoende hun best doen, verliezen, zonder dat daar objectieve criteria voor zijn, tot wel drie maanden hun uitkering. Nee, dát gaat hen verder helpen… Het betekent voor deze mensen alleen maar meer schulden én dat ze hun kinderen helemaal geen eten meer kunnen geven. Op korte termijn levert dit beleid misschien geld op, maar op langere termijn komt het via hogere maatschappelijk kosten als een boemerang weer terug.”

Verder worden gemeenten verplicht om iedereen in de bijstand een tegenprestatie te laten leveren, bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk. Goed voor het behoud van een arbeidsritme, dat de kans op werk vergroot, stelt het kabinet. Maar volgens Karabulut werkt dit averechts.

Waarom?

„Het is goed dat iedereen zijn of haar steentje bijdraagt aan de samenleving. Heel veel Nederlanders doen dit al, óók bijstandsgerechtigden. Maar dat doen ze uit zichzelf, vanuit een intrinsieke motivatie om anderen te helpen. Vrijwilligerswerk is echter niet meer vrijwillig als dat dwingend wordt opgelegd. Zo maak je juist de solidariteit in de samenleving kapot. Iemand die met tegenzin voor ouderen moet zorgen: zie je het voor je? Het is eigenlijk een belediging voor ál die honderdduizenden vrijwilligers. Ook gaat dit leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Straatvegers worden straks ontslagen om even later datzelfde werk tegen een bijstandsuitkering ‘verplicht vrijwillig’ te moeten uitvoeren. Zo ontstaat er een nieuwe onderklasse die de bestaande cao’s ondermijnt. Wat bijstandsgerechtigden nodig hebben is begeleiding, een opleiding en een beetje respect. Maar ze worden nu vernederd en behandeld als criminelen.”

Woedend is Karabulut óók over de kostendelersnorm die Klijnsma wil toepassen. Die houdt in dat wanneer er in één huishouden meerdere meerderjarige mensen wonen, de uitkering per individu neerwaarts wordt aangepast.

Is dat zo vreemd? Samenwonen levert toch ook schaalvoordelen op?

„We hebben niet voor niets met elkaar een sociaal minimum afgesproken. Veel mensen in de bijstand komen nu al nauwelijks rond en zijn oververtegenwoordigd in de armoedecijfers. Dat wordt nog veel erger als straks bijvoorbeeld alleenstaande moeders met een werkend kind worden gekort op hun uitkering, puur omdat ze in één huis wonen. Bovendien zegt dit kabinet zorg voor elkaar belangrijk te vinden, maar dat wordt met deze wet juist keihard afgestraft. Als je met een uitkering bij je ouders inwoont en daar mantelzorg verleent, word je straks gekort op je inkomen. Zo ontneem je mensen de middelen en mogelijkheden om voor elkaar te zorgen. Er gaan straks echt mensen kopje-onder.”

Klijnsma zegt de bijstand en de regeling voor arbeidsgehandicapten zo juist „activerender” te maken.

„Maar daar hoef je écht de uitkeringen niet voor te verlagen. Kom maar op met die banen! Dan gaan we dat regelen. Maar dit gaat andersom. Neem de voorziening voor arbeidsgehandicapten. Eerst worden daar met een kille boekhoudersmentaliteit bezuinigingen ingeboekt door 100.000 arbeidsplaatsen in de sociale werkvoorziening te vernietigen. En vervolgens wordt er met een hoop wensdenken beweerd dat die échte banen er heus wel gaan komen, terwijl de werkloosheid oploopt, zélfs voor mensen zonder een beperking. Zo wordt niet de werkloosheid gestraft, maar de werklozen.”

CU en SGP dreigden deze week de bijstandswet niet te steunen als de sollicitatieplicht voor alleenstaande bijstandsmoeders met jonge kinderen daar niet uit verdwijnt. Mooi?

„Ja, daar was ik heel erg blij mee. Dit punt delen wij. Maar ik ben zéér benieuwd naar wat deze partijen nu verder gaan doen. Als je kijkt naar hun principes, dan kan ik mij toch niet voorstellen dat ze deze wetten van Klijnsma gaan steunen. Ze zijn volledig gebaseerd op de VVD-mentaliteit van ”ikke, ikke, ikke”. Werkloosheid is in die visie je eigen schuld en de laagste inkomens kunnen altijd nog wel wat lager. De naastenliefde, barmhartigheid, solidariteit en zorg voor de meest kwetsbaren in de samenleving wordt erdoor afgebroken. We hebben een bijzondere positie en kunnen dus meepraten over het beleid, hoor ik steeds van deze twee partijen. Dat zullen we afwachten. Of hebben ze zich met het begrotingsakkoord stiekem al gecommitteerd aan deze wrange, hardvochtige maatregelen?”

Wijzigingen in de bijstand

• Er komt een zoektijd van vier weken voordat iemand recht krijgt op bijstand.

• Bijstandsgerechtigden moeten een tegenprestatie gaan leveren, bijvoorbeeld vrijwilligerswerk.

• De uitkering kan tot drie maanden worden ingehouden wegens ongepaste kleding of gedrag.

• Ook voor alleenstaande ouders met jonge kinderen geldt een sollicitatieplicht.

• Naarmate er meer mensen in één huis wonen, wordt de uitkering verlaagd.