Dat zei de vooraanstaande politicoloog dr. Shlomo Avineri dinsdag op een conferentie over de vraag of Israël veilig kan bestaan binnen zijn grenzen van 1967. De bijeenkomst werd georganiseerd door het Leonard Davis Instituut voor Internationale Betrekkingen van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.

Het Akkoord van Genève is een vredesplan van Israëlische en Palestijnse onderhandelingsteams dat zonder betrokkenheid van de Israëlische regering totstandkwam. Het plan voorziet in een Palestijnse staat naast een Joodse staat. Het akkoord stelt dat Israël de aanspraak op de Tempelberg moet opgeven en dat de Palestijnen moeten afzien van „het recht van terugkeer” naar Israël binnen de grenzen van voor de Zesdaagse Oorlog van 1967.

Avineri, die is verbonden aan de Hebreeuwse Universiteit, legde er de nadruk op dat hij een tegenstander is van Joodse nederzettingen in de gebieden die Israël in de oorlog van 1967 veroverde. Maar de nederzettingen zijn nu eenmaal een politiek feit. In de Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook wonen momenteel zo’n 230.000 Israëliërs. Bovendien wonen er ruim 200.000 Israëliërs in de Joodse wijken in Jeruzalem die Israël na 1967 aanlegde.

Mensen die spreken over een Israëlische terugtrekking tot de grenzen van 1967 weten volgens Avineri niet waarover ze het hebben. Een terugtrekking houdt namelijk een ontworteling in van -afhankelijk van de omvang- 5 tot 9 procent van de Joodse bevolking. Avineri zei geen democratie te kennen die bereid is op grond van politieke of internationale motieven 5 tot 9 procent van de bevolking te verplaatsen, tenzij ze daartoe door een oorlog wordt gedwongen.

De vraag is hoe een land een politieke situatie kan creëren waarin het zulke drastische stappen onderneemt. „Als je alleen de 230.000 mensen van de Westelijke Jordaanoever terughaalt, hoe lang zal het dan duren voordat je huizen voor hen gebouwd hebt? Wat gebeurt er in de tussentijd? Hoe ga je je electoraat veranderen? Iedereen die terug wil naar de grenzen van 1967 leeft niet in de realiteit. Het praten over terugtrekking tot de grenzen van 1967 is onverantwoordelijk geklets.”

Uitvoering van het Akkoord van Genève zou betekenen dat een kwart van de Israëliërs in de gebieden die Israël in 1967 in bezit nam, zou moeten verhuizen. De opstellers van het plan weten dat dit niet realistisch is, aldus Avineri. „Wat het document eigenlijk zegt is dat 100.000 mensen moeten worden verplaatst. Waarom wordt dat niet in het openbaar gezegd? Omdat zij net als ik weten dat het of onrealistisch is, of dat je je aanhang verliest als je het publiekelijk zegt.”

De gedwongen verhuizing van een deel van de bevolking is niet uit voeren in een open samenleving, aldus Avineri. „De enige samenleving die dat kan doen is een autoritair regime.” Deze conclusie bracht Avineri bij een onderwerp waar hij slechts met voorzichtigheid over wilde spreken: het gevaar van fascisme in Israël. Hij stelde dat de Europese geschiedenis heeft getoond dat fascisten niet aan de macht komen in imperialistische staten die over andere volken regeren, maar in staten die een militaire en morele nederlaag hebben geleden.

„Ik geloof niet dat in Israël het gevaar van fascisme bestaat”, aldus Avineri. Maar in Israël kan zich volgens hem wel een situatie voordoen die lijkt op scenario’s waarin elders fascisme ontstond. Dat gebeurt als Israël door druk van buitenaf of door terrorisme wordt gedwongen 100.000 tot 150.000 vluchtelingen te creëren.

Maar prof. Asher Susser van het Moshe Dayan Centrum voor Midden-Oostenstudies van de Tel Aviv Universiteit betoogde dat het vasthouden aan de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook in elk geval ook geen optie is. De Palestijnen hadden volgens hem met de intifada die ruim drie jaar geleden uitbrak drie doelen voor ogen: het breken van de Israëlische weerstand, het meezuigen van de Arabische landen in het conflict met Israël en de publieke opinie tegen Israël te doen keren. Die doelen zijn niet bereikt. „Ze hebben de Israëlische geest niet gebroken. Ze zijn ver verwijderd van het punt waarop andere Arabieren bij de strijd betrokken worden. In de internationale arena heeft Israël zonder twijfel een moeilijke tijd, maar de Palestijnen gaat het evenmin voor de wind.”

De machtsbalans in het Midden-Oosten is volgens Susser de afgelopen jaren steeds meer ten gunste van de Israëliërs veranderd. De vraag die daarom rijst is waarom de Palestijnen dan toch de intifada tegen de Israëliërs zijn begonnen. „Dat is omdat Israëls militaire superioriteit, technologische vooruitgang en economische kracht geen invloed hebben op de Israëlisch-Palestijnse balans. Israël kan zijn grote militaire kracht niet gebruiken. Het is geen conventionele oorlog, maar een soort burgeroorlog.”

De achillespees van Israël is de demografie, aldus Susser, daarmee doelend op het vooruitzicht dat binnen twintig jaar de Palestijnen tussen de Jordaan en de Middellandse Zee in de meerderheid zijn. Israëliërs en Palestijnen weten dat de tijd in het voordeel van de Palestijnen werkt. Daarom heeft Israël geen andere keus dan belangrijke territoriale concessies te doen op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook, waar ongeveer 3,5 miljoen Palestijnen wonen.

„Als Israël niet de staat van het Joodse volk blijft, heeft het geen reden meer te bestaan”, aldus Susser. „Een minderheid kunnen we overal in de wereld zijn, en misschien in gebieden die een stuk gastvrijer zijn dan dit gebied. Er is maar één manier om deze onderneming te waarborgen. Dat is door een staat te handhaven met een Joodse meerderheid. Gebieden als de Westoever en de Gazastrook zijn in deze omstandigheden een blok aan het been, en geen aanwinst.”