De kortgedingrechter was niet overtuigd van het feit dat het blad nog manuscripten bezit. Al eerder had een rechter bepaald dat het boek ”Oranjebitter” niet uit de handel hoefde te worden genomen.

Margarita en Edwin lijken achterhaald door de affaire-Mabel Wisse Smit en de afgeblazen toestemmingswet voor het huwelijk van prins Johan Friso. Toch is ”Oranjebitter” nog hoogst actueel. Het is het verhaal van Thieu Vaessen, de journalist van HP/De Tijd die in het blad de vierdelige serie over het paar publiceerde. Daarin deden Margarita en haar Edwin uit de doeken hoe ze door met name koningin Beatrix en verwanten werden bejegend. De artikelen zijn nu gebundeld en gecompleteerd met wat persoonlijke beschouwingen van Vaessen. Zo schrijft hij in ”Oranjebitter” hoe de gesprekken met de prinses en De Roy totstandkwamen. Het was een hectische tijd waarin hij zich ervan moest vergewissen niet de aandacht van BVD-achtige figuren te trekken. Het boek geeft een update over alles wat er tot half augustus is gebeurd en het sluit af met een niet-oninteressante beschouwing over de macht van het koningshuis.

Bij Vaessen is het inzicht al lang doorgebroken dat er in de Nederlandse democratie geen rol is weggelegd voor een koning of koningin. Hij voorspelt dat de Oranjes ooit genoegen zullen moeten nemen met een louter ceremoniële rol. Dat hebben ze zijns inziens te danken aan prinses Margarita en haar man Edwin de Roy van Zuydewijn.

Hoewel de zaak die het echtpaar onder anderen tegen de Staat, tegen grootvader prins Bernhard en tegen NOS-royaltyverslaggeefster Maartje van Weegen heeft aangespannen op laag water lijkt te staan, staan de twee volgens de auteur juridisch gezien nog steeds sterk. „Zelfs als het Koninklijk Huis goede reden zou hebben gehad om Edwin te wantrouwen, staat vast dat tegenover hem en Margarita onrechtmatig is gehandeld. Namens de drie ministers is tegen hen gelogen, waarvoor excuses zijn aangeboden. Ook is er goede reden om aan te nemen dat de onderzoeken naar Edwin op ondeugdelijke gronden hebben plaatsgevonden. Bovendien had de informatie uit het BVD-onderzoek nooit mogen worden doorgegeven aan familieleden van Margarita, zoals nu wel is gebeurd.”

Vaessen noemt de Nederlandse regering laf. Ze is niet bereid geweest te erkennen dat er onwettig is gehandeld. Die lafhartigheid past volgens Vaessen in het allesomvattende patroon dat de politiek niet durft op te treden tegen het Koninklijk Huis. Ze loopt van links tot rechts aan de leiband van Hare Majesteit. Het Koninklijk Huis heeft zich op veel subtiele manieren weten te verzekeren van de sympathie van de progressieve intellectuele en culturele elite - voor conservatieve intellectuelen hoefde het niet bang te zijn. De Koningin omhelsde de abstracte kunst en kweekte veel goodwill met haar kersttoespraken. Bovendien wist ze het gros der Nederlanders aan zich te binden door middel van de jaarlijkse lintjes, prijzen, subsidies, donaties, studietoelagen, lidmaatschappen van commissies en stichtingsbesturen en feesten, partijen en concerten in haar illustere aanwezigheid. „Een fijnmazig netwerk waardoor veel kritiek op het koningshuis bij voorbaat wordt gesmoord.” Aldus Thieu Vaessen - die zijn lintje dus wel kan vergeten.

Zelfs voor onversneden monarchisten is het boek van Vaessen een aanrader. Om als hedendaagse prinsgezinde ten strijde te kunnen trekken tegen de ’patriotten’ moet je je eerst op de hoogte stellen van hun argumenten, om hen zo mogelijk op grond daarvan te overtuigen of te verslaan. Behalve dat is er niets mis met kritiek op het Nederlandse koningshuis, mits die opbouwend, integer en stichtend is.

De kwestie-Margarita heeft wel degelijk aangetoond dat de politiek geen echt deugdelijke controle kan uitoefenen op de Koningin. Deze controle dient er in een constitutionele monarchie wel te zijn. Volgens Vaessen zijn het niet alleen de formele regels die de manoeuvreerruimte van de vorstin bepalen, maar juist de informele omgangsvormen. En daarin heeft hij gelijk: wie laat zich niet imponeren door de Koningin en haar familie, zelfs al geven de leden daarvan soms zelf aanleiding tot op- en aanmerkingen? (Wellicht ten overvloede: de protocollaire regels van Hare Majesteit kunnen ver gaan. Zo wordt iedere vrouw die tijdens een staatsbezoek de zogenaamde ontmoeting met de Nederlandse gemeenschap wil bijwonen, indirect gewaarschuwd haar benen in decente nylons te hullen indien er geen pantalon aan te pas komt. Koningin Beatrix zou namelijk feilloos elk bloot been weten te registreren en in gedachten een minpuntje op het dossier van de desbetreffende dame noteren.)

Het verhaal van prinses Margarita geeft dus, ontdaan van alle franje, een bijzonder kijkje in de koninklijke keuken. Dan blijkt daar niet alles Oranje wat er blinkt. Ook de houding van de Nederlandse overheid verdient niet altijd een pluim. Toen de gemeenteraad van Wassenaar deze zomer op verzoek van het Koninklijk Huis een fotografeerverbod instelde rond villa Eikenhorst, de nieuwe woning van prins Willem-Alexander en prinses Máxima, was dat een zonneklare inperking van de persvrijheid zonder dat daar in hogere regionen een punt van werd gemaakt. Uiteindelijk oordeelde een rechter -gelukkig- dat het verbod een ontoelaatbare inperking was van het recht op vrije nieuwsgaring, en daarmee van het recht op vrije meningsuiting.

Verder stelt Vaessen het reilen en zeilen van de media aan de kaak. Zo kwam een reeks journalistieke veteranen volgens Vaessen in het geweer om het vaderland te beschermen tegen valse beschuldigingen van een „paranoïde nicht en een „nepbaron.” Pas toen de premier had toegegeven dat het dossier van de sociale dienst van Edwin was gebruikt en dat over het geheime onderzoek niet de waarheid was gesproken, keerde het gezamenlijke geweten der natie om als een blad aan de boom. Begrijpelijk, aldus de schrijver. Want de ontboezemingen van de prinses en haar man spoorden totaal niet met het beeld dat er van de Oranjes bestond als een toegewijd en hardwerkend vorstenhuis. „Er is een façade gecreëerd met behulp van rituelen (bruiloften, begrafenissen en toespraken), afgewisseld met onschuldig vermaak (prinsen op de ski’s, koninginnedag).” Dat is een uitspraak om over na te denken - bijvoorbeeld over de vraag wie deze façade ten koste van alles onderschrijven, ondersteunen en conserveren.

N.a.v. ”Oranjebitter. Het verhaal van prinses Margarita en Edwin de Roy van Zuydewijn”, door Thieu Vaessen; uitg. Vassalluci, 2003; ISBN 90 5000 544 6; 160 blz.; € 15,-.

Agenda

Prinses Margriet der Nederlanden en mr. Pieter van Vollenhoven zijn vandaag, vrijdag 14 november, te Apeldoorn aanwezig bij de voltooiing van opgravingwerkzaamheden in de tuin van Paleis Het Loo.

Koningin Beatrix opent dinsdag 18 november in Leidschendam-Voorburg het Sijtwende-tracé. Sijtwende, een stadsrandweg en tunnel, is het eerste deel van de Noordelijke Randweg tussen de A4 en de N44 in de regio Den Haag. De Koningin zal in de Sijtwendetunnel de openingshandeling verrichten en aansluitend door en over de tunnel worden rondgeleid.

De Koningin opent 19 november de nieuwe hoofdvestiging van Sdu te Den Haag. Het kantoor is gevestigd in de nieuwbouwlocatie CentreCourt. Het pand combineert een grootstedelijk kantoor en woningen.

De Koningin verricht 21 november 2003 in Cruquius, Noord-Holland, de officiële opening van de nieuwe huisvesting van Paswerk Textielrestauratie. Paswerk Textielrestauratie verricht op grote schaal werkzaamheden op het gebied van restauratie, conservering en behoud en beheer van antiek en cultuurhistorisch textiel.