De kracht van een assemblee is dat christenen wereldwijd elkaar kunnen ontmoeten. Voor veel christenen blijkt deze ontmoeting noodzakelijk om contacten te onderhouden met hun partnerkerken en als minderheid te kunnen overleven. Dat geldt zeker voor mensen uit landen waar christenen in de minderheid zijn of onder druk staan.

De hamvraag is wat het effect is van al de rapporten en verklaringen die tijdens zo’n assemblee worden vastgesteld. Een vraag die eigenlijk aan alle synodale besluiten is te stellen. Zijn ze vaak niet papieren tijgers die in de la komen zonder het gewone kerklid te raken?

De Wereldraad van Kerken is niet erg zichtbaar aanwezig in de wereld. Dat was in het verleden wel anders. Ir. Huib van Beek, oud-staflid van het Global Christian Forum, een platform dat uit de Wereldraad voortkwam, herkent de crisis van de institutionele oecumene. Toen hij in 1978 bij de Wereldraad kwam, werkten er 350 stafleden met een budget van 100 miljoen euro. Nu zijn er 120 mensen werkzaam en heeft de Wereldraad een begroting van 30 miljoen euro.

Van Beek: „De belangstelling vanuit de basis van de kerken is sterk afgenomen. Er is een bepaalde vermoeidheid opgetreden in het zoeken naar eenheid. Anderzijds is er juist veel tot stand gebracht op het punt van de eenheid. Maar daarvoor zijn tegenwoordig de instituten niet nodig. De Wereldraad is slachtoffer van zijn eigen succes geworden, zou je kunnen zeggen. Maar als je vandaag de Wereldraad zou opheffen, moet je hem morgen weer oprichten. Kerken kunnen niet zonder een plaats waar gelegenheid is voor ontmoeting.”

Als vanouds bracht de Wereldraad thema’s als gerechtigheid en vrede naar voren. Zijn deze begrippen eenzijdig ingevuld? Prof. Peter Beyerhaus wees er op dat de Bijbelse begrippen van zending en gerechtigheid vaak van hun geestelijke karakter worden ontdaan. Niet de verlossing van de mens staat centraal, maar de transformatie van de samenleving.

Toch is het te gemakkelijk om louter kritisch te zijn op de ‘wereldse’ interpretatie van Bijbelse begrippen. Sommige christenen hebben het niet makkelijk. Een christen uit de Filipijnen vertelde aan de vooravond van de superstorm die de eilandengroep gisteren trof, dat zijn land vanwege de klimaatverandering zijn land jaarlijks met zo’n twintig tyfoons te maken heeft. In het verleden waren deze stormen vrijwel onbekend. Nu worden er huizen weggevaagd en laten mensen het leven. Overheid en kerk zijn echter te corrupt om de problemen aan te pakken en de bevolking te beschermen.

Een breekpunt tijdens de assemblee was de visie op homoseksualiteit. De Moskouse metropoliet Hilarion nam het op voor de waarden van huwelijk en gezin. Hij hekelde daarbij het „nieuwe fenomeen” van het gelijkstellen van homoseksuele verbintenissen met het huwelijk en het adoptierecht van mensen van het gelijke geslacht. Zijn rede riep bijval op van kerken in Afrika en Azië, maar sommige afgevaardigden van westerse kerken liepen demonstratief weg. Ook enkele leden van de Nederlandse delegatie reageerden ontstemd.

De kwestie van de homoseksualiteit was ook een item van de diverse protesterende Koreaanse christenen die bijna elke dag voor het congresgebouw stonden, met spandoeken of luidsprekers. Zo ontstaat er op ethisch gebied een toenemende kloof tussen het Westen en de derde wereld. Hoewel ook daar opvattingen bij enkelingen verschuiven, en ándere zaken onbespreekbaar zijn, zoals seksueel geweld in het huwelijk en tegen vrouwen in het algemeen.

Interessant zijn de verschuivingen op de wereldkaart van het christendom. Ds. Tafue Lusama, afkomstig van het eiland Tuvalu in de Stille Zuidzee, vertelde dat de westerse zendelingen vroeger naar Afrika kwamen, maar dat de Afrikanen nu zelf als zendeling fungeren. Hij relativeerde onder luid applaus de stelling dat het zwaartepunt van het christendom nu in het Zuiden ligt. „Het zwaartepunt ligt in Christus.”

Tijdens de assemblee bleek dat de relatie tussen pinksterkerken en Wereldraad nog gevoelig ligt. Hoe kunnen deze vaak vitale maar theologisch conservatieve gemeenschappen betrokken worden bij de Wereldraad? De verschuivingen op de wereldkaart van het christendom vergen een hernieuwde bezinning op kerk en oecumene. Een assemblee is niet meer dan een moment in dit bezinningsproces.