”De Raad van Europa is een internationale organisatie uit 1949 waarbij regeringen van inmiddels 45 lidstaten zijn aangesloten”, vertelt Matthijs de Blois. ”Dit strekt van Ierland tot Moldavië en van IJsland tot Malta. De Raad van Europa strekt zich dus veel verder uit dan de Europese Unie, waarmee de organisatie vaak wordt verward.”De raad doet veel op het gebied van cultuur, sport en vooral ook mensenrechten. ”Het belangrijkste wapenfeit van de raad is nog steeds het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) uit 1950. Alle lidstaten hebben dit verdrag geratificeerd en stemmen hun eigen wetgeving hierop af.” De raad kent een parlementaire assemblee, waarin parlementariërs uit alle lidstaten -waaronder Nederland- zitting hebben. Boven de assemblee staat de Raad van Ministers, die is samengesteld uit de ministers van Buitenlandse Zaken (of hun ambassadeurs). De Blois: ”De assemblee heeft geen andere dan een adviserende bevoegdheid. Wel heeft ze een stem in het aanwijzen van de leden van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Dat hof ziet toe op de naleving van het verdrag en doet daarover bindende uitspraken.” Het hof heeft ”groot gezag”, aldus De Blois. ”Het beïnvloedt de rechtsontwikkeling. Nederland heeft enkele keren een berisping van het EHRM gehad. Onder invloed van een uitspraak van het hof is het kroonberoep bij de Raad van State bijvoorbeeld afgeschaft. In andere landen is het wettelijk verbod op homoseksualiteit hierdoor verdwenen. Het is dus zeer invloedrijk.”

Wat gebeurt er als de parlementaire assemblee volgende week de ontwerpresolutie over euthanasie aanneemt?

”Dan gaat die in de vorm van een aanbeveling naar de Raad van Ministers en wordt daar verder besproken. De ministers hoeven haar niet over te nemen. Maar ook als de ministers van Buitenlandse Zaken de aanbeveling aanvaarden, zijn de lidstaten vrij ermee te doen wat ze willen. Het is wel een belangrijk politiek signaal, dat ook in de rechtspraak in lidstaten wordt gebruikt. Als de ontwerpresolutie wordt afgewezen, is dat ook een duidelijk signaal.”

Als de parlementaire vergadering dit ontwerp volgende week aanvaardt, betekent dat dan dat de vraag of euthanasie in overeenstemming is met het ”recht op leven” uit het EVRM definitief is beantwoord?

”Ik betwijfel of dit ontwerp wordt aangenomen, gezien de samenstelling van de assemblee. Maar ook voor het hof zijn uitspraken van de assemblee niet bindend, hoewel het er wel naar verwijst. In de zaak-Pretty over een Engelse vrouw die hulp bij zelfdoding eiste, is vorig jaar verwezen naar een resolutie van de assemblee uit 1999, waarin onder leiding van de Oostenrijkse mevrouw Gatterer euthanasie werd afgewezen. De eis van Pretty was dat ze afstand moest kunnen doen van het recht op leven zoals je afstand doet van het recht op eigendom. Dat heeft het hof duidelijk afgewezen. De Nederlandse en Belgische euthanasiewetten zijn echter wel helemaal gebaseerd op de gedachte dat het recht op leven automatisch een recht op sterven inhoudt.”

Welke gevolgen heeft een besluit van de assemblee voor de positie van Nederland en België, die tot nu toe wat eenzaam was?

”Juridisch geen. Maar politiek gezien valt hier natuurlijk het verschil tussen ’uitzondering’ en ’voortrekker’. Als het wordt aangenomen, zeggen voorstanders van euthanasie: ”Zie je wel, ook in andere landen is men het met ons eens.” Als het wordt afgewezen, bevestigt het de tegenstanders in hun standpunt.”