Beekers: Deze eeuw had een goede start

Hoe definieert u christelijke politiek?

„Christelijke politiek zie ik als een levenspraktijk, als een heilzame manier om de deugden uit de christelijke traditie in het publieke leven na te leven. In die zin vindt christelijk politiek niet alleen in de Tweede Kamer of de gemeenteraadszaal plaats, maar ook en vooral in de samenleving zelf.

CDA’ers spreken liever van christendemocratische politiek: christendemocratie als schakel tussen christelijk en politiek. Ik ben zuinig op de term christelijk. De sfeer van het geloof en de kerk is een hele andere dan die van de politiek. Christelijk is voor mij volgeling van Christus zijn. In de politiek gaat het om macht. Het zou strijdig zijn met het aardse, tijdelijke karakter van politiek om vergaande geloofsidealen als norm aan de samenleving op te leggen.”

Wat heeft christelijke politiek Nederland opgeleverd?

De manier waarop de christelijke politiek in de negentiende eeuw ruimte heeft gemaakt voor verschil en pluriformiteit –tot in het onderwijsbestel toe– is van grote betekenis geweest. Abraham Kuyper heeft een christelijk en eigentijds tolerantiebegrip ontwikkeld. Iedereen kreeg toegang tot het publieke domein. Daar zat de christelijke gedachte achter dat alle mensen voor God gelijk zijn en dat we niet op Gods oordeel vooruit moeten lopen.”

Is het belangrijk dat christelijke partijen ook in de toekomst invloed hebben?

„Jazeker. Hoe meer nadruk er komt op de toepassing van wetenschap, technologie en schaalvergroting, hoe belangrijker vragen naar de oorsprong, het doel en de waardigheid van de mens worden.”

Wat vindt u van de verdeeldheid tussen de christelijke politieke partijen?

„Verdeeldheid is een te negatieve term. De christelijke partijen hanteren verschillende modellen om het christelijke met het politieke te verbinden. En er zijn politieke verschillen natuurlijk. In kwesties die ertoe doen, zoals de ruimte voor religieuze minderheden, moeten ze elkaar tot een hand en voet zijn.”

Is het concept van christelijke politiek anno 2013 achterhaald?

„De vanzelfsprekendheid is voorbij. Ik denk dat een bepaalde vorm van christelijke politiek, namelijk beginselpolitiek, achterhaald is. Dat is een negentiende-eeuws concept en gaat uit van de verouderde gedachte dat politici het Evangelie in de samenleving brengen. De politiek is anno nu geen vormgever van de samenleving; ze is er een verlengstuk van.”

Welk politiek-filosofisch antwoord hebben christelijke partijen op de maatschappelijke onderstromen die Nederland op dit moment in hun greep houden?

„Het christelijk mensbeeld laat zich niet vangen in een links-rechtsschema. Wij zijn elkaar gegeven tot verantwoordelijke wezens. Tegen die achtergrond vraagt christelijke politiek om een gevecht tegen een liberale ik-gerichte cultuur, tegen een progressief staats- en utopiedenken en tegen een politiek waarin mensen slechts instrumenten zijn.”

Hoe kunnen christelijke politieke partijen hun aantrekkelijkheid voor kiezers vergroten?

„Door eenvoudigweg vast te houden aan hun eigen verhaal en door cultuurkritisch te durven zijn. De C in de partijnaam is niet direct een voordeel, maar het hoeft ook geen nadeel te zijn. Oud-CDA-leider Balkenende, die blijk gaf van zijn geloof, heeft dat wel bewezen. Authenticiteit is aantrekkelijk.”

Hoeveel ruimte is er in 2020 voor christelijke politiek?

„Ik ben niet zo somber. Seculiere kranten schrijven al maanden positief over de nieuwe paus omdat hij niet de leer uitlegt, maar laat zien hoe hij met mensen omgaat. Christelijke partijen hebben toekomst als ze de navolging van christelijke deugden als vertrouwen en vergeven centraal stellen. Zelfs als politieke instituties verdwijnen, blijven er mogelijkheden om als christen present te zijn in de samenleving. Niet achter iedere boom schuilt een seculiere bedreiging.”

Dijkman: Vasthouden aan eigen verhaal

Hoe definieert u christelijke politiek?

„Onder christelijke politiek versta ik dat je kiezers wilt winnen, besluiten wilt nemen en wetten maakt op basis van het Woord van God.”

Wat heeft christelijke politiek Nederland opgeleverd?

„Er wordt sinds ongeveer 150 jaar over christelijke politiek in Nederland gesproken en geschreven. Dat is uniek. Wie over de grens gaat, ontdekt dat daar veel gemist wordt wat hier aanwezig is: christelijk onderwijs, christelijke zorginstellingen en landelijke bladen die vanuit de Tien Geboden opiniëren.”

Wat vind u van de verdeeldheid tussen de christelijke politieke partijen?

„Verdeeldheid is een veelgenoemd probleem van de christelijke politiek. Toch speelt dit probleem in de samenleving geen grote rol. De wereld ziet scherp dat orthodoxe christenen ten diepste één zijn en heeft geen interesse in zaken die hen scheiden. De polarisatie tussen de christelijke partijen is minder geworden. Dat komt omdat ze een front vormen om staande te kunnen blijven in de seculiere storm.”

Is het concept van christelijke politiek anno 2013 achterhaald?

„Christelijke machtspolitiek is achterhaald. Politiek is een gezelschapsspel met eigen spelregels. Besluitvorming bij meerderheid en compromissen sluiten zijn de belangrijkste. Maar christelijke politiek is níét achterhaald als ze zich concentreert op haar kern: getuigen. Daarvoor is macht niet per se nodig. Getuigen is ook een vorm van politiek. Groen van Prinsterer zegt dat getuigen uitkomen is voor de waarheid „waar de verdediging bezwaarlijk is, waar het belijden met lijden vergezeld is.” Dat geldt voor de politiek, maar ook voor de samenleving. Ieder christen is geroepen tot getuigen.”

Welk politiek-filosofisch antwoord hebben christelijke partijen op de maatschappelijke onderstromen die Nederland op dit moment in hun greep houden?

„Het nieuwe populisme dat we in Amerika en westerse landen waaronder Nederland zien, is een product van het westerse moderniseringsproces. De maatschappelijke onrust en boosheid is een reactie op de stuurloosheid en het chaotische karakter van de moderne samenleving.

Wat christenen moeten doen? Hard werken en vanuit een innerlijke overtuiging het algemeen belang voor de samenleving blijven zoeken. En heel ver weg blijven van het zoutloos zaakje van populisten.”

Is het belangrijk dat christelijke partijen ook in de toekomst invloed hebben?

„De samenleving is meer dan politiek. Onder invloed van globalisering verandert de rol en de macht van de overheid en de natiestaat. De overheid neemt geen bovengeschikte positie meer in. De netwerksamenleving blijkt in snel tempo de bepalende factor te worden in het denken over bestuurlijke verhoudingen. De natiestaat als de garantie voor allerlei collectieve verzekeringen verliest ook allerlei taken en bevoegdheden aan supranationale politieke organen.

Het geloof blijft echter een alomvattende claim voor het gehele leven, ook het publieke. Wie het zout der aarde wil zijn, moet zich niet buiten de politiek houden.”

Hoeveel ruimte is er in 2020 voor christelijke politiek?

„Ik denk niet dat CDA, CU en SGP als partijen in 2020 verdwenen zijn. Maar veel van de christelijke inhoud van het CDA is reeds verdwenen. De discussie in het christendemocratisch kamp over een soort Nederlandse CDU, een conservatieve middenpartij, zal straks weer oplaaien. De ogenschijnlijk vriendelijke welwillendheid van het religieuze relativisme en pluralisme smoort wel elk principieel getuigenis. Als er geen algemeen geldende waarheid is, wordt iedere waarheidsclaim ervaren als een machtsclaim. Religie is dan alleen acceptabel als zij principieel open is; agnosticisme is de norm. Daarom is de postmoderne tolerantie zeer intolerant voor allen die haar principieel afwijzen.”

Van der Schans: Ook getuigen zonder macht

Hoe definieert u christelijke politiek?

„De politiek zoekt het goede voor de samenleving. Christenen hebben een visie op dat goede, luisterend naar de Heere en Zijn liefdesgebod. Zij vonden en vinden elkaar in een gedeelde inspiratie, motivatie, kijk op de mens en samenleving en politieke keuzes die gemaakt worden.”

Wat heeft christelijke politiek Nederland opgeleverd?

„Ze is niet meegegaan met de eenzijdige nadruk van rechts op het individu of het linkse verhaal van de overheid als geluksmachine. Ze heeft sociale gerechtigheid steeds verbonden aan de eigen verantwoordelijkheid van mensen en maatschappelijke verbanden. Christenpolitici hebben daarbij ook steeds aandacht gevraagd voor de culturele fundamenten van onze democratische waarden.

Onze democratie is verbonden met christelijke noties als gelijkheid en broederschap. Mede daarom is de christelijke politiek ook steeds opgekomen voor de ruimte om geloofsovertuiging ook buitenshuis een plek te geven. Zonder haar waren de christelijke scholen en christelijke zorginstellingen er bijvoorbeeld niet geweest.”

Wat vindt u van de verdeeldheid tussen de christelijke partijen?

„Ik geloof helemaal niet dat de christelijke partijen zo verdeeld zijn. Op veel thema’s vinden CDA, ChristenUnie en SGP elkaar. ChristenUnie en SGP hebben bovendien op veel plaatsen gezamenlijke fracties. Het zou kunnen dat die samenwerking in de toekomst nog hechter wordt. Maar voorlopig hebben de partijen een eigen cultuur en profiel. Juist zó zijn ze samen sterk.”

Is het concept van christelijke politiek anno 2013 achterhaald?

„Dat geloof ik niet. We kunnen minder en minder leunen op een vanzelfsprekende loyaliteit van kiezers. Dat is misschien ook wel goed. Kiezers moeten zich keer op keer kunnen herkennen in de geloofs­motivatie van politici en in een heldere politieke vertaling daarvan.”

Welk politiek-filosofisch antwoord hebben christelijke partijen op de maatschappelijke onderstromen die Nederland op dit moment in hun greep houden?

„Soms zijn die antwoorden stevig uitgewerkt. De manier waarop CU-Kamerlid Segers stelling heeft genomen in het islamdebat is daarvan een goed voorbeeld: met een eigen verhaal over geloofsverschillen, over tolerantie en over de grenzen van de rechtsstaat. Op andere thema’s hebben we nog werk te doen. Hoe kijken we aan tegen de ordening van de economie na de crisis? Hoe gaan we om met de globalisering van de arbeidsmarkt en haar gevolgen voor de sociale samenhang in ons land?”

Is het belangrijk dat christelijke partijen ook in de toekomst invloed hebben?

„Het christelijk-sociale verhaal is relevanter dan ooit. Het biedt een alternatief voor krampachtig vasthouden aan de klassieke verzorgingsstaat en doorslaan in individualisme. Er is meer ruimte nodig voor betrokken burgers en maatschappelijke initiatieven. De seculiere visie op neutraliteit staat dat in de weg. Neem het welzijnswerk van Youth for Christ. Zijn maatschappelijke waarde wordt door iedereen erkend, maar vanwege de christelijke identiteit willen de seculiere partijen er toch vanaf. Christenpolitici hebben nog steeds veel werk te doen.”

Hoeveel ruimte is er in 2020 voor christelijke politiek?

„Verrassend veel. Aan het einde van de twintigste eeuw was volgens sommigen God uit de Tweede Kamer verdwenen. Maar aan het begin van de 21e eeuw trad CDA’er Jan-Peter Balkenende aan als premier. Ook de ChristenUnie nam voor het eerst deel aan de regering en was later een belangrijke partner in verschillende regeerakkoorden. Dat gold ook voor de SGP tijdens het eerste kabinet-Rutte. In het instabiele politieke systeem wordt de stabiele koers van christenpolitici gewaardeerd.”